HISTORIA PAŃSTWA I PRAWA POLSKIEGO
prof. zwycz. hab. Włodzimierz Kaczorowski
wykład I (5.10.2010r.)
Zakres materiału obejmuje dzieje ustroju politycznego i prawa polskiego od zarania okresu protofeudalnego. Takie ujęcie ustroju społeczno-politycznego i prawa umożliwia ukazanie w jaki sposób i w jakim stopniu instytucje prawne były określane przez istniejące stosunki społeczno-polityczne oraz jak prawo oddziaływało na ustrój społeczno-ekonomiczny.
Historia wytworzyła ustrój społeczny, którego przemiany uwarunkowały przeobrażenie dziedzin prawa i państwa. Zrozumienie ustaw wymaga poznania form powszednich i dlatego współczesność uwarunkowana jest przez całokształt procesu historycznego.
Nauka prawa jest przedmiotem historyczno-prawnym stanowiącym wstęp do prawoznastwa. Wstęp ten umożliwia prawidłowe ujmowanie i poznanie instytucji państwowych i prawnych. Przedmioty historyczno-prawne stanowią istotny element nabycia na studiach kultury prawniczej.
______________ * ______________
Literatura przedmiotu:
Polska Bibliografia Prawnicza 2009r.
Wacław Ruszczak „ Historia państwa i prawa polskiego” t. I, 1975
Dariusz Makiłła „ Historia prawa w Polsce”
Tadeusz Maciejewski „ Historia ustroju i prawa sądowego”
Bardach „ Historia ustroju i prawa polskiego”
Stanisław Płaza „ Historia prawa w Polsce na tle porównawczym” t. I i II
Katarzyna Sójka-Zielońska „ Historia prawa”
Tadeusz Maciejewski „ Historia prawa powszechnego”
Piotr Jurek „ Historia Polski i prawa polskiego”
Ćwiczenia Becka
„Opolskie studia administracyjno-prawnicze” red. Kaczorowski
Stanisław Grodziński „Kultura prawnicza”
J. Sondek „Słownik języka łacińskiego dla prawników i historyków”, Wielka Encyklopedia Prawnicza
______________ * ______________
Wykład - obecność nieobowiązkowa
Ćwiczenia - dopuszczalne 3 nieobecności.
Brane pod uwagę:
aktywność,
kolokwium (w połowie lub pod koniec zajęć)
warsztaty zaliczeniowe (pod koniec semestru)
Systematyka:
Wykłady - prawo ustrojowe/ publiczne/ państwowe/ polityczne
Ćwiczenia - prawo prywatne/ sądowe
Egzamin:
pisemny - niestosowany
ustny; zagadnienia obejmują: znajomość literatury przedmiotu, znajomość pojęć historyczno prawnych, krótkie pytanie, opisowe pytanie, pytanie o samoocenę (jak oceniamy swoje przygotowanie)
______________ * ______________
Historia prawa jest jedną z wielu dyscyplin naukowych wchodzących w skład prawoznastwa (nauki o prawie). Od początku istnienia jej historii prawa będąca integralną częścią prawoznastwa, stanowi jedną z wiodących dyscyplin historycznych.
Historia prawa dzieli się na działy merytoryczne, które stanowią dość rozbudowane dyscypliny szczegółowe:
historia prawa i Polski
historia prawa sądowego
Prawo polityczne to zbiór norm prawnych regulujących stosunki władzy w społeczeństwie, czyli określa relacje między rządzącymi a rządzonymi. ( A.Monczak - „Rządzący i rządzeni”). Dzisiejsze prawo polityczne zawarte jest przede wszystkim w Konstytucji, czyli ustawie zasadniczej. Źródłem prawa są też inne akty prawne np. umowy międzynarodowe, ustawy, uchwały parlamentarne. Ze względu na decydującą rolę Konstytucji, będącą podstawowym źródłem norm określonych stosunkami władzy w państwie jest współczesne prawo polityczne nazywane prawem konstytucyjnym. Terminu tego nie da się odnieść do przeszłości: nie było wtedy konstytucji a stosunki między rządzącymi a rządzonymi regulowane były przez normy zwyczajowe. Z punktu widzenia historycznego termin ten jest bardziej właściwy dla określenia działu prawa normującego właściwe stosunki.
Prawo sądowe to zbiór norm prawnych regulujących stosunki zachodzące w społeczeństwie między jednostkami i grupami społecznymi, których celem jest ochrona dóbr, interesów prywatnych lub zbiorowych. Łączy się ono z Wymiarem Sprawiedliwości, czyli osądzeniu ludzkich czynów przez upoważnione przez nią władzę. Do prawa sądowego należą poszczególne gałęzie/dziedziny:
prawo cywilny,
prawo karne,
prawo procesowe
prawo organów Wymiaru Sprawiedliwości
Prawo polityczne i prawo sądowe składają się z instytucji prawnych. Instytucja prawna to zespół norm regulujących pewne dziedziny życia. Mogą to być także osoby lub grupy osób wykonujących pewne określone funkcje publiczno-prawne lub społeczne. Termin instytucje wywodzi się z łacińskiego i oznacza - narzędzie, założenie, ustanowienie.
Na gruncie prawa sądowego jest prawo osobowe (os. prawna, fizyczna, fikcyjna, instytucja) i wykazuje:
zdolność prawniczą,
zdolność do czynności prawnych
Historia prawa Polski (politycznego i sądowego) jest historią instytucji prawnych w zakresie stosunków władzy oraz innych podstawowych stosunków społecznych zachodzących w społeczeństwie Polski.
Prawo - zespół norm regulujących zachowania ludzkie.
Periodyzacja - podział na okresy; stanowi podstawowe narzędzie opisu naukowego, stosowanego w historii prawa.
I. Monarchia Piastów 966 - 1370
- jedynowładztwo wczesnośredniowieczne 966-1227
- historia ustroju Śląska 1227 - 1742
- Korona Regni Polonia (corona Regni poloniae)1320 - 1370
II. Królestwo Andegawenów 1370 - 1572
- rządy możnowładcze 1370 - 1385
- Monarchia arystokratyczna Jagiellonów 1385 - 1492
- Monarchia parlamentarna złotego wieku 1492 - 1569/ 1572
III. Rzeczpospolita obojga narodów 1569/ 1572 - 1795
- Rzeczpospolita srebrnego wieku 1572 - 1668
Rzeczpospolita w kryzysie 1669- 1763
Rzeczpospolita instatu reformandi 1764-1795
Pod względem kryt.:
suwerena - podmiot ........ ............. ............. formę rządów,
zasady prawa w powiązaniu z ............. ........... i ewolucją społeczeństwa,
czynnik ludzki przez eksponowanie panującej dynastii,
3