Podatek – art. 6 o.p. publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.
Cechy podatku:
ustawowa regulacja podatku – tylko ustawa, zgodnie z art. 84 i 217 Konstytucji RP, jest aktem prawnym, w którym może być wprowadzony obowiązek płacenia podatków
świadczenie pieniężne – realizacja zobowiązań podatkowych następuje poprzez przeniesienie własności znaków pieniężnych
świadczenie przymusowe – stosunek między podmiotem zobowiązanym do płacenia podatku, a podmiotem uprawnionym do jego nakładania jest stosunkiem podporządkowanym. Realizacja zabezpieczona jest możliwością zastosowania środków egzekucyjnych przewidzianych w stosownych ustawach
świadczenie bezzwrotne – zapłacony podatek nie jest podatnikowi zwracany, wyjątki od tej generalnej zasady dotyczą takich sytuacji, gdy podatek został nieprawidłowo obliczony i zawyżony lub też jeśli nałożono go niezgodnie z obowiązującymi przepisami
świadczenie nieodpłatne – świadczenie, którego uiszczenie nie uprawnia podatnika do jakichkolwiek żądań kierowanych do państwa lub samorządu. Wpływy z podatków powiększają ogólną sumę dochodów budżetowych. Z kolei z budżetu finansowane są zadania ogólnospołeczne, takie jak oświata czy ochrona zdrowia, z których korzystają podatnicy i członkowie ich rodzin
świadczenie na rzecz podmiotów publicznoprawnych – przywilej pobierania podatków przynależy do Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego (obecnie tylko gminy)
Konstrukcja wewnętrzna podatku:
podmiot podatku – każda ze stron stosunku podatkowego
podmiot uprawniony = podmiot czynny = z reguły państwo
podmiotami czynnymi są też lokalne związki publicznoprawne takie jak gminy miejskie czy wiejskie. W przypadkach wyjątkowych podmiotami czynnymi są też organizacje międzynarodowe. Ma to miejsce wówczas, gdy państwa członkowskie wyposażą je w uprawnienia do nakładania podatków.
podmiot zobowiązany = podmiot bierny = podatnik
podatnikami mogą być nie tylko podmioty prawa cywilnego, tj. osoby fizyczne i osoby prawne, lecz także spadki nieobjęte, stowarzyszenia nie mające osobowości prawnej oraz rodziny żyjące we wspólnym gospodarstwie domowym. Podatnik odpowiada całym swym majątkiem za ciążące na nim podatki. W rezultacie zaległości podatkowe mogą być egzekwowane ze wszystkich rzeczy stanowiących własność podatnika oraz ze wszystkich przysługujących mu praw majątkowych.
przedmiot podatku – stan faktyczny lub prawny z wystąpieniem którego ustawa łączy obowiązek podatkowy
podstawa opodatkowania – ilościowo lub wartościowo ujęty przedmiot opodatkowania
jest to skonkretyzowany przedmiot podatku. Np. w podatku dochodowym przedmiotem będzie dochód, a podstawą opodatkowania – jego rozmiary. Z kolei źródłem, z którego pochodzą środki na opłacenie podatku może być dochód lub majątek. „Organ podatkowy określa podstawę opodatkowania w drodze oszacowania, jeżeli:
brak jest ksiąg podatkowych lub innych danych niezbędnych do jej określenia lub
dane wynikające z ksiąg podatkowych nie pozwalają na określenie podstawy opodatkowania, lub
podatnik naruszył warunki uprawniające do korzystanie ze zryczałtowanej formy opodatkowania” (art. 23§1 o.p)
Najczęstsze metody szacowania:
metoda porównawcza, w ramach której porównuje się wielkość obrotów dwóch lub więcej przedsiębiorców o zbliżonym rodzaju działalności gospodarczej i działających w podobnych warunkach. Może też ona polegać na porównaniu obrotów tego samego przedsiębiorcy za dwa różne okresy jednego roku lub dwóch kolejnych, następujących po sobie lat, jeżeli wysokość obrotu za te okresy jest znana
metoda produkcyjna, polega na ocenie zdolności produkcyjnej przedsiębiorcy
metoda kosztów, polega na ustaleniu stosunku wysokości poniesionych kosztów ogółem do udziału tych kosztów w obrocie
metoda udziałów w obrocie polega na ustaleniu stosunku wysokości sprzedaży określonego rodzaju towarów do ogółu sprzedaży towarów danego przedsiębiorcy
metoda remanentowa polega na porównaniu remanentu początkowego i końcowego ze wskaźnikiem szybkości obrotu
W celu obliczenia podatku od konkretnej podstawy opodatkowania stosuje się stawki podatkowe.
Podstawa obliczenia podatku to konkretna wielkość, przyjęta przez organ podatkowy w decyzji wymierzającej podatek lub przez podatnika zobowiązanego do samodzielnego obliczenia podatku w deklaracji, uwzględniająca wszystkie odliczenia i pomniejszenia podstawy opodatkowania.
