Prawo podatkowe

wykład 28.XI.2008

Postępowanie podatkowe

Postępowanie podatkowe służy urzeczywistnieniu prawa podatkowego materialnego. Ustawodawca od art. 120 i dalej sformułował ogólne zasady postępowania. Są to realnie obowiązujące zasady, stosuje się je do wszystkich innych przepisów przepisowych (współstosuje się je z nimi). Można także stosować je odrębnie. Stosujemy je samodzielnie lub z jakimś przepisem procesowym, który jest zazwyczaj jego dopełnieniem.

W Ordynacji Podatkowej skodyfikowano następujące zasady postępowania:

1. Zasada praworządności (art.. 120)

2. Zasada prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie do organu podatkowego (art. 121 § 1)

3. Zasada udzielania informacji prawnej stronom (art. 121 § 2)

4. Zasada prawdy obiektywnej (art. 122)

5. Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu (art. 123 § 1)

6. Zasada przekonywania (art. 124)

7. Zasada szybkości i prostoty postępowania (art. 125)

8. Zasada pisemności (art. 126)

9. Zasada dwuinstancyjności (art. 127)

10. Zasada trwałości decyzji podatkowych (art. 128)

11. Zasada jawności postępowania wyłącznie dla stron (art. 129)

Treść zasad ogólnych

Zasada praworządności (art.. 120)

Inaczej zasada legalności. Organy podatkowe działają na podstawie przepisów prawa (tj. zasada konstytucyjna art. 7 Konstytucji RP). Może robić to na co pozwalają mu przepisy tylko i wyłącznie.

Zasada prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie do organu podatkowego (art. 121 § 1)

Postępowanie podatkowe powinno być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych (konkretyzacja i rozwiniecie tego przepisu znajdują się w dalszej części OP, np. przepisy gwarancyjne, każde naruszenie tych przepisów to złamanie tej zasady). Wynika z niej zasada rozstrzygania wątpliwości (co do prawa i co do stanów faktycznych) na korzyść podatnika. Wprowadza się postulat, żeby z takich samych stanów faktycznych wynikały takie same postanowienia.

Zasada udzielania informacji prawnej stronom (art. 121 § 2)

Organy podatkowe w postępowaniu podatkowym zobowiązane są udzielać niezbędnych informacji i wyjaśnień o przepisach prawa podatkowego, o istniejącym związku z przepisem tego postępowania (udzielenia informacji z urzędu). Nie tylko stronom ale także świadkom. Nawet wówczas jeśli strona reprezentowana jest przez pełnomocnika. Nie może być tak, że organ podatkowy wskaże tylko przepis na którym się udziela (?) ale również wyjaśnienie jak organ podatkowy dany przepis rozumie. Gdyby się zdarzyło, że organ błędnie poinformuje to należy podjąć wszelkie kroki aby potencjalnie zapobiec szkodzie, która może wystąpić u podatnika. Możliwość występowania do organu o interpretację przepisów podatkowych.

Zasada prawdy obiektywnej (art. 122)

W toku postępowania organ podatkowy podejmuje wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w postępowaniu podatkowym.

Ciężar dowodu - okoliczność, która ze stron postępowania jest zmuszona do dochodzenia ciężaru winy (?). to organ podatkowy ma udowadniać podatnikowi, że jest winny, a nie odwrotnie - podatnik swoją niewinność. Ciężar dowodu spoczywa na organie podatkowym. Organ podatkowy jest zobowiązany ustalić jakie dowody są potrzebne do ustalenia stanu faktycznego sprawy oraz zobowiązany jest je przeprowadzić.

Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu (art. 123 § 1)

Organy podatkowe są zobowiązane zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium (etapie) postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.

Czynny udział jest prawem a nie obowiązkiem, jeśli strona sobie nie życzy nie musi. Organ podatkowy może odstąpić od tej zasady, ale tylko wówczas jeśli w wyniku postępowania wszczętego przez podatnika, a decyzja która ma zostać wydana, w całości uwzględnia ów wniosek. Drugi wyjątek (przypadek) jeśli chodzi o zabezpieczenia i zastawy skarbowe (organ nie musi informować o dokonaniu zabezpieczenia i zastawów).

