Prawo podatkowe

wykład 14.XI.2008

Obowiązki podatkowe i zobowiązania podatkowe (dział III OP)

Obowiązek podatkowy w ujęciu doktrynalnym (naukowym) występuje u dwóch znaczeniach:

1. obowiązek podatkowy to są abstrakcyjne reguły opodatkowania wyrażone w ustawach podatkowych, które z jednej strony obejmują stan podatkowo - prawny (stan faktyczny) z drugiej zaś jego następstwa prawne [jak norma prawna].

2. istnieje w doktrynie także zindywidualizowany obowiązek podatkowy powstający w momencie zaistnienia ustawowych przesłanek opodatkowani tj. wówczas kiedy określony, istniejący podmiot spełni warunki i którym ustawa podatkowa wiąże powstanie obowiązku podatkowego. Moment powstania obowiązku podatkowego jest jednocześnie momentem powstania tego stosunku podatkowo - prawnego łączącego dany podmiot ze związkiem publiczno - prawnym. Podmiot ten (osoba) staje się dopiero wówczas podatnikiem.

Ustawa OP w art. 4 definiuje obowiązek podatkowy:

Obowiązek podatkowy jest to wynikająca z ustawy podatkowej nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzeń zawartych w tych ustawach.

Chodzi o zindywidualizowany obowiązek podatkowy powstający w momencie zaistnienia zdarzenia określonego w ustawie. Zindywidualizowany obowiązek podatkowy powstaje zawsze z mocy prawa w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w ustawie.

Ewentualny spór dotyczy już zobowiązania podatkowego a konkretnie wysokości tego zobowiązania. Najpierw powstaje obowiązek podatkowy a następnie zobowiązanie.

Zobowiązanie podatkowe definiowane jest w art. 5 OP i mówi, że zobowiązanie podatkowe jest to wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz skarbu państwa (województwa, powiatu albo gminy) podatku w wysokości, terminie oraz miejscu określonym w przepisach prawa podatkowego.

Zobowiązanie nie powstanie jeżeli wcześniej nie powstał obowiązek podatkowy, niekiedy powstaje równocześnie z obowiązkiem podatkowym, jest to kolejna faza stosunku prawno - podatkowego.

Zobowiązanie podatkowe stanowi konkretyzację obowiązku podatkowego w odniesieniu do osoby, która jest podmiotem tego obowiązku.

Konkretyzację stanowi:

• wysokość,

• termin,

• miejsce zapłaty podatku.

Nie zawsze obowiązek podatkowy przekształca się w zobowiązanie podatkowe. Dzieje się tak w przypadku:

• zwolnienia podatkowego;

• przedawnienia prawa do wydania decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe (jedną z metod jest wydanie i doręczenie decyzji), po 3 latach przedawnia się prawo do wydania decyzji podatkowej (art. 68).

Konstrukcja o podobnym do zobowiązania podatkowego charakterze jest zobowiązanie z tytułu zaliczki na podatek. Jest pewna forma zobowiązania podatkowego, jest jednak odrębne, ponieważ jeśli nie zapłacimy w terminie zaliczki to są odprowadzane od niej odsetki jak również od podatku w całości.

Zobowiązanie z tytułu zaliczki jest zobowiązaniem odrębnym od zobowiązania z tytułu podatku. Jednak do zobowiązania z tytułu zaliczki stosuje się te same przepisy OP co do zobowiązania z tytułu podatku.

Obowiązek podatkowy zgodnie z art. 4 powstaje zawsze z mocy prawa, natomiast zobowiązanie podatkowe (art. 21 § 1 pkt 1 i 2): powstaje z dniem:

• zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania podatkowego (powstanie zobowiązania z mocy prawa);

• z dniem doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego.

Zgodnie z art. 21 § 1 pkt 1 zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem (na skutek) zaistnienia zdarzenia z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania podatkowego. Jest to metoda powstania zobowiązania z mocy prawa. Kiedy zobowiązanie powstaje z mocy prawa, na skutek zaistnienia prawnych okoliczności wówczas wysokość zobowiązania wynika z przepisu ustawy albo są podane kryteria jak obliczyć zobowiązanie podatkowe - podatnik musi zrobić to sam.

Druga metoda zawarta w art. 21 § 1 pkt 2 mówi nam, że zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem doręczenia podatnikowi decyzji organu podatkowego ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego.

Jeśli przepisy prawa podatkowego wskazują, że powstaje zobowiązanie podatkowe to muszą określić moment powstania zobowiązania podatkowego, niekiedy ustawodawca wskazuje tylko termin zapłaty podatku. Może być tak, że zobowiązania podatkowe powstają z mocy prawa a w stosunku do osób fizycznych z tego drugiego powodu (?)________________________________________________________________.

Decyzja organu podatkowego, której wydanie powoduje powstanie zobowiązania podatkowego na charakter konstytutywny, tworzy nowa sytuację prawna, która do tej pory nie zaistniała. Owo doręczenie decyzji ustalającej powoduje, że zaczynają biec dwa terminy:

• materialno - prawny;

• proceduralny termin do wniesienia odwołania od decyzji (zawsze 14 dni),

a więc zawsze w przypadku powstania zobowiązania podatkowego mamy do czynienia z decyzja ustalającą.