stawki podatkowe – ilościowy stosunek między podstawą opodatkowania, a wysokością podatku
podział ze względu na formę:
kwotowe
procentowe
mieszane
stawki stałe – kwota podatku wzrasta lub maleje proporcjonalnie do zmian wielkości podstawy opodatkowania (podatek liniowy 19%)
stawki zmienne – stawki progresywne, regresywne i degresywne
istota progresji polega na tym, iż wysokość podatku rośnie szybciej niż podstawa opodatkowania. Maksymalna stawka skali progresywnej nie może jednak osiągnąć 100% podstawy opodatkowania, gdyż oznaczałoby to likwidację podstawy opodatkowania
stawki regresywne są odwrotnością stawek progresywnych. Maleją one w miarę wzrostu podstawy opodatkowania
stawki degresywne są szczególną odmianą stawek progresywnych – wielkość obciążenia podatkowego wzrasta w miarę wzrostu najniższych podstaw opodatkowania, lecz przy pewnym, stosukowo niskim, poziomie podstawy obciążenie podatkowe osiąga stałą wysokość, przekształcając się ze wzrastającego w proporcjonalne
Obowiązujące stawki:
podstawowa: 23%
obniżone: 9%, 7%, 5%, 4%, 0%
stawka zwolniona
ulgi, zwolnienia i wyłączenia
ulgi podatkowe nie dotyczą bezpośrednio podmiotu lub przedmiotu podatku (co charakteryzuje zwolnienia), ale innych elementów konstrukcji podatków, tj. podstawy opodatkowania, stawek podatkowych i kwoty podatku
zwolnienia to wyłączenie z zakresu podmiotowego danego podatku pewnej kategorii podmiotów (zwolnienie podmiotowe) lub z przedmiotu danego podatku pewnej kategorii sytuacji faktycznych lub prawnych (zwolnienie przedmiotowe)
w przypadku wyłączenia obowiązek podatkowy w ogóle nie obciąża danego podmiotu lub przedmiotu
tryby i warunki płatności – ustawowo określone reguły obowiązujące podatnika przy płaceniu podatku, dotyczące terminu jego uiszczenia, sposobu i formy zapłaty oraz miejsca jego uiszczenia
Termin płatności podatku może być określony dwojako. Po pierwsze, można go ustalić z góry na określony dzień lub okres. Po drugie, termin może się wiązać z zaistnieniem określonego faktu czy zdarzenia, którego z góry nie można przewidzieć. Przykładem może być zawarcie transakcji podlegającej opodatkowaniu. Termin uiszczenia podatku wynosi 14 dni przy podatkach powstających w drodze doręczenia decyzji ustalającej podatek lub jest określony kalendarzowo – przy podatkach powstających z mocy prawa.
art. 12 o. p.
§ 1. Jeżeli początkiem terminu określonego w dniach jest pewne zdarzenie, przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie nastąpi-ło. Upływ ostatniego z wyznaczonej liczby dni uważa się za koniec terminu.
§ 2. Terminy określone w tygodniach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim tygodniu, który odpowiada początkowemu dniowi terminu.
§ 3. Terminy określone w miesiącach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim miesiącu, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca.
§ 4. Terminy określone w latach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim roku, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim roku nie było – w dniu, który poprzedzałby bezpośrednio ten dzień.
§ 5. Jeżeli ostatni dzień terminu przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy.
§ 6. Termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zostało:
1) wysłane w formie dokumentu elektronicznego do organu podatkowego, a nadawca otrzymał urzędowe potwierdzenie odbioru;
2) nadane w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego albo złożone w polskim urzędzie konsularnym;
3) złożone przez żołnierza lub członka załogi statku morskiego w dowództwie jednostki wojskowej lub kapitanowi statku;
4) złożone przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego;
5) złożone przez osobę aresztowaną w administracji aresztu śledczego.
Warunki płatności podatku dotyczą trybu uiszczenia świadczenia podatkowego oraz formy i sposobu zapłaty. Gdy przedmiotem opodatkowania są zdarzenia lub zjawiska jednorazowe, podatek jest płatny każdorazowo, kiedy one występują. Kiedy natomiast przedmiotem podatku są zdarzenia powtarzające się np. otrzymywanie pensji lub mające charakter ciągły np. posiadanie nieruchomości to zapłata dokonywana jest okresowo.
podatnik – osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu
płatnik – osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu
inkasent – (art. 9 o.p.) „osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu”. Inkasent nie jest obowiązany do obliczenia podatku
funkcje podatków:
funkcja fiskalna
Sprowadza się do tego, że podatki pełnią bardzo ważną rolę jako podstawowy rodzaj dochodów budżetowych. Ich rozmiary przewyższają wpływy z innych tytułów, takich jak opłaty, cła i pożyczki. Funkcja fiskalna jest jedną z najstarszych, jakie spełniają podatki. Określenie „funkcja fiskalna” bywa mylące, ponieważ zawiera ono różne treści. Pojęcia tego używa się w bardzo szerokim znaczeniu, obejmując nim politykę społeczną i ekonomiczną, a także różne formy podziału dochodu narodowego. Podatki bowiem mają do spełnienia nie tylko funkcję dochodowe, ale również – mimo że nie jest to formułowane expressis verbis – funkcje ekonomiczne i społeczne. Sens funkcji fiskalnej sprowadza się do przysparzania dochodów gromadzonych na cele publiczne. Kumulowanie dochodów zaś jest koniecznością i ma charakter obiektywny. Dlatego też zamiast określenia funkcja fiskalna można użyć, jako równoważnego określenia funkcja dochodowa.
funkcja redystrybucyjna
dzięki podatkom następuje redystrybucja dochodu i majątku narodowego między podatnikami, a związkami publicznoprawnymi, jakimi są państwo i organy samorządu terytorialnego. Zakres redystrybucji podatkowej zależy od struktury gospodarki. Dzięki temu, że podatki pozwalają przemieszczać środki finansowe do budżetu państwa, zabezpieczone jest pokrycie zadań społecznych, oświatowych czy obronnych. Jednocześnie podatki pozwalają regulować udział w dochodzie narodowym tych podmiotów, w stosunku do których państwo nie może posługiwać się innymi instrumentami, takimi jak ceny czy płace. W polskich warunkach lista tych podmiotów jest długa i obejmuje m.in.: jednostki spółdzielcze, jednostki świadczące usługi niematerialne, firmy prywatne, osoby fizyczne prowadzące na własny rachunek działalność zarobkową, posiadające majątek i uzyskujące dochody. Redystrybucja jest podstawową funkcją podatków, ponieważ mamy tu do czynienia z przesuwaniem części dochodu narodowego bądź też – w szczególnych wypadkach – majątku narodowego. W trakcie opodatkowania podział ten może wystąpić bezpośrednio pomiędzy płatnikiem a budżetem, bądź też pośrednio – jeżeli w rozliczeniach tych uczestniczy płatnik. W każdym z tych przypadków źródłem zapłaty jest dochód lub majątek.
funkcja stymulacyjna
podatek ma charakter uniwersalny i występuje w państwach o różnych założeniach ustrojowych. Stymulacja może polegać na wprowadzeniu określonego podatku, na różnicowaniu stawek podatkowych, stosowaniu zwyżek, ulg i zwolnień. Można wyodrębnić stymulację gospodarczą i pozagospodarczą.
