50659

Natomiast R. Zazzo charakteryzując te powiązania podkreśla, że geny nie są nosicielami cech charakteru. Charakter i zachowanie jednostki są wynikiem interakcji genów między sobą i ze środowiskiem. Człowiek jest tym bardziej niezależny od wyposażenia genetycznego im więcej czynników pośredniczących występuje między genami a zachowaniem jednostki.

Niewiele wiadomo na temat roli czynników sytuacyjnych w genezie nieprzystosowania społecznego. M. Kofta dotykając tej problematyki prezentuje badania psychologiczne nad związkiem między spostrzeganiem normy a zachowaniem. Zdaniem autora można wyróżnić cztery zmienne sytuacyjne, decydujące o kierunku zachowania: przeświadczenie o swobodzie wyboru zadania, poczucie odpowiedzialności osobistej za jego skutki, świadomość konsekwencji, a więc m.ia antycypacja kary lub nagrody, koncentracja na sobie lub na zewnętrznej tzeczywistości. Bliższą charakterystykę rozpoczniemy od czynników środowiskowych.

Czynniki środowiskowe

Proces socjalizacji dokonuje się poprzez uczestnictwo jednostki w życiu społecznym. Biorąc w nim udział jednostka przyswaja sobie normy funkcjonujące w społeczeństwie, przyjmując panujący system wartości i uczy się ról społecznych.

Socjalizacja dokonuje się w określonych grupach społecznych a jej pizebieg uwarunkowany Jest wyposażeniem biopsychicznym jednostki, czynnikami środowiskowymi i jej aktywnością. Do najważniejszych mechanizmów tego procesu należy zaliczyć:

1.    kontrolę zewnętrzną, a więc nacisk ze strony otoczenia i społeczeństwa.

2.    kontrolę wewnętrzną czyli to wszystko, co stanowi ocenę własnej aktywności z punktu widzenia jej zgodności z oczekiwaniami społecznymi". W sytuacji, gdy jednostka nie w pełni realizuje normy, wzory i oczekiwania społeczne mówi się ojej nieprzystosowaniu społecznym.

W etiologii nieprzystosowania społecznego często podkreślana jest rola środowiska. Zasadniczo wymierna się ttzy rodzaje środowisk społecznych wywierających wpływ na rozwój psychiczny dziecka. Są to środowisko rodzinne, środowisko szkolne i środowisko rówieśnicze.

Rola rodziny

Rodzina jako najwcześniej oddziałujące środowisko socjalizujące ma decydujący wpływ na przyszły kształt i strukturę osobowości dziecka (na co zwracają uwagę teoretycy o odmiennych orientacjach). Oznacza to, że wszelki rodzaj zaburzeń, dewiacji i odchyleń w zakresie jej funkcjonowania ma swe reperkusje w zachowaniu dzieci oraz w przejawianych przez nich postawach. Każda trudność, problem do rozwiązania, to potencjalne ogniwo zagrożenia nieprzystosowaniem społecznym. Występowanie nędzy, ubóstwa, biedy czy takich zjawisk jak chroniczne choroby fizyczne i psychiczne rodziców, alkoholizm, kontakt z grupami lub aktywnością przestępczą są to wręcz klasyczne przykłady czynników zwiększających prawdopodobieństwo nieprzystosowania społecznego dzieci i młodzieży wychowujących się w tych rodzinach. H. Kołakowska-Przełomiec wymienia cztery główne mechanizmy oddziaływania rodziny na nieprzystosowanie społeczne dziecka. Są ta

1.    Niewłaściwa atmosfera życia rodzinnego związana często ze złym pożyciem rodziców, rozbiciem rodziny, konkubinatem, alkoholizmem, niewłaściwym stosunkiem do dzieci. W takiej rodzinie dziecko czuje się niekochane. Szuka więc towarzystwa poza domem, najczęściej wśród rówieśników znajdujących się w takiej samej syniacji. W grupie kolegów znajduje akceptację i zaczyna kierować się wżyciu zasadami i normami prcyjętymi

od wykolejających się rówieśników.

2.    Brak dostatecznej opieki nad dzieckiem spowodowany jest często pracą zawodową rodziców, ich niezaradnością życiową lub chorobami. Zbyt mała kontrola i zbyt małe zainteresowanie sprawami dziecka doprowadza do łatwego przejmowania wzorów zachowania od wykolejających się kolegów.

3.    Stosowanie niewłaściwych metod wychowawczych. Niekonsekwencja i rygoryzm stosowany wobec dziecka przez rodziców powoduje powstawanie poczucia lęku, krzywdy. Nieumiejęmość postępowania staje się podłożem wielu konfliktów, które w efekcie mogą prowadzić do ucieczek z domu i włóczęgostwa.

4.    Przebywanie dziecka w rodzime przestępczej o niskim poziomie moralnym. Prezentowane dziecku społecznie negatywne zachowania w sposób naturalny zostają przez nie przyswojone.

Również A. Kelm zwraca uwagę na pewne negatywne czynniki wpływające na dziecko w rodzinie. Wśród nich wymienia:

1. Pozbawienie opieki:

-    sieroctwo naturalne pełne (brak obojga rodziców) i niepełne (brak jednego z rodziców),

-    sieroctwo społeczne (porzucenie dziecka, pozbawienie władzy rodzicielskiej przez sąd).

-    okresowe pozbawienie dziecka opieki z powodu choroby rodziców, ich wyjazdów lub innych zdarzeń