53010

1. Opieka i kuratela

Osoby sui iuris, pozbawione zdolności do czynności prawnych albo w niej ograniczone, podlegały opiece lub kurateli. Opiekę sprawowano nad niedojrzałym i nad kobietami, natomiast kurateli podlegali chorzy umysłowo i marnotrawcy.

Opieka.

Powołanie opieki następowało z mocy testamentu. Jeśli nie było opiekuna testamentowego, opiekę z mocy ustawy sprawował najbliższy krewny agnacyjny lub współrodowcy (gentyle). W braku opieki testamentowej i ustawowej opiekuna wyznaczał pretor.

Opiekunem mógł być mężczyzna zdolny do czynności prawnych, a nad niedojrzałym w późniejszym okresie opiekę sprawowała matka lub babka.

Opiekun troszczył sie o sprawy osobiste pupila jak i o jego majątek. Nabyte własnym działaniem prawa przenosił opiekun do majątku pupila.

Najczęstszym przypadkiem wygaśnięcia opieki nad niedojrzałym było jego dojście do pełnoletniości. Opieka gasła wówczas z mocy prawa. Nadto każda opieka gasła z chwilą śmierci opiekuna z jednej strony, bądź pupila z i niewiasty z drugiej strony.

Po ustaniu opieki, opiekun był zobowiązany zdać sprawozdanie ze swojej działalności wraz z rozliczeniem finansowym.

Kuratela.

Nad chorym umysłowo pieczę sprawował z mocy ustawy XII tablic najbliższy agnat lub gentyl. Zawierał on czynności w zastępstwie obłąkanego. W braku kuratora ustawowego funkcje tę powierzał pretor osobie obcej według swego uznania.

Kuratela nad marnotrawcami

Znana była ustawie XII tablic. Powołanie kuratora następowało tak samo jak w przypadku kurateli nad chorym umysłowo.

Z mocy kuratora mogli korzystać również dojrzali w wieku od 14 do 25 lat.

Z końcem III wieku n.e. posiadający kuratora był ograniczony w zdolności do czynności prawnych, a w przypadku niektórych oświadczeń woli musiał mieć jego przyzwolenie.

W późniejszym okresie z pomocy kuratora mogli korzystać starcy i osoby niedołężne, w szczególnych przypadkach osoby nieobecne, czy wreszcie płód w łonie matki.