Stymulacja gospodarcza obejmuje oddziaływanie na strukturę gospodarki narodowej, wpływ na kierunki i lokalizację działalności gospodarczej, dążność do zwiększenia efektywności ekonomicznej oraz kształtowanie akumulacji i konsumpcji. W byłych państwach socjalistycznych wykorzystywano podatki, jako narzędzie do przebudowy struktury gospodarczej. Niezwykle wysokie stawki podatkowe zmuszały rolników indywidualnych do wstępowania do spółdzielni produkcyjnych, a właścicieli prywatnych firm – do ich likwidacji.
Pozagospodarcza stymulacja podatkowa obejmuje stosowanie sankcji lub ochrony wobec określonych warstw ludności; preferencje wobec działalności rzemieślniczej czy artystycznej. Wyrazem tego typu preferencji są rozwiązania podatkowe w dziedzinie polityki populacyjnej. Są one w poszczególnych krajach diametralnie różne. Np., o ile w większości krajów liczba członków rodziny ma wpływ na złagodzenie obciążeń podatkowych, o tyle w Chinach – odwrotnie.
funkcja finansowa
zaopatrzenie podmiotów publicznoprawnych w środki finansowe na realizacje zadań publicznych
funkcja gospodarcza
oddziaływanie całościowe lub selektywne na gospodarkę
funkcja społeczna
ochrona przed nadmiernym fiskalizmem prawnych grup społecznych, rodzin lub podmiotów gospodarczych
Klasyfikacja podatków:
przedmiot opodatkowania
dochodowe
majątkowe
konsumpcyjne – od wydatków
sposób ustalenia podstawy opodatkowania
jednostkowe
od wartości
stosunek do źródła opodatkowania
bezpośrednie
pośrednie
rodzaj działalności prowadzonej przez podatnika
związane z prowadzeniem działalności gospodarczej
pozostałe
podział z wpływów z podatków między poszczególne budżety
stanowiące dochód państwa
stanowiące dochód jednostek samorządu terytorialnego
system podatkowy – całokształt podatków istniejących w danym miejscu i czasie
system historyczny – system podatkowy ukształtowany w określonych warunkach społeczno-gospodarczych
racjonalny system podatkowy – pewien teoretycznie skonstruowany wzór systemu idealnego do którego powinien dążyć ustawodawca zmieniając obowiązujący w danym kraju system podatkowy
Prawo podatkowe:
materialne prawo podatkowe
proceduralne prawo podatkowe
ustrojowe prawo podatkowe
Cechy prawa podatkowego jako samodzielnej gałęzi prawa:
wyodrębnienie merytoryczne polega na szczególnym przedmiocie unormowań, budowie norm, cechach stosunków społecznych regulowanych przez te normy, sposobie regulacji tych stosunków, celach, w jakim zostały ustanowione
wyodrębninie legislacyjne polega na umiejscowieniu norm prawa podatkowego w odrębnych aktach prawnych, szczególny jest także tryb ich tworzenia i wprowadzania w życie
administracyjnoprawna metoda regulacji
specyficzne zasady wykładni oraz wyodrębnienia w sferze stosowań
Źródła prawa podatkowego:
konstytucja
podstawa prawna opodatkowania (art. 84 „Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.”)
określenie istotnych elementów konstrukcji podatku, które muszą być uregulowane w ustawie (art. 217 „Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy”)
wprowadzenie specyficznego trybu uchwalania ustaw podatkowych (art. 123
„1. Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów.”) projekt ustaw nie mogą być traktowane jako pilne, a przez to uchwalane według trybu „przyspieszonego”
kompetencje organów samorządowych do tworzenia prawa podatkowego (w ograniczonym zakresie) (art. 168 „Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.”)
ustawy
zasadnicze źródło prawa podatkowego
wszystkie istotne elementy konstrukcji podatku musze być określone w ustawie
ratyfikowane umowy międzynarodowe
międzynarodowe prawo podatkowe
umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania
akty prawa unijnego
prawo pierwotne (traktaty)
prawo wtórne (rozporządzenia, dyrektywy)
rozporządzenia – wydawane przez upoważnione ustawowo organy w celu wykonania ustaw podatkowych, ich celem jest szczegółowe unormowanie kwestii wskazanych w ustawie na podstawie stosownych wytycznych tam zawartych, największe znaczenie w prawie podatkowym mają rozporządzenia wydawane przez ministra finansów
akty prawa miejscowego – największe znaczenie dla lokalnego prawa podatkowego obok ustaw mają uchwały rad gmin, które regulują niektóre elementy konstrukcyjne podatku, np. stawki, zdecydowanie mniejsze znaczenie mają rozporządzenia wojewody. przedmiotem rozporządzeń są sprawy podatkowe
zasady podatkowe – postulaty doktryny skierowane do twórców systemu podatkowego, określające jak powinien on być zbudowany, aby optymalnie realizował swoje zadania
zasady – postulaty
zasady prawa podatkowego – zasady, które wynikają z określonych przepisów prawa, czy to bezpośrednio, czy też poprzez ich sformułowanie w drodze wykładni
| Autorzy zasad podatkowych | Główne założenia – zasady podatkowe |
|---|---|
| Adam Smith (II poł. XVII w) | - równość, pewność, dogodność, taniość opodatkowania; - proporcjonalne opodatkowanie dochodu |
| Adolf Wagner (II poł. XIX w) | - oddziaływanie państwa na procesy gospodarcze za pomocą systemu podatkowego; - cztery grupy zasad: społeczne, fiskalne, gospodarcze, techniczne - progresywne opodatkowanie dochou |
| Roman Rybarski (I poł. XX w) | - zasady skarbowa i ekonomiczna - zasada sprawiedliwości podatkowej |
| współczesna doktryna prawa podatkowego | m.in. - zasada ekonomiczności opodatkowania - zasada In dubio pro tributario - zasada nieretroaktywności |
obowiązek podatkowy
„Obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach.” (art. 4 o.p) Zakres podmiotowy obowiązku podatkowego, przedmiot opodatkowania, moment powstania obowiązku podatkowego oraz stawki podatkowe określają ustawy podatkowe.
zobowiązanie podatkowe
„Zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego.” (art. 5 o.p.)
powstanie zobowiązania podatkowego:
w wyniku decyzji konstytutywnej ustalającej wysokość zobowiązania
w wyniku decyzji deklaratoryjnej w skutek wszczęcia postępowania organ podatkowy stwierdzi, że podatnik, mimo ciążącego na nim obowiązku, nie zapłacił w całości lub części podatku albo że wysokość zobowiązania podatkowego jest inna niż wskazana w deklaracji. W tym wypadku organ podatkowy wydaje decyzję, w której określa wysokość zaległości podatkowej albo stwierdza nadpłatę.
