50692

symbole kulturowe, pracę i styl życia innych ludzi. Przez to we wszystkich społeczeństwach istnieje podstawowe napięcie pomiędzy właścicielami, a tymi, którzy środków produkcji nie posiadają - obojętnie czy są to np. wieśniacy I szlachta czy też robotnicy I kapitaliści. Ponieważ posiadacze środków produkcji mają władzę, mogą manipulować symbolami kulturowymi, tworzyć ideologie uzasadniające posiadaną przez nich władzę i przywileje, a równocześnie negujące roszczenia innych do własności i władzy. Jeśli zajdzie taka potrzeba to potrafią zastosować represje i przymus fizyczny wobec tych, którzy kwestionują ich stan posiadania i prawo do władzy. Marks uważał jednak, że ten podstawowy konflikt interesów pomiędzy „posiadaczami" a pozbawionymi władzy i środków produkcji, prowadzi nieuchronnie do sytuacji, w której może dojść do rewolucji wywołanej przez tych ostatnich, którzy pozbawieni są wpływu na wyniki własnej pracy i innych przywilejów.

Marks twierdził, że stratyfikacja nie jest niezbędna i nieuchronna, jeśli tylko środki produkcji staną się własnością zbiorową, a nie własnością nielicznych jednostek. Za powstanie stratyfikacji jego zdaniem jest odpowiedzialny kapitalizm.

Kapitalizm wg niego - każe robotnikom produkować więcej, niż im samym I właścicielom środków produkcji potrzeba, co prowadzi do powstania „wartości dodatkowej". Wartość tą kapitalista wykorzystuje dla własnego zysku, a nie zwraca jej robotnikom wytwarzającym ją.

Ujęcie wielowymiarowe wg Webera

Weber (1922) przez całe życie był krytykiem Marksa, jednak on również zaproponował konfliktową teorię stratyfikacji. Jednak różnica pomiędzy nimi polegała na tym, że Weber ujmował stratyfikację jako zjawisko wielowymiarowe, a dokładnie dotyczące trzech wymiarów:

-    mklas (sfera ekonomiczna),

-    grup statusu społecznego - stanów (sfera społeczna),

-    partii (sfera polityczna).

Klasy są tworzone przez zróżnicowany popyt ludzi na pracę, dochody, dobra konsumpcyjne i odpowiedni poziom dobrobytu materialnego. Zdaniem Webera może istnieć wiele różnych klas, a posiadanie własności jest tylko jedną z podstaw ich tworzenia się ( w przeciwieństwie do poglądów Marksa). Społeczeństwo nie jest, więc podzielone wyłącznie na tych co „mają" i na tych co „nie mają", ale jest to bardziej złożony i zróżnicowany system klas. Partie stanowią organizacje władzy, lecz nie zależą bezpośrednio od stosunku własności i środków produkcji. Członkowie danego społeczeństwa mogą posiadać władzę, nie dysponując dużą własnością i na odwrót.

Władza może być wykorzystywana nie w interesie klas posiadających np. wojsko i jego elity rzadko są posiadaczami środków produkcji czy wielkich majątków.

Zatem dla Webera stratyfikacja znaczy więcej niż tylko hierarchię klas