2964938949

390 SPOŁECZEŃSTWO W OBEC ROZUMU I WIARY.

nia jest obecnie hasłem ludzi bez wiary we wszystkich kierunkach tak prywatnej jak i publicznej działalności? Że zaś człowiekowi, własną tylko osobę na celu zawsze mającemu, wydaje się, iż wszystko, co go boleśnie dotyka, z obcego wpływu pochodzi, stąd wyzwolenie się od wszelkiej zależności przedstawia mu się jako najskuteczniejszy środek dla zaradzenia złemu. I oto wszechstronna emancypa-cya staje przed temi oczyma, co już w niebo patrzeć zapomniały, jako jedyny szczęścia talizman , o którego zdobycie wszyscy starać się powinni. Nie dziw też, że w bezwyznaniowym obozie ukazał się naraz cały las różnobarwnych sztandarów, z których każdy gromadzi w około siebie liczne zapaśników hufce, gotowe obnażyć oręż w obronie jakiejś emancypacyi, wypisanej na wzniesionym sztandarze. Patrzmy, w jak uroczystym pochodzie przesuwają się one przed wzrokiem zaciekawionego widza, domagając się uznania i oklasku. Oto emancypacya rozumu z pod kontroli światła objawionego; emancypacya państwa z pod wpływu Kościoła; emancypacya piastujących władzę od zaprzysiężonych zobowiązań i traktatów międzynarodowych ; emancypacya ludu z pod zwierzchnictwa rządu; emancypacya pracujących z pod przewagi klas zamożniejszych; emancypacya żony od męża, dziecka od rodziców, sługi od pana, ucznia od nauczyciela... Któż zliczy ten szereg wciąż rosnący przeróżnych emancypacyj ? Ale wszystkie się mieszczą w głównej eman-cypacyi człowieka z pod prawa Bożego. Aż dreszcz przejmuje na widok tej ogarniającej wszystkie warstwy społeczeństwa emancypacyjnej gorączki, co nagli każdą jednostkę do wyzwolenia się od wszelkich tak Boskich jak i ludzkich wymagań, które się tej je-

b

dnostce niedogodnemi wydają, jakkolwiek ze stanowiska ogólnego dobra są najsłuszniejsze.

Co zaś najsmutniejsza, to, że nawet ludzie dobrej woli, co związku z niebem zerwaćby nie chcieli, dają się nieraz sofizmami nowatorów omamie, tak iż sami szykują się pod jednym z tych nacechowanych duchem czasu sztandarów. Korzystając z czarodziejskiego uroku, jaki wyraz „wolność¹⁴ na gorętsze umysły wywiera, przywódcy wrogiego Kościołowi obozu tej broni przedewszjstkiem do jednania sobie zwolenników używają. Jakoż wychodząc z fałszywego założenia, iż wolność zależy na nieograniczonej swobodzie czynienia wszystkiego, co się komu podoba, i postawiwszy tak po-