Obowiązek podatkowy zawsze poprzedza powstanie zobowiązania podatkowego. Nie może powstać zobowiązanie podatkowe, o ile na danym podmiocie nie ciążył uprzednio obowiązek podatkowy.
odpowiedzialność za zobowiązania podatnika
Podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za podatki wynikające z zobowiązań podatkowych. Odpowiedzialność podatnika jest odpowiedzialnością majątkowa i ma charakter osobisty. W rezultacie organ podatkowy może egzekwować zaległe podatki bądź zabezpieczać należności podatkowe na wszystkich rzeczach będących własnością podatnika oraz na prawach majątkowych podatnika.
Płatnik odpowiada całym swym majątkiem za niepobranie podatku od podatnika lub pobranie podatku w wysokości niższej od należnej, niewpłacenie w terminie podatków pobranych.
Inkasent odpowiada całym swym majątkiem za pobrane, a niewpłacone w terminie podatki.
Za zaległości podatkowe podatnika odpowiadają również – w określonych przypadkach i zakresie – osoby trzecie. Jest to odpowiedzialność solidarna, obejmująca cały ich majątek. Jeśli przepisy nie stanowią inaczej, osoby trzecie odpowiadają również za:
podatki niepobrane oraz pobrane, a niewpłacone przez podatników lub inkasentów,
odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych,
niezwrócone w terminie zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług oraz za oprocentowanie tych zaliczek,
koszty postępowania egzekucyjnego
Nie można wydać decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość podatkowa, upłynęło 5 lat. Przedawnienie zobowiązania wynikającego z decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej następuje po upływie 3 lat od końca roku kalendarzowego, w którym została wydana decyzja o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej.
zabezpieczenie zobowiązań podatkowych
Zobowiązanie podatkowe może być zabezpieczone na majątku podatnika przed terminem płatności. W przypadku osób pozostających w związku małżeńskim zobowiązanie może być zabezpieczone także na majątku wspólnym, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że nie zostanie ono wykonane, a w szczególności, gdy podatnik nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym i dokonuje czynności, których skutkiem jest utrata prawa własności do majątku. Zabezpieczenie następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Zabezpieczenia można dokonać również w toku postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej przed wydaniem decyzji:
ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego
określającej wysokość zobowiązania podatkowego
określającej wysokość zwrotu podatku
w takich przypadkach organ podatkowy na podstawie posiadanych danych, co do wysokości podstawy opodatkowania określa w decyzji o zabezpieczeniu:
przybliżoną kwotę zobowiązania podatkowego, jeżeli zabezpieczenie następuje przed wydaniem decyzji
przybliżoną kwotę zobowiązania podatkowego oraz kwotę odsetek za zwłokę należnych od tego zobowiązania na dzień wydania decyzji o zabezpieczeniu, jeżeli zabezpieczenie następuje przed wydaniem decyzji
wygaśnięcie decyzji o zabezpieczeniu:
po upływie 14 dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego
z dniem doręczenia decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego
z dniem doręczenia decyzji określającej wysokość zwrotu podatku
Hipoteka przymusowa jest hipoteką przysługującą Skarbowi Państwa bądź jednostkom samorządu terytorialnego na wszystkich nieruchomościach podatnika (inaczej niż w przypadku hipoteki umownej). Hipoteka przymusowa powstaje, co do zasady przez dokonanie wpisu do księgi wieczystej, ale dokonany wpis jest prawnie skuteczny już od chwili złożenia wniosku o jego dokonanie. Celem hipoteki jest zagwarantowanie wierzycielowi realizacji jego należności pieniężnej z nieruchomości obciążonej hipoteką bez względu na to, kto będzie właścicielem tej nieruchomości. W zakresie zobowiązań podatkowych stanowiących dochód jednostki samorządu terytorialnego pobieranych przez urzędy skarbowe wniosek o wpis do hipoteki przymusowej do sądu składa właściwy naczelnik urzędu skarbowego.
Przedmiotem hipoteki przymusowej może być:
część ułamkowa nieruchomości, jeżeli stanowi udział podatnika
nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej podatnika i jego małżonka
nieruchomość stanowiąca własność wspólnika spółki cywilnej, z tytułu zaległości podatkowych spółki
Przedmiotem hipoteki przymusowej jest również:
użytkowanie wieczyste
spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego
spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego
prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej
wierzytelność zabezpieczona hipoteką
Podstawą hipoteki przymusowej jest:
doręczona decyzja:
ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego
określająca wysokość zobowiązania podatkowego
określająca wysokość odsetek za zwłokę
o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta
o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej
o odpowiedzialności spadkobiercy
określająca wysokość zwrotu podatku
tytuł wykonawczy lub zarządzenie zabezpieczenia, jeżeli może być wystawione, na podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji bez wydawania decyzji, o której może powyżej
Wpisu hipoteki przymusowej do księgi wieczystej dokonuje właściwy sąd rejonowy na wniosek organu podatkowego.
Hipoteka przymusowa jest skuteczna wobec każdorazowego właściciela przedmiotu hipoteki i przysługuje jej pierwszeństwo zaspokojenia przed hipotekami ustanowionymi dla zabezpieczenia innych należności
Organy podatkowe mogą występować z wnioskiem o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości podatnika, płatnika, inkasenta, następców prawnych oraz osób trzecich odpowiadających za zaległości podatkowe. Jeżeli przedmiot hipoteki przymusowej nie posiada księgi wieczystej, zabezpieczenie zobowiązań podatkowych dokonywane jest przez złożenie wniosku o wpis do zbioru dokumentów.