Jeżeli zobowiązanie podatkowe powstaje z mocy prawa nie jest możliwe wydanie decyzji konstytutywnej, ponieważ zobowiązanie podatkowe w odniesieniu do danego stanu powstaje tylko raz. Może pojawić się problem z wydaniem decyzji jeśli podatnik nie płaci zobowiązania podatkowego. Jest to wtedy decyzja określająca (deklaratoryjna), w decyzji tej organ określa wysokość zobowiązania podatkowego, które nie zostało zapłacone i oblicza wysokość odsetek. Nie kreuje niczego nowego a jedynie informuje. Taką decyzję wydaje się również wówczas jeśli podatnik wiedział, zapłacił, złożył deklarację, ale pomylił się w jakikolwiek sposób. Ta decyzja nie tworzy nowych obowiązków podatkowych stwierdza jedynie że obowiązek podatkowy i zobowiązanie podatkowe powstały wcześniej z mocy prawa i nie zostało wypełnione we właściwy sposób.

Przedawnienie obowiązku podatkowego - art. 68 (tylko wówczas jeśli zobowiązanie podatkowe powstaje na skutek art. 21 § 1 pkt 2)

• prawo do wydania tej decyzji przedawnia się z upływem 3 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy (tylko jeśli obowiązek podatkowy przekształca się w zobowiązanie podatkowe na podstawie art. 21 § 1 pkt 2), kiedy powstaje obowiązek podatkowy określa ustawa.

• Jeżeli podmiot nie poinformuje o sytuacji, w której powstaje obowiązek podatkowy, nie złożył deklaracji w terminie lub złożył deklarację ale w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych potrzebnych do określenia wysokości zobowiązania podatkowego. Nie powstanie jeżeli decyzja ustalająca wysokość zobowiązania została doręczona podatnikowi po upływie 5 lat od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.

Jeżeli obowiązek powstaje z mocy prawa to nigdy się nie przedawnia. Art. 70

Zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności. Jeżeli powstało zobowiązanie podatkowe niezależnie w jaki sposób przedawni się z upływem 5 lat. Ten sam termin z art. 68 § 2 (5 lat) może nam się pojawic ewentualnie w przypadku podatku dochodowego od osób fizycznych → dochody nieujawnione. (art. 68 § 4).

Regułą jest, że w większości podatków zobowiązanie powstaje z mocy prawa (podatki państwowe). W przypadku podatków samorządowych podatkami z mocy prawa są:

• podatek od nieruchomości - w części dotyczącej osób prawnych i jednoosobowych organizacji nie posiadających osobowości prawnej

• Podatek rolny - w części dotyczącej osób prawnych i jednoosobowych organizacji nie posiadających osobowości prawnej

• Podatek leśny - w części dotyczącej osób prawnych i jednoosobowych organizacji nie posiadających osobowości prawnej

• Niekiedy od czynności cywilno - prawnych.

Terminy płatności podatku i skutki jego niedotrzymania

Termin płatności

Sposób ustalania terminu płatności jest uzależniony od tego w jaki sposób powstało zobowiązanie podatkowe:

• jeśli zobowiązanie podatkowe powstało przez doręczenie - wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji (art. 47 § 1 OP). Niekiedy jest tak, że w decyzji tej ustala się inne terminy (np. raty); może też być tak, że od razu przepis prawa podatkowego wskazuje termin płatności zobowiązania, wówczas płaci się w terminie zgodnym z ustawą.

• zobowiązanie podatkowe powstaje z mocy prawa - termin płatności zawsze jest określony w przepisie danej ustawy, nigdy nie wynika z decyzji, podobnie jest z zaliczkami na podatek pobieranymi przez zakład pracy; w podatku dochodowym od osób fizycznych w ustawie pisze 30 IV roku następnego, ale może być wcześniej jeśli wcześniej złożono deklarację.

Termin zapłaty określony w przepisach prawa podatkowego (art. 12)

Zasady liczenia terminów w prawie podatkowym:

• jeżeli termin przypada w sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień zapłaty ustala się dzień następny po dniu/dniach wolnych;

• jeżeli początkiem terminu określonego w dniach to przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie nastąpiło;

• terminy określone w tygodniach kończą się z upływem tego dnia _____________________________________________________

• terminy określone w latach kończą się z upływem tego dnia ostatniego roku, który odpowiada początkowemu dniu tego terminu (a jeśli nie ma to dzień poprzedzający 29 luty to 28 luty).

Termin uważa się za zachowany jeżeli przed upływem dokonamy płatności (przed 0:00). Terminy dotyczą płatności jak i złożenia dokumentów.

Zaległość podatkowa - podatek nie zapłacony w terminie. Powstanie zaległości podatkowej jest automatyczną konsekwencją nie zapłacenia podatku w terminie, co istotne przyczyna nie jest istotna. Element winy ma dopiero znaczenie w postępowaniu karno - skarbowym. Prawo podatkowe nie przyjęło ___________ koncepcji winy ____________________________.

Za zaległości podatkowe uznaje się również:

- zaliczkę na podatek,

- ratę podatku.

Jeśli wpłacamy każdą wpłatę na poczet zaległości podatkowej zalicza się na zapłatę zaległości. Od zaległości podatkowych naliczane są odsetki za zwlokę począwszy do pierwszego dnia zwłoki. Powstają automatycznie. Organ podatkowy może odstąpić od pobierania odsetek jeśli na mocy rozporządzenia ministra finansów lub wynika to z decyzji indywidualnej organu podatkowego doszło do umorzenia odsetek lub odsetek z zaległością główną. Stawka odsetek : 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego ustalonej zgodnie z przepisami NBP przez Radę Polityki Pieniężnej. Generalnie podatnik sam powinien obliczyć odsetki, wyjątkowo są obliczane przez organ w przypadku określenia___________________________ . Na równi z zaległością podatkową traktuje się nadpłatę podatkową ______________________________________. Nie nalicza się odsetek (najczęściej w przypadkach zawinionych przez organ), kiedy złożyliśmy odwołanie od decyzji podatkowej, a organ I instancji zachował je u siebie powyżej jednego miesiąca.

4

---