1194638931

mię. jak zauważył Patek, nie pozostanie to bez wpływu na sytuację na Zachodzie. Podkreślono, ze „Mandatu nie chcemy dlatego, ze mandat można sprawować tylko nad prowincją obcą. a nie swoją własną". Zauważono, ze nawet Austriacy nie odrywali Galicji Wschodniej od prowincji polskiej. Grabski podkreślił natomiast, iz odbudowa Galicji możliwa jest tylko przy udziale inwestycyjnym Polski, a łatwo było odgadnąć, ze nikt nie będzie inwestował w kraj o niepewnej przyszłości politycznej. Podkreślano tez. ze żaden inny rząd uznany przez Konferencję nie zgłasza pretensji do tego terytorium²'⁵. Wskazywano, ze z przedłużenia stanu prowizorium i ciągłego niepokoju na tym terenie, korzystaliby tylko Niemcy. Twierdzenie to korespondowało z argumentacją francuską, stosowaną podczas mającej miejsce juz po wyjściu delegatów polskich dyskusji o procedurze, jaką miałaby w przyszłości przyjąć Rada Ligi Narodów w sprawie Galicji Wschodniej. Minister spraw zagranicznych Republiki Francuskiej Stephen Pichon sprzeciwił się proponowanej przez Brytyjczyków zasadzie jednomyślności, twierdząc, iz za 25 lat w Radzie Ligi Narodów mogą znalezc się Niemcy. Uzyskał w tym poparcie USA i Włoch, ale ostatecznej decyzji w tej kwestii nie podjęto^{1 2}.

10. Delegacja ukraińsko i Konferencja Pokojowa wobec rozwoju sytuacji militarnej na Ukrainie Naddnieprzańskiej

Aby zrozumieć dalsze decyzje Konferencji, należy krótko przedstawić rozwój wydarzeń na Ukrainie Naddnieprzańskiej i w Galicji Wschodniej. Po decyzji z 25 VI1919 r. Wojsko Polskie wyparło Halicką Armię z całej Galicji, zmuszając ją do przekroczenia Zbrucza 17 VII^{3 4 5}. Latem połączone siły URL i ZURL przeprowadziły zwycięska ofensywę przeciw bolszewikom²*⁶, zdobywając 30 VIII Kijów, aby juz 31VIII opuście stolicę Ukrainy pod naporem armii Denikina²*⁷. Pod naciskiem wojsk .białej" a potem .czerwonej" Rosji armie ukraińskie zaczęły wycofywać się ku Polsce, a wśród ich kierownictwa doszło do ostatecznego rozłamu. Halicka Armia przeszła częściowo na stronę Denikina. a po jego klęsce - do bolszewików^. natomiast wojska URL stopniały do bardzo niewielkich rozmiarów. Odtąd URL i ZURL zaczęły występować oddzielnie, jedna dążąc do sojuszu z Polską*¹⁰ przeciw Rosji, a druga koncentrując się na wypracowaniu możliwości walki dyplomatycznej i zbrojnej z Polakami w^f oparciu o .białą* Rosję i Ententę^2fl>. Z kon ceni roku 1919 doszło tez do ostatecznego rozłamu w^rsród delegacji ukraińskiej na Konferencję Pokojową. Na wiedeńskiej naradzie emigracyjnej Ukraińskiej Rady Narodowej odbytej w dniach 9-11XII zgłoszono protest przeciw' oświadczeniu misji dyplomatycznej URL. która w' związku z polsko-ukraińska deklaracją z 2 XI11919 r. zrzekała się pretensji do Galicji Wschodniej²²¹. Na znak sprzeciwu postanowiono wyłączyć delegatów' ZURL z ogólnej delegacji URL na Konferencję Pokojową i występować oddzielnie jako przedstawicielstwo osobnego państwa zachódnioukrainskiego. Dnia 19X11 w'Paryżu powstał również Ukraiński Komitet Narodowy o charakterze antypetlurowskim i prorosyjskim²²².

Zwycięski pochód ..białych" wojsk Denikina i Kołaczaka wywołał gwałtowny spadek akcji ukraińskich w Paryżu²²³, a wojna URL z Armią Ochotniczą Denikina

218    T Dąbkowski.op. cit..s. 142 14S. 148: K. Lewandowski. Sprali ukraińsku-, s. 140: J. Krasuski. Między wojnumL.. s. 24.