Zastaw skarbowy powstaje z dniem wpisu do rejestru zastawów skarbowych. Zastaw skarbowy wpisany wcześniej ma pierwszeństwo przed zastawem skarbowym wpisanym później. Zastaw skarbowy jest skuteczny wobec każdorazowego właściciela przedmiotu zastawu i ma pierwszeństwo przed jego wierzycielami osobistymi. W przypadku, gdy rzecz ruchoma lub prawo majątkowe zostały obciążone zastawem ujawnionym w innym rejestrze, prowadzonym na podstawie odrębnych ustaw, zastaw wpisany wcześniej ma pierwszeństwo przed zastawem wpisanym później. Rejestry zastawów skarbowych prowadzone są przez naczelników urzędów skarbowych. Centralny Rejestr Zastawów Skarbowych prowadzi Minister Finansów.
Zastaw skarbowy wygasa:
z mocy prawa z dniem wygaśnięcia zobowiązania podatkowego
z dniem wykreślenia wpisu z rejestru zastawów skarbowych
z dniem egzekucyjnej sprzedaży przedmiotu zastawu
Wpis zastawu skarbowego do rejestru dokonywany jest na podstawie doręczonej decyzji:
ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego
określającej wysokość zobowiązania podatkowego
określającej wysokość odsetek za zwłokę
o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta
o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej
o odpowiedzialności spadkobiercy
określającej wysokość zwrotu podatku
Wzór rejestru zastawów skarbowych zawiera:
datę ustanowienia zastawu
dane dotyczące zobowiązanego, w tym jego NIP
przedmiot zastawu
dane identyfikujące przedmiot zastawu
wysokość należności zabezpieczonej zastawem
podstawę ustanowienia zastawu, a więc wymienione decyzje lub rodzaj deklaracji oraz rodzaj należności, z tytułu której zastaw został ustanowiony, tj. na rzecz Skarbu Państwa, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych albo Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
datę wygaśnięcia zastawu
W wypadku Centralnego Rejestru Zastawów Skarbowych obok wyżej wymienionych danych wymienia się jeszcze urząd skarbowy ustanawiający zastaw.
terminy płatności podatku
Termin płatności podatku wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego. Jeżeli przepisy prawa podatkowego określają kalendarzowo terminy płatności podatku, zaliczki na podatek lub raty podatku, a decyzja ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego nie została doręczona, co najmniej na 14 dni przed terminem płatności podatku, pierwszej zaliczki na podatek lub pierwszej raty podatku, obowiązuje termin 14-dniowy. Zdarza się, że podatnik sam jest obowiązany obliczyć i wpłacić podatek wówczas za termin płatności uważa się ostatni dzień, w którym – zgodnie z przepisami prawa podatkowego – powinna nastąpić wpłata należności z tytułu podatku. Termin określony w art. 47 §1 o.p. (§ 1. Termin płatności podatku wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego.) dotyczy decyzji o charakterze konstytutywnym, tzn. tworzących prawo lub obowiązek, a niewynikających z samego prawa.
W odróżnieniu od decyzji wydanych zgodnie z §1 – w wypadkach określonych w §3 (§ 3. Jeżeli podatnik jest obowiązany sam obliczyć i wpłacić podatek, za termin płatności uważa się ostatni dzień, w którym, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, wpłata powinna nastąpić.) termin płatności wynika z przepisu prawa (np. z art. 45 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z którym podatnicy do dnia 30 kwietnia roku następnego są zobowiązani wpłacić różnicę pomiędzy podatkiem należnym od dochodu wynikającego z zeznania, a sumą należnych za dany rok zaliczek, w tym również sumę zaliczek pobranych przez płatnika).
Na mocy przepisów Ordynacji podatkowej organ podatkowy może, ze względu na ważny interes podatnika lub interes publiczny odroczyć termin płatności podatku albo rozłożyć na raty zapłatę podatku lub zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę. Terminy odraczane nie mogą dotyczyć terminów o charakterze materialno prawnym (przedawnienie, zwrot nadpłaty, termin wystawienia rachunków, ich przechowywania oraz wydania decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej). Umarzanie oraz rozkładanie na raty podatku w wypadku podatków i opłat stanowiących w całości dochody jednostek samorządu terytorialnego może nastąpić tylko na wniosek lub za zgodą przewodniczącego jednostki samorządu terytorialnego. Organy podatkowe, które na podstawie odrębnych przepisów są właściwe do ustalania lub określania zobowiązań z tytułu podatków, opłat oraz niepodatkowych należności budżetowych, są również właściwe do:
odraczania terminu płatności podatku – bez ograniczenia kwoty oraz terminu wpłaty
rozkładania na raty zapłaty:
podatku
zaległości podatkowej wraz z odsetkami – bez ograniczenia kwoty oraz okresu jej spłaty
Rozkładanie na raty należności odnosi się również do płatników i inkasentów.
Zalęgłością podatkową jest podatek niezapłacony w terminie płatności. Za zaległość podatkową uważa się także niezapłaconą w terminie płatności zaliczkę na podatek lub ratę podatku. Przepisy o zaległościach podatkowych mają również zastosowanie do należności z tytułu podatków, zaliczek na podatki oraz rat podatków niewpłaconych w terminie płatności przez podatnika lub inkasenta. Jeżeli w dniu określającym termin wpłaty kolejnej zaliczki na podatek dochodowy cały wymagalny za ten okres podatek został uiszczony, nie występuje obowiązek zapłaty zaliczek na ten podatek. O tym, czy powstała zaległość podatkowa decydują przesłanki materialno prawne (w tym wygaśnięcie zobowiązania na skutek uiszczenia, a nie przesłanka formalna jaką może być rozliczenie księgowej).
Na równi z zaległością podatkową traktuje się również:
nadpłatę, jeżeli w zeznaniu lub w deklaracji została wykazana nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, a organ podatkowy dokonał jej zwrotu lub zaliczenia na poczet zaległości podatkowych bądź bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych
zwrot podatku, jeżeli podatnik otrzymał go nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej lub został on zaliczony na poczet zaległości podatkowej albo bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych, chyba że podatnik wykaże, iż nie nastąpiło to z jego winy,
wynagrodzenie płatników lub inkasentów pobrane nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej
oprocentowanie nienależnej nadpłaty bądź zwrotu podatku zwrócone lub zaliczone na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych.
W przepisach ordynacji podatkowej obowiązuje generalna zasada, że od zaległości podatkowych naliczane są odsetki za zwłokę. Odsetki za zwłokę nalicza podatnik, płatnik, inkasent, następca prawny lub osoba trzecia odpowiadająca za zaległości podatkowe.
