44623

walna" i „Przyczynienie albo ankcya sił Rzeczypospolitej"), które powinny stać się podstawą wersji ostatecznej. Komisja będzie miała tylko moc sprawozdawczą, o podatkach zadecyduje przyszły sejm znający wyniki lustracji podatków ustalonych w 1746 r. (łanowe, podymne, pogłówne, kwarty, hibemy, szelężne i czopowe, młynowe, pogłówne żydowskie). Polemizując z krążącymi obiekcjami wobec komisji, autor przypomniał, że budzące lęk podatki (łanowe) były już w Polsce wielokrotnie praktykowane, toteż łączenie ich z absolutum dominium jest bezpodstawne. Nie należy też bać się zbytniego przeciążenia opłatami: tylko część zlustrowanych dochodów stanie się podstawą opodatkowania, o reszcie Rzeczpospolita chce wiedzieć na wszelki wypadek. W zakończeniu przypomniano o rzeczywistym zagrożeniu zewnętrznym, niebezpiecznym także dla wolności. Wymowę pisma wzmacniała forma: klarowna, pozbawiona makaronizmów, polszczyzna, prosty i bezpośredni styl, przejrzysta konstrukcja logiczna.

Obóz przeciwny upowszechniał w tym samym pewnie czasie list posła niby do „Jaśnie Wielmożnego Choloandra" [sic]. Autor biadał, iż dwór, deklarując poniechanie na sejmie aukcji wojska dowiódł, że mu na interesach Rzeczypospolitej nie zależy, a kieruje się własnymi widokami: zmierza do elekcji vivente rege królewicza Ksawerego (.śmierć polskiej wolności) i absolutum dominium. Jedynym ratunkiem jest zniszczenie sejmu. Korespondent „Choloandra" rozpisał się szeroko o staraniach Briihla o polski indygenat, by ostrzec, że wzmocniwszy pozycją w Rzeczypospolitej, minister tym energiczniej wesprze króla w zabiegach sukcesyjnych; na razie kumuluje królewszczyzny. Ambicji dynastycznych Wedynów dowodzi też popieranie Maurycego Saskiego do lenna kurlandzkiego; nie dość, że dzieje się to wbrew polskiej konstytucji z 1726 r., ale grozi jeszcze ściągnięciem na kraj rosyjskiej zemsty Trudno orzec, jaki oddźwięk miał ten list o niewątpliwej berlińskiej proweniencji. Brak w nim argumentów przeciw komisji ekonomicznej dowodzi, iż nawet Hohenzollern nie mógł znaleźć przeciw' niej zręcznych zarzutów. Świadczy to pośrednio o trafnym wyborze przez Czartoryskich celów sejmu.

Już po sejmie, 12 XI 1748 r. do grodu warszawskiego oddano manifest posłów przeciw podskarbiemu Sedlnickiemu. Oskarżali go, że unikając rozliczeń przed sejmową deputacją, rozpoczął rachunki dopiero w nocy 6 listopada, pod nieobecność komisji kalkulacyjnej, rachował się ryczałtowo, bez kwitów, nie zważając na protesty obecnych. Ponieważ niektórzy posłowie podpisali Sedlnickiemu te nieuczciwe wyliczenia, manifestanci protestowali także przeciw tym kolegom. Spośród 24 członków komisji rachunkowej, manifest podpisało 5. Brak wśród nich stronnika F.arnilii-Węglińskiego, byli natomiast dwaj opozycjoniści, Wawrzecki i Chreptowicz

2