219    Dnia 20 VIII wznowiono rozmowy polsko ukraińskie (URL), co doprowadziło do rozejmu IIX 1919 r. A Juzwenko, Polsku a Jjiulu" Rosja .. $. 201. Patrz tez: T. Dobkowski, op. cit.. s. 138 139: Z. Zaks, Gaticia Wschodniu w polityce.... $. 394.

220    W tym czasie Panejko pisał do Petrus/.ewycza. zc wśród ukrainskiei emigracji istnieje opinia, iz należy „...podląc rozmowy z Anglią i Ameryką (które nas do tego (...) zachęcaią) o federacji z Moskwą )ak równy z równym io wnjskowoi współpracy z Kolczakiem i Donikinem przeciw bolsze wikom". Dcnikin gotów był do federacji z Galiną Wschodnią, a nic zcałą Ukrainą, która była dla niego Małorosją. Z. Zaks. Galicja Wschodnia w polityce . s. 396-397. Mysi tę popierała Francja Szef biura rosyjskiego we francuskim MSZ stwierdził, ze „ nie może zrozumieć polityki ukraińskiej dążącej do podporządkowania się państwom drugorzędnym, jak Polska i Rumunia, polityki godzącej się na utratęGalicji. Chełmszczyzny. Wołynia i Bcsarabii. podczas gdy wchodząc w federacje z Rosją Ukraina wszystkie te prowincje może zachować" A Juzwenko. Połyka a.hiała" Rosja.... s 205

221    Ibidem.*. 209.

222    T. Dąbkowski.op.ciL.s. 178 179; Z. Zaks. Problem Culicji Wschodniej...,s. 82*83. W skład UKN weszli: przewodniczący dr Kiryłło Biłyk (rusofil) - delegat Ukraińskiego Komitetu Narodowego w USA do udziału w pracach ukraińskiej delegacji na Konferencję Pokojową: członkowie: Nadnicprzansey Borys Cytowycz i Mykoła Mohylianskyj. politycy ZURL którzy wystąpili z delegacji ogól noukrainskiej Anton i Iwan Pętruszewyczowie. prof. StepanTomasziwskyj. dr Wasyl Panejko.Ołeksandr Kulczyckyj. Rząd francuski i paryskie przedstawicielstwa innych państw powiadomionoo powstaniu UKN dnia 511920 r. L Hass. op. cit.. s. 18-19.0 rozbieżnościach pomiędzy względnie lewicowym Dyrektoriatem a bardziej prawicowym rządem ZURL patrz: Z. Zaks. Gulic.w Wschodnia w polityce . s. 390.

223    PPC.t XI. s. 662: A. Juzwenko. Polska a _mbiala^mRo$ja. ..s. 140-141.

69

1

   Ibidem, s. 377 379. Dyplomacja polska w tym okresieóhawiała się równic* wpływu polsko-niemieckiej umowy (tzw. berlińskiej) odnośnie do użytkowania Wisły, na stanowisko Franc ji w kwest ii Galicji Wschodniej. Patrz wymiana korespondencji W. Grabski I. Paderewski, ibidem. $. 37S. 387 389.

2

   Ibidem, s. 379; PPC. t. IX. $. 244-250; M. Papierzymka Turek. op. cit.. s. 36. Zwolennikami nie rozstrzygania w tekście traktatu kwestii procedury postępowania Rady Ligi Narodów w sprawie Galicji Wschodniej byli Anglicy. Ustalić ją tniała sama Rada Ligi Narodów. Zdecydowano ostatecznie nie rozstrzygać w traktacie tego zagadnienia, mimo w*um separatum przedstawiciel USA. PPC. t. IX. s. 285-286.293-295

3

   T. Dobkowski, op. cit.. s. 118.

4

   Ibidem, s. 140141: T. Hunczak.op.ciL.s. 178-179. M. Łozynskyj w pracy Halyrzynawrokach 1918-1920. Wiedeń 1922. $. 171. twierdzi, iz ofensywa ukraińska przeciw bolszewikom w sierpniu 1919 r. miała na celu m in. zdobycie poparcia Ententy. Rząd ZURI. miał nadzieję, ze .po zwycięstwie nad si łami radzieckimi. Ententa skłoni się do koncepcji niezależnego państwa ukraińskiego obejmującego również Galicję Wschodnią..". cyt za: Z, Zaks. Galicja Wschodnia w połif)vc.... $. 391.

5

   T. Dąbkowski. op. cit.. s. 141-142; A. Juzwcnko. Polska a .biała^- Rosja . *. 200: Z. Zaks. Galicja Wschodnia w polityce.... $. 395.