dr Katarzyna Karasiewicz zajęcia nr 2
INSTYTUCJE UNII EUROPEJSKIEJ cz.1
1. Od instytucji poszczególnych Wspólnot do wspólnych instytucji Unii Europejskiej (art. 7 TWE, art. 3 TUE, art. 4 TUE oraz art. 5 TUE)
a) Traktat paryski z 18 kwietnia 1951 r. oraz Traktaty rzymskie z 25 marca 1957 r. (oddzielne instytucje trzech Wspólnot)
b) Układ o wspólnych organach Wspólnot Europejskich z 25 marca 1957 r. (jednolite dla trzech Wspólnot Zgromadzenie i Trybunał)
c) Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot Europejskich (Traktat Fuzyjny) z 8 kwietnia 1965 r. (jednolite dla trzech Wspólnot Rada i Komisja)
d) Jednolity Akt Europejski z 17 lutego 1986 r. (instytucjonalizacja Rady Europejskiej)
e) Traktat z Maastricht 7 lutego 1992 r. (Rada Europejska instytucją UE)
f) Traktat z Nicei z 26 lutego 2001 r. oraz Traktat Akcesyjny z 16 kwietnia 2003 r. (zmiany systemowe instytucji związane z rozszerzeniem UE oraz szczególna rola Komisji i Rady)
2. Pojęcie „instytucje” (art. 7 TWE, art. 4 TUE, art. 3 TEWEA)
a)pięć tzw. „instytucji głównych” UE: Parlament Europejki, Rada, Komisja, Trybunał Sprawiedliwości, Trybunał Obrachunkowy (art. 7 TWE) oraz rada Europejska (art. 4 TUE)
b) instytucje o charakterze doradczym dla Rady i Komisji: Komitet Ekonomiczno-Społeczny oraz Komitet Regionów (art. 7 ust 2 TWE, art. 3 ust 2 TEWEA)
c) instytucje częściowo wyposażone w podmiotowość prawną: Europejski Bank Centralny oraz Europejski System Banków Centralnych (art. 8 TWE), Europejski Bank Inwestycyjny (art. 9 TWE), Agencja Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (art. 52 TEWEA).
d) brak tradycyjnego trójpodziału władzy na legislaturę, egzekutywę i władze sądowniczą (mieszany charakter uprawnień poszczególnych instytucji)
3. Rada Europejska jako główna instytucja polityczna w UE (art. 4 TUE) - historia powstania RE oraz jej charakter
a)skład RE - status członka RE, częstotliwość spotkań, Prezydencja
b)funkcje RE - nadawanie UE impulsów niezbędnych do jej rozwoju oraz określanie ogólnych kierunków politycznych, nieliczne przepisy dotyczące kompetencji RE
c) proces decyzyjny w RE - zasada konsensusu
d) miejsce i rola RE w systemie instytucji UE - konsekwencje Raportu Dooge'a
e) zmiany projektowane w Traktacie Lizbońskim
4. Parlament Europejski - instytucja opiniodawczo-kontrolna biorąca udział w pracach legislacyjnych (art. 189-201 TWE oraz 107-114 TEWEA)
a) skład - wybór deputowanych PE (Akt o Wyborach Bezpośrednich z 20 września 1976 r.), charakter mandatu oraz status deputowanego PE, liczba deputowanych, siedziba
b) organizacja PE - Regulamin PE (art.199 TWE i art.112 TEWEA), coroczna sesja, sesje nadzwyczajne, kalendarz prac PE, podejmowanie uchwał bezwzględną większością głosujących (art.198 TWE i art.111 TEWEA) jako zasada procedowania, organy PE: prezydium, przewodniczący PE, Konferencja przewodniczących, Konferencja przewodniczących delegacji, Konferencja przewodniczących komisji, frakcje polityczne (deputowani niezrzeszeni), komisje stały i niestałe, Sekretariat Generalny wraz z Sekretarzem
c) funkcje PE - określone są przez przepisy TWE oraz TUE. Trzy rodzaje funkcji:
- opiniodawcze - w płaszczyźnie stosunków wewnętrznych: opinie o charakterze zgody wydawane w związku z istnieniem wymogu proceduralnego oraz opinie wynikające z ogólnych uprawnień PE; w płaszczyźnie stosunków zewnętrznych: opinie fakultatywne i obligatoryjne
- kontrolne - wobec Komisji: zapytania ustne i pisemne do Komisji, udzielanie przez Komisję informacji w ramach kontroli wykonania budżetu, zgłaszanie wniosku o votum nieufności dla Komisji; brak uprawnień kontrolnych wobec Rady; prawo powoływania tymczasowych komisji śledczych (atrt.193 TWE); przyjmowanie petycji; wybór Rzecznika Praw Obywatelskich UE; decyzje PE zapadają w formie: rezolucji zwykłych lub legislacyjnych oraz decyzji o powołaniu RPO lub Tymczasowych komisji śledczych
- w procesie prawodawczym - brak samodzielnych kompetencji prawotwórczych; PE nie dysponuje kompetencjami inicjatywy prawotwórczej ani stanowienia prawa; udział w procedurach współdecydowania (art. 251 TWE), współpracy międzyinstytucjonalnej (art. 252 TWE), udzielanie zgody i wyrażanie opinii (konsultacje)
d) zmiany projektowane w Traktacie Lizbońskim
5. Rada - główna instytucja prawodawcza UE (art.202 -210 TWE)
a) skład i organizacja (art. 203 TWE i 116 TEWEA) - charakter międzyrządowy; zmienny skład osobowy; Rada Generalna i 8 Rad Specjalistycznych; problem państw federacyjnych; prawo przekazania głosu (art. 206 TWE i 120 TEWEA); rotacja Prezydencji każdego 1 stycznia i 1 lipca, Regulamin Rady; tryb zwoływania Rady i miejsce obrad; Przewodniczący Rady, Sekretarz Rady i Sekretariat; rola COREPER - Komitetu Stałych Przedstawicieli
b) kompetencje:
- koordynacja ogólnej polityki gospodarczej państw członkowskich - niewiążące uchwały
- podejmowanie decyzji w celu realizacji postanowień Traktatów w formie aktów prawa pochodnego oraz kompetencje w zakresie prawa pierwotnego
- uprawnienie do wykonywania decyzji scedowane na Komisję (art. 202 TWE i 124 TEWEA)
- możliwość wpływu na działalność innych instytucji ze względu na międzyrządowy charakter (za wyjątkiem PE)
- odrębne kompetencje Rady w ramach II i II filaru UE
c) podział głosów (art.12 Aktu o warunkach przystąpienia) oraz tryb podejmowania decyzji:
- zwykła większość - każde państwo ma jeden głos
- większość kwalifikowana-system głosów ważonych, zasada 62% obywateli UE
- jednomyślność- Kompromis Luksemburski z 1965 r. oraz Kompromis z Ioanniny z 1994 r.
d) akty prawa pochodnego wydawane przez Radę- I filar: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opnie, II i II filar: decyzje, decyzje ramowe.
e) zmiany projektowane w Traktacie Lizbońskim