50651

do społeczeństwa. Eufunkcjonalność rodziny jest jednym z najistotniej szych mierników jej wartości. Poczynione przeze mnie powyżej uwagi uważam za istotne, gdyż w niektórych kręgach społecznych samo wystąpienie w obronie rodziny może być uznane za „obskurantyzm" i „staro świecczyznę". Inni znowu myśliciele mogą przedkładać w ocenie sytuacji rodziny (i jej członków) założenia aksjologiczne ponad wszystko, dokonywać nieodwołalnych rozstrzygnięć w kręgu wartości, nie dostrzegając bólu i rozpaczy człowieka oraz warunków i wymogów życia społecznego doby współczesnej.

Niektórzy wiążą ideę ochrony rodziny głównie ze stanowiskiem Kościoła Katolickiego i jego prorodzinną aktywnością. Należy jednak dążyć do upowszechnienia przekonania, że sprawa rodziny jest sprawą wszystkich ludzi, gdziekolwiek by oni nie egzystowali na świecie - i to bez względu na to, jaki wyznają oni światopogląd i religię. Lepsza lub gorsza egzystencja rodzinna wiąże się bezpośrednio z jakością ich życia oraz warunkuje w znacznej mierze stopień sprawności funkcjonowania społeczeństwa.

Oprócz reguły ideologicznej neutralności w mej analizie mają zastosowanie założenia i reguły metodologiczne poznańskiej szkoły badań nad rodziną, które sprowadzają się do wieloaspektowej, integralnej analizy życia rodzinnego z uwzględnieniem interakcji z zewnętrznymi układami społecznymi. Kompleksowej analizie podlegają wydzielone, ważne elementy struktury i funkcji rodziny oraz świadomości rodzinnej dotyczącej życia rodzinnego i zjawisk ściśle z życiem rodzinnym powiązanych. Bada się wzajemne uwarunkowania tych elementów Oraz składających się z nich subsystemów, posługując się według zasad odwracalności kategoriami zmiennych niezależnych i zależnych. Również w kategoriach zmiennych niezależnych i zależnych ujmowane są przez Wymienioną szkołę relacje zachodzące między rodziną a zewnętrznymi układami społecznymi. Określone strukniry rodziny, sposób jej funkcjonowania (Stopień poprawności i intensywności wypełniania poszczególnych funkcji) oraz świadomość dotycząca rodziny mogą w sposób istotny warunkować zewnątrz rodzinne układy i procesy społeczne - układ mikrostrukturalny, mezostnikturalny, makrostrukturalny oraz społeczno-globalny, tworząc w sumie zbiór zmiennych niezależnych w stosunku do reszty świata społecznego. Z drugiej jednak strony kształt i funkcjonowanie rodziny (czy raczej milionów rodzin) zależy w sposób istotny od owej „reszty" świata społecznego, zewnętrznego w stosunku do rodziny, którego poszczególne układy mogą być w związku z tym z kolei również traktowane jako zbiór zmiennych mezależnych w stosunku do rodziny traktowanej teraz (po odwróceniu kierunku analizy) Jako zbiór zmiennych zależnych. A więc społeczeństwo globalne wraz z zawartymi w nim zhierarcluzowanymi układami społecznymi wpływa na rodzinę, odpowiednio modyfikując jej strukturę, funkcjonowanie, mentalność jej członków, a z kolei modyfikowana rodzina wywiera podlegające prcekształceniom wpływy na społeczeństwo globalne, jego substruktury i procesy. Jeśli społeczeństwo globalne znajduje się w trakcie intensywniejszych przeobrażeń, jego wpływ na rodzinę zwiększa się, rodzina ulega wyraźniejszym modyfikacjom, a nawet znacznym metamorfozom. Znacznie zmodyfikowana rodzina zmienia zakres i siłę swego wpływu na społeczeństwo globalne i jego substruktury. Rodzina więc bardzo intensywnie uczestniczy w przemianach społecznych - ulega przemianom pod wpływem czynników zewnętrznych oraz w trakcie swych przemian sama wpływa modyfikująco na zewnętrzne układy społeczne, a wpływy te bywają niejednokromie bardzo istotne, znaczące, których nie sposób nie brać pod uwagę. Rodzina jest więc istotnym elementem społecznych interakcji, od sposobu i poziomu jej funkcjonowania wiele w społeczeństwie zależy, może ona kreować zarówno pozytywne jak i negatywne zjawiska w społeczeństwie jako całości oraz jego substrukturach.

Stosując interesujący nas schemat analityczny do podjętych w artykule kwestii można stwierdzić, że rozwijająca się cywilizacja współczesna jako proces społeczno-globalny bardziej czy mniej zaznaczający się obecnie w poszczególnych krajach na całym świecie, wywiera istotny wpływ na rodzinę, a zmieniająca się rodzina wywołuje specyficzne reperkusje w poszczególnych społeczeństwach. Zainteresujemy się sytuacją występującą w krajach wysoko i średnio rozwiniętych, pomijając kraje odbiegające jaskrawo od standardów współczesności.

Skoncentrujemy najpierw uwagę na zbiorze istotnych zmiennych mezależnych w odniesieniu do rodziny - na współczesnym społeczelistwie globalnym wraz z jego substrukturami, na jego przeobrażeniach, kierunku tycłi przeobrażeń.

Zapoczątkowane w wieku XIX procesy industrializacji i urbanizacji w sposób wszechstronny, totalnie zmieniły życie społeczeństw w wieku XX. Wzmożona, industrialna produkcja podniosła wyraźnie stopę życiową ludności krajów wysoko i średnio rozwiniętych. Coraz liczniejsze, rozrastające się instytucje przemysłowe i usługowe (z dziedziny usług materialnych i poza materialnych) potrzebowały coraz większej liczby coraz lepiej wykształconych pracowników i zarazem odpowiednio przygotowanych zawodowo, co powodowało sukcesywne podnoszenie się poziomu wykształcenia i kultury społeczeństwa. Postępy medycyny oraz upowszechnienie opieki medycznej i higieny, to (wraz z polepszeniem sytuacji materialnej) powody znacznej poprawy sytuacji zdrowotnej ludności wielu krajów i wydłużenia przecięmej długości