112603

11. Filozofia dziejów G.W.F. Hegla; koniec historii i jego kolejne odsłony (F. Fukuyama).

FILOZOFIA PAŃSTWA i DZIEJÓW, Hegel widział w państwie najwyższy szczebel ustroju społecznego: było ono dla niego nie przypadkowym wytworem jednostek, lecz nieuniknioną postacią do której duch obiektywny musi dojść w swym rozwoju Było dlań wyższa postacią ustroju niż społeczeństwo, gdyż społeczeństwo jest wytworem czynników naturalnych państwo zaś ideowych. Dlatego też przyznawał mu najwyższy autorytet; naród zorganizowany w państwo był dla niego największą ziemską potęgą. Miał państwo za pierwotniejsze i istotniejsze od jednostki, która dopiero w ramach państwa nabiera realności i wartości moralnej. Duch obiektywny objawia się w pełni dopiero w dziejach państwa: boć naturę ducha stanowi rozwój. Dzieje zaś Hegel pojmował niejako mozaikę przypadkowych wydarzeń, lecz jako jednolity i konieczny rozwój idei, jako stopniowe kształtowanie się ducha świata w czynach i losach narodów i państw. Narody są objawami i narzędziami tego ducha. W każdej epoce jakiś jeden naród go reprezentuje i wtedy naród ten obejmuje rząd duchów i zachowuje go aż do spełnienia swej misji. Na tym podłożu Hegel wielki obraz historiozoficzny: oddzielał cztery wielkie okresy, wschodni .grecki, rzymski i germański, niejako wiek dziecięcy, chłopięcy, męski i starczy, a każdy pojmował jako szczebel w rozwoju ducha. Heglowska fil państwa i dziejów była doktryną interpretującą samowolnie fakty, ale była też próbą pogłębienia historii, wniknięcia w istotne czynniki dziejów, czynniki stałe, konieczne, ideowe.

Fukuyama jest autorem słynnego eseju z 1989Koniec historii? (polskie tłum. 1991), który stał się zaczątkiem książki The End of History and the Last Mon. Filozof przywołuje w nim poglądy Hegla mówiące o tzw. końcu historii (jednak mimo tego, poglądów Fukuyamy nie umieszcza się w nurcie myśli heglowskiej) Fukuyama formułuje tezę, jakoby historia w pewnym sensie skończyła się wraz z upadkiem komunizmu (czyli państw tzw. realnego socjalizmu) i przyjęciem przez większość krajów systemu liberalnej demokracji. Liberalna demokracja oraz rynkowy porządek gospodarczy mają być, wg Fukuyamy, najdoskonalszym z możliwych do urzeczywistnienia systemów politycznych (choć nie idealnym). W przekonaniu Fukuyamy współczesna demokracja liberalna jest zbiorem politycznych instytucji powołanych do obrony uniwersalnych praw, uświęconych zapisem w takich dokumentach, jak Powszechna Deklaracja Praw Człowieka.