53108

1. Charakterystyka prawa epoki niewolnictwa.

Prawo epoki niewolnictwa jest najstarszym prawem w ogóle. Wyłaniającemu się na gruzach wspólnoty pierwotnej państwu typu niewolniczego towarzyszy pojawienie się norm prawnych, których celem jest przede wszystkim utrwalenie własności prywatnej właścicieli niewolników nad niewolnikami. Na gruncie prawa publicznego niewolnik pozbawiony jest wszelkich praw, a w prawie prywatnym traktowany jest niemal we wszystkich systemach prawnych jako rzecz.

Nierówność poszczególnych podmiotów wobec prawa znajdowała swój wyraz w prawie publicznym, zwłaszcza w prawie karnym, a także w prawie prywatnym, przede wszystkim w ocenie pełnej zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych. Poszczególne prawa starożytne ukazują się nam jako systemy bardzo zróżnicowane. Wynika to z jednej strony, z różnego stopnia rozwoju stosunków społeczno - gospodarczych oraz formy danego państwa, z drugiej strony.

Prawa despotii wschodnich - obejmując terytorialnie ogromne przestrzenie, służyły głównie gospodarce związanej z eksploatacją ziemi i handlem lądowym. Ponieważ źródłem ich był despotyczny władca, uważany często za bóstwo. Prawa przepojone były elementami sakralnymi. Prawo karne cechowała duża surowość (prawo talionu, częste zagrożenie przestępstw karą śmierci). Brak było ujęcia prawa w zwarty system. Każdy stosunek prawny musiał być przez strony uregulowany w najdrobniejszych szczegółach. Strony były tylko dak dalece zobowiązane i uprawnione, jak dalece dało się to ustalić z treści zawartej przez nie umowy.

Prawa greckie - gospodarka starożytnej Grecji miała charakter wybitnie morski, opierała się na żegludze i handlu. Mała polis grecka była państwem samym w sobie a jej rządy spoczywały w rękach ogółu obywateli (tzw. Grecka demokracja). W związku z tym w hierarchii praw stosunkowo wysoko uplasowały się tam prawa jednostki. Cechą charakterystyczną prawa greckiego jest partykularyzm wynikający z suwerennością poszczególnych polis.

Prawo rzymskie - rozpoczynało swój rozwój jako prawo małego miasta antycznego w określonym momencie historycznym. Podlegające niewątpliwie wpływom zewnętrznym, przeszło jednak specyficzny proces ewolucji, by stać się prawem uniwersalnym, ale jednocześnie i autonomicznym.

Już od czasów najdawniejszych oddzielano w Rzymie normy prawa świeckiego od norm sakralnych. Normy te stanowiono nie dla poszczególnych i konkretnych przypadków, lecz pojmowano je w sposób abstrakcyjny.

Sędzia w Rzymie, wydając wyrok, od czasów najdawniejszych stosował obowiązujące prawo, a nie jak najczęściej w innych państwach antycznych dopiero je tworzył. Rzymskie prawo prywatne jako jedyne spośród wszystkich praw antycznych tworzyło zwarty system opierający się na ideach i zasadach ogólnych, wypracowywało stopniowo konstrukcję poszczególnych instytucji prawnych.