Odsetki za zwłokę naliczane są od:
dnia następnego po upływie terminu płatności podatku lub terminu, w którym płatnik lub inkasent był obowiązany dokonać wpłaty podatku na rachunek organu podatkowego
dnia zwrotu podatnikowi wykazanej przez niego nienależnej nadpłaty albo zwrotu różnicy podatku lub podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym,
dnia następnego po upływie terminu płatności podatku, jeżeli nienależna nadpłata wykazana przez podatnika została zaliczona na poczet zaległości podatkowych albo bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych,
dnia pobrania przez płatnika lub inkasenta należnego wynagrodzenia.
Odsetki za zwłokę naliczane są do dnia:
wpłacenia podatku w kasie organu podatkowego lub na rachunek tego organu w banku lub w placówce pocztowej albo osobie uprawnionej do pobierania podatków,
obciążenia rachunku bankowego podatnika na podstawie polecenia przelewu,
otrzymania przez organ podatkowy czeku gotówkowego, pod warunkiem że czek ma pokrycie w dniu otrzymania oraz w ciągu następnych 5 dni roboczych,
otrzymania przez organ podatkowy potwierdzonego czeku rozrachunkowego, pod warunkiem ze czek ma pokrycie w dniu otrzymania oraz w ciągu 5 dni roboczych,
złożenia, uwzględnionego przez organ podatkowy, wniosku o potrącenie zaległości podatkowej z wzajemną, bezsporną i wymagalną wierzytelnością wobec Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego, albo państwowych lub komunalnych jednostek budżetowych
wydania, przez organ podatkowy postanowienia o dokonaniu z urzędu potrącenia zaległości podatkowej z wzajemną, bezsporną i wymagalną wierzytelnością wobec Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego, albo państwowych lub komunalnych jednostek budżetowych
zawarcia przez podatnika ze starostą wykonującym zadanie z zakresu administracji rządowej albo zarządem jednostki samorządu terytorialnego umowy przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych
wpłacenia przez podatnika równowartości nienależnie otrzymaj kwoty nadpłaty lub zwrotu różnicy podatku lub podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym oraz otrzymanego oprocentowania
zaliczenie nadpłaty lub zwrotu podatku na poczet zaległości podatkowej
wpłacenia tych odsetek od nieuregulowanych w terminie płatności zaliczek na podatek dochodowy
Odsetek za zwłokę nie nalicza się:
za okres zabezpieczenia, od zabezpieczonej kwoty zobowiązania, jeżeli objęte zabezpieczeniem środki pieniężne, w tym kwoty uzyskane ze sprzedaży objętych zabezpieczeniem rzeczy lub praw, zostały zaliczone na poczet zaległości podatkowych
za okres od dnia następnego po upływie terminu do dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy
za okres od dnia następnego po upływie terminu do dnia doręczenia decyzji organu odwoławczego, jeżeli decyzja organu odwoławczego nie została wydana w terminie
w przypadku zawieszenia postępowania z urzędu – od dnia wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania do dnia doręczenia postanowienia o podjęciu zawieszonego postępowania
od zaległości z tytułu podatków stanowiących dochody budżetu państwa, jeżeli wysokość odsetek nie przekraczałaby trzykrotności wartości opłaty dodatkowej pobieranej przez „Pocztę Polską” za polecenie przesyłki listowej
za okres od dnia wszczęcia kontroli podatkowej do dnia doręczenia decyzji w sprawie, która była przedmiotem kontroli podatkowej, jeżeli postępowanie podatkowe nie zostało wszczęte w terminie 3 miesięcy od dnia zakończenia kontroli
za okres od dnia wszczęcia postępowania podatkowego do dnia doręczenia decyzji organu pierwszej instancji, jeżeli decyzja nie została doręczona w terminie 3 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania
w zakresie przewidzianym w odrębnych ustawach
Organ podatkowy może również naliczyć specjalną opłatę. W decyzji o odroczeniu terminu płatności podatku lub rozłożeniu zapłaty podatku na raty, dotyczącej podatków stanowiących dochód budżetu państwa, organ podatkowy ustala opłatę prolongacyjną od kwoty podatku lub zaległości podatkowej. Stawka opłaty prolongacyjnej wynosi 50% stawki odsetek za zwłokę. Wysokość opłaty prolongacyjnej oblicza się przy zastosowaniu stawki opłaty prolongacyjnej obowiązującej w dniu wydania decyzji. Opłata prolongacyjna wpłacana jest w terminach płatności wskazanych w decyzji organu podatkowego. Organ podatkowy nie ustala opłaty prolongacyjnej, gdy przyczyną wydania decyzji były klęska żywiołowa lub wypadek losowy, Organ może także odstąpić od ustalenia opłaty prolongacyjnej, jeżeli wydanie decyzji następuje w związku z postępowaniem układowym lub na podstawie odrębnych ustaw.