Zasada przekonywania (art. 124)

Wymaga ona aby organy podatkowe wyjaśniały stronom zasadność przesłanek, na których opierają rozstrzygniecie. Chodzi o to żeby doprowadzić do tego, żeby podatnik wykonał decyzje bez stosowania przymusów (w decyzji należy przytoczyć podstawę prawną)

Zasada szybkości i prostoty postępowania (art. 125)

Organy podatkowe powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko posługując się możliwie prostymi środkami. Sprawy powinny być załatwione niezwłocznie.

Zasada pisemności (art. 126)

Sprawy podatkowe załatwiane są w formie pisemnej, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (realizacja tej zasady w przepisach o protokołach i adnotacjach). Nawet jeśli czynność jest ustna.

Zasada dwuinstancyjności (art. 127)

Postępowanie podatkowe jest dwuinstancyjne. Ma duże konsekwencje. Podatnikowi zawsze musi przysługiwać____________________________________________________ Konsekwencja - zawsze podatnikowi służy prawo do rozpoznania jego sprawy co najmniej dwa razy. Nawet jeśli orzeka ten sam organ to orzeka inny zespół ludzi, żeby się nie zdarzyło tak, że te same osoby orzekają dwa razy.

Zasada trwałości decyzji podatkowych (art. 128)

Decyzje od których nie służy odwołanie w postępowaniu podatkowym są ostateczne. Uchylenie lub zmiana tych decyzji, stwierdzenie ich nieważności, wznowienie postępowania może nastać tylko w przypadkach ściśle przewidzianych w OP lub innych ustawach podatkowych.

Decyzjami ostatecznymi są te decyzje, którym nie przysługują odwołania:

• Przede wszystkim decyzje wydane w drugiej instancji (nie ma odwołania ale może być skarga do sądu administracyjnego);

• Pierwszej instancji wówczas gdy strona się nie odwoła (termin do 14 dni).

Decyzja, która nie jest ostateczna może zostać zmieniona.

Trzy tryby wzruszania decyzji ostatecznych:

• Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej,

• Stwierdzenie nieważności decyzji ostatecznej,

• Wznowienie postępowania decyzji ostatecznej;

Tylko wówczas jeśli spełnione są wyjątkowe przesłanki, np. wyrok w wyniku korupcji, decyzje wydał zły organ, wydano decyzje złej osobie.

Zasada jawności postępowania wyłącznie dla stron (art. 129)

Postępowanie podatkowe jest jawne wyłącznie dla stron. Oznacza to, że nie jest jawne powszechnie - dla osób które nie są stronami.

Strona postępowania podatkowego (art. 133)

Stroną w postępowaniu podatkowym jest:

• podatnik;

• płatnik;

• inkasent;

• ich następca prawny;

• osoby trzecie (art. 110-117a),

które z uwagi na swój interes prawny żądają czynności organu podatkowego, do której czynność organu podatkowego się odnosi lub której interesu prawnego działanie organu podatkowego dotyczy.

Interes prawny - wskazanie konkretnego przepisu, na którym można oprzeć swoje roszczenia.

Nikt nie jest strona od razu. Można być strona jeśli czynność organu podatkowego się do niego odnosi, jeśli jej interesu prawnego działanie organu podatkowego dotyczy.

Małżonek podatnika nie jest stroną, jest wówczas jeśli składają deklarację wspólną. W sprawach dotyczących wspólnego opodatkowania małżonków są oni w świetle OP jedną stroną postępowania, przy czym każdy z nich jest uprawniony do występowania w imieniu ich obojga (w praktyce tylko wspólne zeznanie podatkowe w podatku dochodowym).

Zdolność prawna strony do działania (zdolność procesowa)

Określamy na podstawie przepisów prawa cywilnego

• do 13 roku - nie ma,

• 13 - 18 rok - ma ograniczoną zdolność.

Strona może działać także przez pełnomocnika.

Wyłączenie pracownika organu podatkowego lub organu podatkowego

Jeśli zachodzi podejrzenie, że pracownik nie będzie bezstronny w sprawie, np.:

• jeśli jest stroną,

• jeśli zachodzą powiązania rodzinne,

• są związane stosunkiem przysposobienia,

• osoba, która była świadkiem w sprawie,

• brała udział w decyzji (zaskarżającej) (?).

