Romantyzm w literaturze powszechnej - Goethe, Byron
Goethe
„Cierpienia młodego Wertera"
Powieœć ma formę listów (powieœć epistolarna) pisanych do przyjaciela Wilhelma. Z listów tych wyłania się postać szlachetnego młodzieńca, który przeżywa rozterki filozoficzne, emocjonalne i etyczne, nazywane czasem „bólem œwiata" (Weltschmerz). Werter nie może realizować swoich ideałów i własnej osobowoœci w otaczającym go œwiecie. Doznaje zawodu w miłoœci, życiu towarzyskim i kontemplacji natury. Jego bunt przeciw niesprawiedliwym prawom, przesądom stanowym, złej naturze a także rozdwojonej istocie człowieka, kończy się samobójstwem. Bohater nie potrafi wywikłać się z dostrzegalnych sprzecznoœci jego istnienia. W liœcie z 12 sierpnia napisał: „Natura nie znajdzie wyjœcia z labiryntu splątanych i sprzecznych sił i człowiek musi umrzeć."
Ze względu na uniwersalny charakter wyrażonych tu wątpliwoœci jednostki powieœć Goethego zdobyła ogromną popularnoœć a werteryzm jeszcze przed byronizmem stał się podstawowym europejskim kierunkiem romantycznym.
Werteryzm - nieszczęœcie osobiste bohatera połączone z buntem przeciwko œwiatu i jego prawom.
„Król Olszyn"
Jest to przykład typowego utworu romantycznego. Œwiat fantastyczny przeplata się ze œwiatem realnym. Zastosowanie szczątkowych elementów dialogu nadaje balladzie element synkretyzmu. Bardzo ważna jest rola przyrody podkreœlająca przeżycia bohaterów i wprowadzająca tajemniczą atmosferę. Œmierć ukazana jest jako walka pomiędzy œwiatem umysłu a œwiatem ducha.
„Faust"
Nad „Faustem" pracował Goethe około 60 lat. Częœć pierwsza powstawała z przerwami w latach 1773 - 1808, częœć druga pomiędzy 1825 - 1831. Pod względem gatunkowym jest to nowy typ dramatu o wyraŸnych cechach epickich (luŸne sceny, długie monologi, wstawki liryczne).
Pierwowzór tytułowej postaci zaczerpnięty został z książki „Historia słynnego na œwiat cały praktykanta i czarnoksiężnika Johanesa Fausta" - utworu opartego na dziejach autentycznej postaci. Prawdziwy Faust urodził się pod koniec 15 wieku. Zachowały się wzmianki o tym, że studiował magię w Krakowie. Faust Goethego jest postacią pozytywną, rozczarowany do wiedzy książkowej, niezadowolony z ograniczonoœci swego pojmowania œwiata, prowadzi walkę o prawdę, szczęœcie własne i całej ludzkoœci. Symbolizuje dążenie człowieka do poznania i działalnoœci dla dobra społeczeństwa. Według Goethego życie to ciągły ruch, tylko człowiek, który nieustannie do czegoœ dąży, spełnia swoje zadanie. Ukazany on jest w „Fauœcie" dwojako:
jest jedynie elementem w grze odwiecznych sił (Mefistofeles)
jest właœciwym panem tego œwiata (bóg)
Faust poruszając się w czasie i przestrzenie odkrywa wreszcie, że szczęœcie może dać jedynie praca. Działalnoœć na rzecz społeczeństwa jest Ÿródłem ukojenia. Rzeczą najważniejszą jest to, aby nie ustawać nigdy w swych poszukiwaniach. Wypowiadając sakramentalne „Chwilo trwaj !!!! Jesteœ tak piękna!!" osiąga kres swej wędrówki, sprzeniewierza się swojemu dawnemu aktywizmowi.
Byron
„Giaur"
Bohaterem Giaura jest otoczony tajemniczoœcią człowiek wielkiego umysłu i serca, który mœci się na nieprzyjacielu, ale czyn ten nie koi jego rozpaczy i rodzi kolejne rozterki wewnętrzne. Bohater ucieka w samotnoœć, aby potwierdzić niepowtarzalną wielkoœć własnych uczuć oraz wszechstronną wolnoœć jednostki. Utwór przesycony jest internacjonalistyczną ideą niepodległoœci i walką z tyranią.
orientalizm - zainteresowanie i fascynacja rozmaitymi przejawami życia i kultury narodów wschodu, zwłaszcza kultury arabskiej, hinduskiej i chińskiej
Giaur jako powieœć poetycka
fragmentarycznoœć akcji
brak ciągłoœci fabularnej
niejasnoœć
tajemniczoœć bohatera
orientalizm i egzotyka
nastrojowoœć opisów
analiza uczuć
bohater przedstawiony jako samotnik rezygnujący z uciech życia i ponoszący porażkę
bogate tło obyczajowe
gwałtownoœć prezentowanych czynów.. impulsywnoœć
Formy wypowiedzi występujące w utworze (synkretyzm):
opowiadanie
monolog
dialog
opis
Narracja w utworze. Występuje 3 narratorów:
rybak
mnich
autor
Charakterystyka Giaura: młody, indywidualista, samotny, tajemniczy, skłócony z œwiatem, cechuje go gwałtownoœć uczuć i namiętnoœci, wytrwałoœć w dążeniu do celu; bunt jest wynikiem niemożnoœci spełnienia naturalnych potrzeba ludzkich; buntując się przeciw zbrodnii sam ją popełnia, nie żałując swego postępowania sam wyznacza sobie sprawiedliwoœć; ponosi klęskę, zemsta nie daje mu satysfakcji.