DSC06373 (3)

Wskaźniki definicyjne mają miejsce wtedy, gdy wynikają z definicji badanego zjawiska czy faktu pedagogicznego. Dochodzi się zatem do nich [...] poprzez rozumową analizę różnych standardów, normatywów, kryteriów itp. określeń, obowiązujących prawnie lub zwyczajowo w danym społeczeństwie lub też w jego poszczególnych środowiskach¹⁷⁴. Wśród wskaźników definicyjnych wyróżnia się na ogół dwie ich kategorie:

1. Wskaźniki, które [...] definiują nam pewne zespoły zjawisk, zdarzeń czy zachowań bezpośrednio obserwowalnych™. Odnoszą się one do pewnych aktualnych cech jednostek ludzkich lub

grup-

2. Wskaźniki, które [...] definiują nam dyspozycje do takich badań (bezpośrednio obserwowalnych - K.Ż.) czy występowanie odpowiednich zdarzeń, jeśli dyspozycja znaczy jedynie tyle, co częste pojawianie się czy też pojawianie się w określonych okolicznościach określonej właściwości czy zachowania™. Wyrażają one pewne potencjalne możliwości badanych jednostek lub grup aktualizowane w ściśle określonych sytuacjach i warunkach.

Wskaźniki definicyjne są bardzo często stosowane w badaniach pedagogicznych i są dużo bardziej przydatne dla rozwoju pedagogiki jako nauki niż wskaźniki empiryczne.

Wskaźniki inferencyjne odnoszą się do zjawisk bezpośrednio nieobobserwowalnych, a zatem o ich wystąpieniu wnioskujemy lub domniemamy (czyli istnienie jego inferujemy) z faktu zajścia wskaźnika obserwowalnego. Przykładem takiej sytuacji jest wybór pewnego zachowania jako wskaźnika pewnej cechy psychicznej. Dobieranie wskaźników inferencyjnych do zjawisk nieobserwowal-nych odbywa się najczęściej poprzez odwołanie się do teorii tych zjawisk. Łatwiej bowiem znaleźć wskaźniki dla tych zjawisk odwołując się do odpowiednich teorii niż polegać wyłącznie na własnej

¹⁷⁴ Ibid., s. 60.

S. Nowak: Studia z metodologii nauk społecznych. Warszawa 1965, s. 251. Cyt. za: M. Łobocki: Wprowadzenie do metodologii..., op. cit., s, 145.

'* Ibid.