46364

Sposób kreacji trybunałów konstytucyjnych przez głowę państwa przez parlament albo przez poszczególne człony władzy (w Hiszpanii po 4 sędziów powołują obie izby parlamentu, po 2 rząd i sądownictwo; we Włoszech po 5 prezydent rząd i organy władzy sadowniczej). W tym drugim przypadku nominacje mogą mieć niestety charakter polityczny. Aby temu zapobiec stosuje się niekiedy obowiązek uzyskania przez kandydata na sędziego kwalifikowanej większości głosów.

Sędziowie trybunałów z reguły muszą spełniać rygorystyczne kryteria związane z praktyką zawodową, w szczególności w wymiarze sprawiedliwości Jeśli chodzi o ich status prawny to posiadają immunitet zarówno materialny jak i formalny. Powszechna jest również niepołączalność materialna i formalna pełnienia funkcji sędziego sądu konstytucyjnego.

Oprócz orzekania o hierarchicznej zgodności norm prawnych trybunały konstytucyjne posiadają rówiueż inne kompetencje. Należy do nich weryfikacja ważności wyborów i referendów, rozstrzyganie sporów kompetencyjnych, nadzór nad paniami politycznymi czy orzekanie w sprawach osób postawionych w stan oskarżenia na skutek zawinionego naruszenia konstynicji bądź ustaw.

c)    SYSTEM MIESZANY

Dualizm kontroli konstytucyjności prawa (badanie zgodności prawa z konstytucją sprawują zarówno sądy powszecluie jak i centralny sąd konstytucyjny). Występuje obecnie w licznych państwach Ameryki Łacińskiej (np. Wenezuela. Kolumbia. Ekwador. Chile).

Wyłącznie sądy konstytucyjne są władne do uznania normy za nieważną i nieobowiązującą (tylko one mogą usunąć taką normę z porządku prawnego). Natomiast sądownictwo powszecluie posiada możliwość niezastosowania prawa w konkretnej, zawisłej przed nim sprawą. Tak więc orzeczenie sądu powszechnego nie powoduje utraty mocy obowiązującej przez niezastosowany akt normatywny.

..Aniparo” (występująca w państwach iberoamerykańskich) instytucja zbliżona do europejskiej skargi konstytucyjnej. Amparo polega na tym. że na Sądy Najwyższe mają możliwość uznania, na podstawie actio popularis, zarzutu niekonstytucyjności ustawy, dekrem bądź uchwały za uzasadniony, co skutkowało usunięciem takiego aktu z systemu prawnego.

d)    SYSTEM FRANCUSKI

Rada Konstytucyjna, a więc organ któremu powierzono powyższe uprawnienie miał mieć charakter polityczny, oderwany od władzy sądowniczej. Dzisiaj można mówić o jego daleko idącej ewolucji w stronę modelu kontynentalnego, jednakże jego liczne cechy szczególne nie pozwalają na zaliczenie Rady Konstytucyjnej do organów sądowych.

Skład Rady Konstynicyjnej 9 osób (3 powołane przez Prezydenta. 3 przez przewodniczącego Senatu i 3 przez przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego). Co trzy lata zmienia się 1/3 jej składu. Ponadto uprawnienie do dożywotniego zasiadania w Radzie posiadają byli prezydenci Republiki. Członkowie Rady są niezawiśli, nieodwołalni i nie mogą wyrażać opinii w sprawach, które mogą być przedmiotem rozstrzygnięć Rady. Nie chroni ich jednak żaden immunitet.

Rada Konstytucyjna sprawuje wyłącznie kontrolę o charakterze prewencyjnym (sprawowana jest przed wejściem w życie badanego aktu):

Kontrola obligatoryjna dotyczy ustaw organicznych i regulaminów izb parlamentarnych, które bezpośrednio po uchwaleniu kierowane są z mocy prawa do Rady Konstytucyjnej.

