48829

teoretycznego, czyli zmiennej ( wskaźnik definicyjny- zjawisko wskazywane występuje w definicji). W drugim „jego miejsce pobytu" nie jest znane, więc badacz musi znaleźć takie inne zjawisko obserwowalne, które z tym wskazywanym będzie miało związek możliwy do uzasadnienia (wskaźnik inferencyjny- zjawisko wskazywane występuje jako obserwowalne następstwo). W trzecim przypadku zjawisko wskazywane jest obserwowalne (wskaźnik empiryczny- zjawisko wskazywane jest obserwowalne). W badaniach nad edukacją najczęściej powtarzają się 3 sposoby dobierania wskaźników:

1.    umieszczanie wskaźników w sytuacjach badawczych np. obserwowanie jawnego zachowania badanych

2.    umieszczanie wskaźników w takich narzędziach badawczych jak testy, kwestionariusze ankiety, skale, zadania pisemne

3.    odczytywanie wskaźników z wytworów ludzkiej działalności.

Obojętnie który z tych sposobów stosowalibyśmy zawsze musimy wykazać, że istnieje związek między wskaźnikiem a zjawiskiem wskazywanym, związek oparty na warunku bez wyjątkowość i lub przynajmniej na prawdopodobieństwie większym od przeciętnego. A to wymaga zastosowania wielu złożonych procedur. Po pierwsze, należy sprawdzić, czy wskaźnik dobrze różnicuje badaną próbkę osób. Po drugi wskaźnik powinien być trafny, co oznacza, że musi być tak dobrany abyśmy mieli pewność, że wskazuje tę a nie inną zmienną. Po trzecie wskaźnik musi być rzetelny, czyli dawać dokładne oszacowania zmiennej nieobserwowalnej. Po czwarte, należy go tak skonstruować, aby w wyniku pomiaru można było przypisać badanego do jednej z wartości zmiennej. Czynności prowadzące do spełnienia tych warunków są etapami operacjonalizacji zmiennej.