Za nadpłatę uważa się kwotę:
nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku
podatku pobraną przez płatnika nienależnie lub w wysokości większej od należnej
zobowiązania zapłaconego przez płatnika lub inkasenta, jeżeli w decyzji określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej
zobowiązania zapłaconego przez osobę trzecią lub spadkobiercę, jeżeli w decyzji o ich odpowiedzialności określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej
Nadpłata powstaje co do zasady z dniem:
zapłaty przez podatnika podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej
pobrania przez płatnika podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej
zapłaty przez podatnika lub inkasenta należności wynikającej z decyzji o jego odpowiedzialności podatkowej, jeżeli należność ta została określona nienależnie lub w wysokości większej od należnej
wpłaceniu przez płatnika lub inkasenta podatku w wysokości większej od wysokości pobranego podatku
zapłaty przez osobę trzecią lub spadkobiercę należności wynikającej z decyzji o odpowiedzialności podatkowej, jeżeli należność za została określona nienależnie lub w wysokości większej od należnej
złożenia korekty deklaracji w podatku od towarów i usług obniżającej wysokość zobowiązania podatkowego, w związku ze zwiększeniem kwoty podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług
Nadpłata powstaje także z dniem złożenia:
zeznania rocznego – dla podatników podatku dochodowego
deklaracji o wpłatach z zysku za rok obrotowy – dla jednoosobowych spółek Skarbu Państwa i przedsiębiorstw państwowych
Powstanie nadpłaty wiąże się z faktycznym dniem złożenia:
zeznania rocznego, w wypadku podatku dochodowego od osób fizycznych; podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznania o wysokości dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym w terminie do dnia 30 kwietnia następnego roku
zeznania wstępnego, w wypadku podatników podatku dochodowego od osób prawnych; podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznania, według ustalonego wzoru, o wysokości dochodu (straty) osiągniętego w roku podatkowym, wstępnie do końca trzeciego miesiąca roku następnego
deklaracji podatku akcyzowego, w wypadku podatników podatku akcyzowego; podatnicy obowiązani są składać w urzędzie skarbowym deklaracje podatkowe dla podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego za okresy miesięczne w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy
Nadpłaty wraz z ich oprocentowaniem podlegają zaliczeniu z urzędu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę oraz bieżących zobowiązań podatkowych, a w razie ich braku podlegają zwrotowi z urzędu, chyba że podatnik złoży wniosek o zaliczenie nadpłaty w całości lub w części na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych. Nadpłaty, których wysokość nie przekracza wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym, podlegają z urzędu zaliczeniu na poczet zaległości podatkowych, a w razie ich braku – na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych, chyba że podatnik wystąpi o ich zwrot. W sprawach zaliczenia nadpłaty na poczet zaległych oraz bieżących zobowiązań podatkowych wydaje się postanowienie, na które służy zażalenie.
Nadpłatę wynikającą z zaliczek na podatek zwraca się po zakończeniu okresu, za który rozlicza się podatek. Jeżeli jednak nadpłata wynika z decyzji stwierdzającej nadpłatę, to zwrot nadpłaty następuje w terminie 30 dni od dnia wydania tej decyzji.
Nadpłata podlega zwrotowi w terminie:
30 dni od dnia wydania decyzji o zmianie, uchyleniu lub stwierdzeniu nieważności decyzji:
ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego
określającej wysokość zobowiązania podatkowego
o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta
o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej lub spadkobiercy
30 dni od dnia wydania decyzji stwierdzającej nadpłatę
30 dni od dnia doręczenia organowi podatkowemu orzeczenia sądu administracyjnego wraz z jego uzasadnieniem, uchylającego decyzję organu podatkowego pierwszej instancji lub stwierdzającego jej nieważność
30 dni od dnia złożenia wniosku
3 miesięcy od dnia złożenia zeznania lub deklaracji
2 miesięcy od dnia złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty wraz ze skorygowanym zeznaniem (deklaracją)
Zwrot nadpłaty następuje:
na wskazany rachunek bankowy podatnika, płatnika lub inkasenta obowiązanego do posiadania rachunku bankowego
w gotowce, jeżeli podatnik, płatnik lub inkasent nie są obowiązani do posiadania rachunku bankowego, chyba że zażądają zwrotu nadpłaty na rachunek bankowy
Za dzień zwrotu nadpłaty uważa się dzień:
obciążenia rachunku bankowego organu podatkowego na podstawie polecenia przelewu
złożenia przekazu pocztowego
wypłacenia kwoty nadpłaty przez organ podatkowy lub postawienia nadpłaty do dyspozycji podatnika w kasie
Nadpłata, której wysokość nie przekracza kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym, podlega zwrotowi wyłącznie w kasie. Nadpłata zwracana przekazem pocztowym jest pomniejszana o koszty jej zwrotu.
Nadpłaty podlegają co do zasady oprocentowaniu w wysokości równej wysokości odsetek za zwłokę pobieranych od zaległości podatkowych.
Oprocentowanie przysługuje:
od dnia powstania nadpłaty
od dnia wydania decyzji o zmianie lub uchyleniu decyzji, jeżeli organ podatkowy nie przyczynił się do powstania przesłanki zmiany lub uchylenia decyzji, a nadpłata nie została zwrócona w terminie
od dnia złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty wraz ze skorygowanym zeznaniem (deklaracją):
jeżeli nadpłata nie została zwrócona w terminie 30 dni od dnia wydania decyzji stwierdzającej nadpłatę
jeżeli decyzja stwierdzająca nadpłatę nie została wydana w terminie 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty, chyba że do opóźnienia w wydaniu decyzji przyczynił się podatnik, płatnik lub inkasent,
jeżeli nadpłata nie została zwrócona w terminie, chyba że do opóźnienia w zwrocie nadpłaty przyczynił się podatnik, płatnik lub inkasent
od dnia powstania nadpłaty, jeżeli nadpłata nie została zwrócona w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia zeznania lub deklaracji lub od dnia złożenia korekty zeznania lub deklaracji
Oprocentowanie z tytułu nadpłaty przysługuje do dnia zwrotu nadpłaty, zaliczenia jej na poczet zaległych lub bieżących zobowiązań podatkowych lub dnia złożenia wniosku o zaliczenie nadpłaty na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych.
Prawo do zwrotu nadpłaty podatku wygasa po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin jej zwrotu. Po upływie tego terminu wygasa również prawo do złożenia wniosku o zaliczenie nadpłaty na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych oraz możliwość zaliczenia nadpłaty na poczet zaległych oraz bieżących zobowiązań podatkowych. Złożenie wniosku o stwierdzenie nadpłaty, zwrot nadpłaty lub zaliczenie jej na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych przerywa bieg terminu do zwrotu nadpłaty.
Przedawnienie i wygasanie zobowiązań podatkowych
Zobowiązanie podatkowe związane z doręczeniem decyzji organu podatkowego nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. Jednakże w określonych dwu przypadkach termin ten ulega przedłużeniu do 5 lat. Pierwszy dotyczy sytuacji, kiedy podatnik nie złożył deklaracji w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego. Drugi ma miejsce wówczas, kiedy podatnik w złożonej deklaracji podatkowej nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego. Pięcioletni termin stosuje się również do opodatkowania dochodu nieznajdującego pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów lub pochodzącego ze źródeł nieujawnionych. w takich sytuacjach bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od końca roku, w którym upłynął termin złożenia zeznania rocznego dla podatników podatku dochodowego od osób fizycznych. Bieg terminu zawiesza się, jeżeli wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy.
Zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu od dnia podatku lub ostatniej raty zaległości podatkowej. Dotyczy to również ulgi podatkowej od dnia nabycia do niej prawa do dnia wygaśnięcia tego uprawnienia. Bieg terminu przedawnienia zostaje przerwany wskutek pierwszej czynności egzekucyjnej, o której podatnik został powiadomiony. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie ono na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zakończono postępowanie egzekucyjne. Równocześnie kolejne wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie przerywa biegu terminu przedawnienia.
Zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub części wskutek:
zapłaty
pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta
potrącenia
zaliczenia nadpłaty lub zaliczenia zwrotu podatku
zaniechania poboru
przeniesienia własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym
umorzenia zaległości
przedawnienia
Przy wpłacaniu podatku na rachunek organu podatkowego w przypadku przekazania kwoty podatku na ten rachunek w placówce pocztowej lub w banku decyduje dzień wpłaty, a nie faktyczne jej przekazanie na konto organu podatkowego.
Natomiast zobowiązanie płatnika lub inkasenta wygasa w całości lub w części wskutek:
wpłaty
zaliczenia nadpłaty lub zaliczenia zwrotu podatku
umorzenia
przejęcia własności nieruchomości lub przejęcia prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym
przedawnienia
Na wniosek podatnika bieżące zobowiązania podatkowe oraz zaległości w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa podlegają potrąceniu z wzajemnej, bezspornej i wymagającej wierzytelności podatnika wobec Skarbu Państwa ze ściśle określonych tytułów. Są to:
prawomocny wyrok sądowy wydany na podstawie art. 417 lub art. 419 kc
prawomocna ugoda sądowa zawarta w związku z zaistnieniem okoliczności przewidzianych w art. 417 lub 419 kc
nabycie przez Skarb Państwa nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie lub wywłaszczenia nieruchomości na podstawie przepisów o gospodarce nieruchomościami
odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie, uzyskane na podstawie przepisów kpk
odszkodowanie uzyskane na podstawie przepisów o uznanie za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz bytu państwa polskiego
odszkodowanie orzeczone w decyzji organu administracji rządowej
Szczególnym przypadkiem wygaśnięcia zobowiązania podatkowego jest przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych na rzecz Skarbu Państwa – w zamian za zaległości podatkowe z tytułu podatków stanowiących dochody budżetu państwa. Podobny tryb może mieć miejsce przy przeniesieniu własności rzeczy lub praw majątkowych na gminę.
Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych to preferencje przyznawane w drodze indywidualnej decyzji przez organ podatkowy w oparciu o przepisy ordynacji podatkowej. Ulgi te mają tzw. uznaniowy charakter co oznacza, że nawet stwierdzenie przez organ podatkowy istnienia ustawowych przesłanek ich zastosowania (ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego) nie nakłada na ten organ automatycznego obowiązku przyznania ulg. Ważny interes podatnika to przede wszystkim sytuacja, gdy z powodu nadzwyczajnych przypadków losowych nie jest on w stanie uregulować należności podatkowej (np. w sytuacji zniszczenia dobytku w następstwie pożaru lub powodzi. Interes publiczny nakazuje mieć na uwadze respektowanie wartości wspólnych dla całego społeczeństwa takich jak sprawiedliwość, bezpieczeństwo, zaufanie obywateli do organów władzy, sprawność działania aparatu państwowego, korektę błędnych decyzji. Interes publiczny to nie tylko potrzeba zapewnienia maksymalnych dochodów w budżecie państwa, ale także ograniczenie jego ewentualnych wydatków np. na zasiłki dla bezrobotnych czy pomoc z opieki społecznej. W praktyce, zastosowanie ulgi w spłacie ze względu na interes publiczny może wystąpić np. w przypadku, gdy pomoc taka jest konieczna dla utrzymania miejsc pracy na danym terenie.
Odroczenie i rozłożenie na raty udzielane jest na wniosek podatnika, natomiast umorzenie udzielane jest na wniosek podatnika oraz z urzędu.
Odpowiedzialność solidarna za zobowiązania podatkowe
Kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sam sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników). Ten rodzaj odpowiedzialności pojawia się, gdy ustawa nakłada obowiązek podatkowy na co najmniej dwa podmioty. Odpowiedzialnymi solidarnie będą tylko ci, którym skutecznie doręczono decyzje podatkowe.
Odpowiedzialność osób trzecich:
solidarna
subsydiarna
akcesoryjna
osobista
wynika zawsze decyzji organu podatkowego
Osoby trzecie odpowiadające za zobowiązania podatkowe:
rozwiedziony małżonek podatnika
członkowie rodziny podatnika, w tym jego małżonek, który zawarł z podatnikiem umowę o ograniczeniu lub wyłączeniu wspólności majątkowej
nabywca przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części
firmujący
właściciel, samoistny posiadacza lub użytkownik wieczysty rzeczy lub prawa majątkowego, który pozostaje z użytkownikiem, dzierżawcą, najemcą lub leasingobiorcą danej rzeczy lub prawa majątkowego w związku o charakterze rodzinnym, kapitałowym, majątkowym lub wynikającym ze stosunku pracy
dzierżawca lub użytkownik nieruchomości
wspólnik spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej oraz komplementariusz spółki komandytowej albo komandytowo-akcyjnej, niebędący akcjonariuszem
członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej, a także tych spółek w organizacji
członek organu zarządzającego innych osób prawnymi niż spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjna oraz tych spółek w organizacji
osoba prawna przejmująca lub osoba prawna powstała w wyniku podziału innej osoby prawnej
gwarant lub poręczyciel, który złożył zabezpieczenie wykonania zobowiązania podatkowego podatnika
odpowiedzialność jednoosobowej spółki kapitałowej powstałej w wyniku przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną
Instytucja odpowiedzialności podatkowej osób trzecich jest wykorzystana w sytuacjach gdy:
zabraknie podatnika
podatnik nie wykonuje ciążącego na nim zobowiązania we właściwy sposób i we właściwym terminie
majątek podatnika w wyniku wszczętej egzekucji okazuje się być niewystraczającym
Organy podatkowe mogą wydać decyzję o odpowiedzialności dopiero wówczas, gdy egzekucja z dochodu lub majątku podatnika okazuje się w części lub w całości bezskuteczna.