Nie zawsze przestępca odpowiada za popełnienie przestępstwa, sąd może odstąpić od wymierzenia kary, gdy:
- ktoś jest niepoczytalny
- młody wiek (poniżej 17 lat) W stosunku do nieletnich stosuje się środki o charakterze wychowawczym.
-obrona konieczna i stan wyższej konieczności
Obrona konieczna to jest otwarcie bezpośredniego ataku w stronę dnigiego człowieka; stwarza pole do wielu nadużyć (upozorowanie);
- musi być bezprawna (nie można zaatakować policjanta)
- odparcie ataku musi nastąpić natychmiast
- środki użyte do odparcia ataku muszą być proporcjonalne do zagrożenia
Kontratypy przestępstw to sytuacje, kiedy nie ma odpowiedzialności mimo popełnienia czynu przestępczego (zabronionego).
- błąd co do znamion lub okoliczności przestępstwa
- nieświadomość bezprawności
- eksperyment naukowy (przez uprawnione jednostki)
- ryzyko sportowe
Stan wyższej konieczności - polega na poświęceniu dobra niższej wartości dla dobra wyższej wartości.
Kary przewidziane w Kodeksie Karnym:
- grzywna
- ograniczenie wolności (niemożność opuszczenia miasta, miejscowości, kraju i meldowanie się w odpowiednim organie)
- pozbawienie wolności, kwalifikowane formy to 25 lat lub dożywocie; forma kwalifikowana-nie może być zwolniony wcześniej niż np. za 30 lat.
Przestępstwa w więzieniu są obarczane nowym wyrokiem.
Orzeka się poza karami tzw. środki karne:
- pozbawienie praw publicznych
- zakaz wykonywania zawodu
- zakaz prowadzenia pojazdów
- przepadek mienia -> dotyczy przedmiotów pochodzących z przestępstwa lub nabytych za skradzione pieniądze
- przedmioty których posiadanie jest zabronione
- przepadek przedmiotów które służyły do dokonania przestępstwa
- obowiązek naprawienia szkody (odpowiedzialność cywilna)
- nawiązka (pieniądze na rzecz poszkodowanego lub jakiejś organizacji)
- świadczenie pieniężne
- podanie wyroku do publicznej wiadomości (kara hańbiąca)
Nadzwyczajne złagodzenie kary lub odstąpienie:
- ze względu na młody wiek sprawcy
- świadka koronnego
- okazanie sknichy
Można również zaostrzyć karę. Za kilka przestępstw można dostać karę łączną, absorpcja kar - wchłonięcie mniejszych kar przez karę najcięższą kumulacja kar - sumowanie wyroków (USA)