Wyłączenie całego organu, wówczas kiedy naczelnik Izby skarbowej nie może orzekać w sprawie:

• własnej,

• dyrektora izby skarbowej,

• małżonka.

Wszczęcie i przebieg postępowania podatkowego

Wszczęcie postępowania podatkowego:

• następuje na wniosek podatnika - nie wymaga wydania postanowienia, datą wszczęcia postępowania jest data złożenia wniosku przez stronę w organie;

• lub z urzędu - dniem wszczęcia postępowania jest dzień doręczenia stronie postanowienia o wszczęciu postępowania (organ poucza stronę o możliwości złożenia zastrzeżenia, że ten chce się stawić przed organem właściwym w sprawie mimo, że organ ten ma siedzibę w województwie poza miejscem zamieszkania podatnika).

W większość przypadków jeśli strona złożyła wniosek to jest ono automatycznie wszczynane, niekiedy jednak go ___________________________________________

Ma to miejsce wówczas jeśli nie zawarto wszystkich elementów we wniosku, traktuje się je jako podanie______________________________________________________.

Brak fiskalny - jeśli prawo zakłada obowiązek opłaty, jeśli się jej nie zapłaciło to jest to brak fiskalny.

Wówczas wzywa się do uzupełnienia braków przez 7(?) dni. Jeśli nie uzupełni to się go nie rozpatrza.

Sytuacje wyjątkowe:

• brak opłat - jeśli za rozpatrzeniem przemawia _________________________ .

• wniosek podania stanowi czynność terminu zwartego (nie można wnieść podania po upływie),

• podanie wniosła osoba ____________________________________________.

Ograny podatkowe są z urzędu obowiązane do przestrzegania właściwości.

Jeśli złożymy podanie do złego organu w sprawie, to ten urząd ma obowiązek przekazać podanie organowi właściwemu.

Terminy postępowania (data lub przedział czasu)

Terminy ustawowe (OP i inne ustawy podatkowe) - organ podatkowy nie może ich skracać lub przedłużać ale można termin przywrócić na wniosek podatnika (np. 14 dni do złożenia odwołania od decyzji podatkowej jeśli go nie dotrzymaliśmy z bardzo ważnych powodów). Uchylenie terminu ustawowego zakreślonego dla organu podatkowego nie wywołuje bezskuteczności czynności dokonanej przez ten organ może wywołać inne skutki (np. wadliwość decyzji).

Terminy wyznaczane przez organ prowadzący sprawę (terminu urzędowe) - wyznaczane są przez organ stronie dla dokonania pewnych czynności. Mogą być przez organ skracane lub przedłużane. Niedokonanie czynności w terminie ____________________________________________________________________ .

Obliczanie terminów (art. 12 OP)

Uchybienie terminów trzeba uprawdopodobnić że nie było z winy strony. Jeśli są przesłanki do przywrócenia organ przywraca. Wniosek o przywrócenie trzeba złożyć do 7 dni od ustania przyczyny i dokonać tej czynności.

Terminy załatwiania spraw podatkowych

Są to terminy ustawowe skierowane do organów podatkowych.

• w I instancji

• niezwłocznie, proste sprawy, bez zbierania dowodów i składania wyjaśnień (takie sprawy, które są rozpatrywane na podstawie dowodów złożonych przez strony);

• termin jednomiesięczny - wszystkie te sprawy, w których należy zebrać dowody (przepis martwy);

• dwa miesiące - dla spraw szczególnie skomplikowanych.

• w II instancji - nie później niż w terminie dwóch miesięcy od daty otrzymania przez organ odwołania, trzech miesięcy tylko wówczas jeśli strona wniosła o przeprowadzenie rozprawy.

Nie zalicza się do terminów:

• okresów zawieszenia;

• okresów opóźnień spowodowanych z winy strony;

• okresów opóźnień spowodowanych nie z winy organów ( z przyczyn niezależnych od organów).

Ich naruszenie nie powoduje bezskuteczności czynności dokonywanych przez organ. Jedynie później może wywołać inne skutki (np. w drugiej instancji wadliwość decyzji). Stronie służy złożenie ponaglenia do organu wyższej instancji. Sankcja w stosunku do pracownika, który dopuścił się opóźnienia terminu na charakter sankcji dyscyplinarnej.

5

---