44625

38. USTROJPOLITYCZNY POLSKI WDOBIE ROZDROBNIENIA

FEUDALNEGO

Państwo polskie w XIII w. składało się w zaszadżie z wielu od siebie wzajemnie niezależnyh państewek. Wła&a zwierz chniapryncepsa pzrestała praktycznie istnieć już z a Kazimierz a Sprawiedliwego.

Z chwilą powstania księstw dzielnicowych poszczególni ksi^ęta powoływali osobnych wojewodów or<z niższych urzędników. Każdy też dwór książęcy posiadał na swoje potrzeby kanclerza, który zajmował się wystawianiem dokumentów w imieniu panującego. Kanclerzem z reguły był dostojnik kościelny. Powstanie kancelarii miało duże znaczenie dla usprawnienia administracji i zwiększenia pewności stosunków prawnych

Do końca XII w. zasadę że książę maże mieć tylko jednego wojewodę, komornika i podkomorzego itp., a w wypadku połączeni a dwóch ćbielnic urzędy te również ulegały połączeniu Od początku XIII w. tendencja do utrzymywania odrębnych urzędów i samodzielnych administracji dzielnic.

W XIII w. osobno w każdej dzielnicy odbywały się wiece . W wiecu dzielnicowym brali udział wyżsi urzędnicy książęcy i biskup, atakze mogji inni możni panowie. Na iwece zwane uroczystymi i generalnymi przybywała ludność, która była obecna przy sądach sprawowanych przez księcia na wiecu i której ogłaszano postanowienia zapadłe na wiecu Ma wiecach dyskutowano z księciem o wojnie i pokoju, nowych prawach atakze elekcji nowego księcia.

W każdym księstwie powstał odrębny skaib dzielnicowy, tworzyły się miejscowe zarządy dóbr książęcych. W każdej ckielnicy powstawały urzędy skarbnika i podskarbiego. Lokalny zarząd dobrami sprawowali miejscowi zastępcy - włodarze. Mad nimi stali komornicy.

Dochody księstwa składały się z różnego rodzaju usług wykonywanych przez ludność, z danin w naturze i przychodów pieniężnych We wszystkich dzielnicach zaczynają powstawać zaczątki pieniężnego sk ar bu książęcego (zmiana świadczeń państwowych w naturze na pieniężne), na które składały się uiszczane w piemącfeach dochody z ceł, opłat targowych, karczm, wpływy z mennicy, podatków, kar sądowych, dochody z dóbr książęcych i regaliów. Początkowo książęta ctielnicowi bili monetę o jednolitym stemplu, po 1180 książęta zaczęli bić monetę wyłącznie własnym stęplem.

W każ dym księstwie powstał odrębny system uiz ędniczy - urz ędy dworskie na czele z palatynem (wojewodą). W ich skład wchoctili: kanclerze, stolnicy, cześnicy, podkomorzowie, miecznicy, podskarbiowie.

Najważniejszym urzędem administracji terytorialnej był kasztelan, którego zastępcą był wojski