Kontrola fakultatywna odnosi się do ustaw oraz umów międzynarodowych, z wnioskiem o przeprowadzenie takiej kontroli wystąpić mogą; prezydent, premier, przewodniczący Senatu, przewodniczący Zgromadzenia Narodowego oraz. od 1974 roku. grupa co najmniej 60 deputowanych bądź 60 senatorów.

Orzeczenie o konstytucyjności ustaw i regulaminów powoduje, że nie mogą one być wprowadzone w życie. YYyjątkowo, gdy Rada uzna. że tylko pojedyncze przepisy zawarte w ustawie, nie będące nierozerwalnie związane z całością ustawy, są niekonstytucyjne, prezydent może podpisać ustawę z ich pominięciem bądź też zwrócić się do parlamentu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie ustawy. Odmiennie wygląda sytuacja z umowami międzynarodowymi uznanymi za niekonstytucyjne. Umowy takie nie mogą być ratyfikowane do czasu dokonania stosownych zmian w konstytucji. Podstawą orzekania jest zgodność z konstytucją, a także, conra legem w odniesieniu do ustaw organicznych, zgodność z ordonansami organicznymi wydanymi na podstawie art. 92 konstytucji, czyli ordonansami wydanymi przez rząd w ciągu czterech miesięcy od uchwalenia konstynicji regulującymi kwestie niezbędne dla funkcjonowania nowych instytucji.

Pozostałe kompetencje Rady Konstytucyjnej to: kontrola kompetencyjna ustawodawstwa, rozpatiywanie spraw związanych z wyborami i referendum oraz stwierdzanie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez prezydenta i udzielenie zgodny na wprowadzenie stanu wyjątkowego.

Poza Radą Konstymcyjną znaczną rolę w sprawowaniu kontroli konstytucyjności prawa odgrywa sądownictwo administracyjne z Radą Stanu na czele. To właśnie ono bada zgodność z konstytucją aktów wykonawczych rządu oraz administracji terenowej.

e)    SYSTEM BRYTYJSKI

Opiera się na kontroli prawa przez wszystkie sądy powszecluie (judicial bracfong). z tym że spod tej kontroli w zasadzie wyłączone są akty wydawane przez parlament, co jest konsekwencją przyjęcia idei suwerenności parlamentu, a więc uznania parlamentu za jedyne i najważniejsze źródło władzy w państwie (nie ma możliwości żadnej kontroli aktów wydawanych przez ten organ przez inne organy ze względu na ich niższą pozycję w systemie organów paiistwowych) W pewien sposób brak kontroli tego rodzaju aktów osłabiony jest przez obowiązywanie zasady, która stanowi, iż uchwalona ustawa nie ma na cehi zmiany brytyjskiego porządku konstytucyjnego, chyba, że sama wyraźnie o tym stanowi Pozwala to władzy sądowej na dokonywanie interpretacji norm ustawowych w konkretnych sytuacjach, a tym samym w pewnym sensie ..kontrolować" ustawodawstwo. Rzeczone ograniczenia nie mają zastosowania do aktów normatywnych wydawanych przez organy władzy wykonawczej, w tym rówiueż aktów o mocy ustawy. Podlegają one w pełnym zakresie kontroli sądowej. Kontrola ta ma jednak charakter skuteczny inter partes, czyli oznacza niekonstytucyjność wyłącznie na użytek konkretnego spom sądowego. Norma takiego aktu pozostaje więc w systemie prawnym. W systemie brytyjskim istnieją jednak pewne ograniczenia dotyczące kontroli konstytucyjności aktów podustawowych. Najpoważniejsze z nich dotyczy sytuacji gdy sama ustawa zabrania takiej kontroli 0 SYSTEM SZWAJCARSKI

Brak specjabiego sądu konstymcyjnego, prawa do kontroli zgodności aktów niższego rzędu z konstytucją nie posiadają również sądy powszecluie. Nie oznacza to jednak, że nie można mówić o pewnych elementach sądowej kontroli konstytucyjności prawa. System

2