44521

47. Osadnictwo na prawie niemieckim w Polsce w XIII wieku.

Rcewinęło się najwcześniej i najsilniej na Śląsku. Popierał je we wczesnej fazie rozwoju szczególne Henryk I Brodaty. Było ono ściśle zwijane z osadnikami przybyłymi z Niemiec. Miało im gwarantować poszanowanie odrębności i warunki życia zgodnie z ich obyczajem. Jednak jiE w dokumencie Władysława Odonica dla klasztoru Cystersów w Wieluniu z 1210r. wystawca wziął pod uwagę zarówno Niemców jak i Polaków na których miało być rozciągnięte. Przyjmuje się, że prawo niem. funkcjonowało juz dość szeroko w oderwaniu od ludności niemieckiej jako forma ustrojowa od lat 40-stych XIII w. działo się tak zwłaszcza na Śląsku , a w drugiej połowie XIII w. rcepowszechmło się poza tereny Śląska. Niosło ono ze sobą pewne elementy samorządowej organizacji, która w sposób istotny przyczyniła się do podniesienia u osadników poczucia wolności, a także bezpieczeństwa wobec pana wsi. O posiadaniu przez osadników niem. w Pol. własnego sędziego, a zarazem zwierzchnika z ramienia pana feudalnego w osobie sołtysa, dowiadujemy się z dokumentu Henryka Brodatego dotyczącego wsi Kostamłoty i Ujów wystawionego dla klasztoru św. Wincentego we Wrocławiu. Osadnictwo niem. miało wiejski charakter , ale bardzo szybko zaczęło dotycyć również osad miejskich Prawo to przyczyniło się do budowy samorządowych form żyda zbiorowego wyzwalając ludzką przedsiębiorczość i energię, dając mieszkańcom poczucie własnej wartość.

W procesie tworzenia się gmin miejskich w Europie wyróżnić można 3 strefy :

*    Zach. Europa - imperium cyrrekie, tworzerde gmin w XI i XII w.

*    Środkowo i wsch. raemiecką -dorobek rronarchn karolińskiej

*    S roi. - Wsch Europa - opóźniona w rozwoju w s tosunku do tamtych stref

Polską gjninę miejską twoizono odgórnie, z inicjatywy książąt, instytucji kościelnych oraz wielmożów świeckich

WZORZEC LUBECKI miał za podstawowe przywileje Fryderyka I Barbarossy z 1188r. ,a MAGDEBURSKI przywileje arcybiskupa magdeburskiego Wichmana z 1188r. Prawo lubeckie przyjęło się głównie w strefie bałtyckiej - Gdańsk, Tczew, Elbląg, Braniewo.

Prawo magdeburskie przyjmowane było bądź wprost z Magdeburga, bą<£ za pośrednictwem innych miast. Na tej drodze powstały dwa warianty tego prawa:

*prawo chełmińskie, mający za podstawę przywilej lokacyjny Chełmna i Torunia z 1223r., zatwierdzony i rozszerzony w 1251r.

♦prawo średzlde powstałe na podstawie pouczenia miasta Halle rad Salą dla Środy Śląskiej z 1235r.

Naj starca gmina powstała na po dst. prawaniem. utwórz ona z ostała na Śląsku, była to Złotoryja W Małopolsce najstarsze miasto założone na prawie niem. to KRAKÓW, został dokonany mocą przywileju Boi. V Wstydliwego wystawionego na wiecu w 1257r.

Najstarsza gmina powołana w Wielkopolsce to Poznań oraz Gniezno, które przed rokiem 1243 miało prawo miejskie.

AKT LOKACYJNY - spisany z zasadicą (wójtem) określał prawa i przywileje mieszczan, wolność od czynszów i cła , prawo do korzystania z lasów, łąk, sądownictwo ławnicze i wójta ( prawo do kilku łanów ziemi, 1/6 część czynszów i 1/3 opłat sądowych, budowy młyna, karczmy, urząd wójta był dziedziczny). Ograniczono