KONTA WYNIKOWE
Zasady funkcjonowania kont wynikowych
Konta bilansowe dostarczają informacji o stanie składników zasobów majątkowych
i źródłach ich pochodzenia. Nie można jednak z tych informacji ustalić, jaki jest rezultat (wynik) z działalności przedsiębiorstwa. Miernikiem oceny działalności przedsiębiorstwa jest jego wynik finansowy, ustalany przez porównanie przychodów z kosztami uzyskania przychodów.
Do ujmowania operacji wywierających wpływ na wynik finansowy służą konta wynikowe. Dostarczają one informacji o tym, jak przebiegała w danym okresie działalność
i o cząstkowych wielkościach tworzących zysk lub stratę.
Konta wynikowe powstają w wyniku podziału pionowego konta „Wynik finansowy"
Wynik finansowy |
|
|
|
Koszty |
Przychody |
Straty nadzwyczajne |
Zyski nadzwyczajne |
|
|
Koszty |
|
Przychody |
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Straty nadzwyczajne |
|
Zyski nadzwyczajne |
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Do kont wynikowych należą:
konta kosztów,
konta strat nadzwyczajnych,
konta przychodów,
konta zysków nadzwyczajnych.
Koszt to zmniejszenie wartości aktywów lub zwiększenie wartości zobowiązań
i rezerw, co powoduje zmniejszenie kapitału własnego w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli.
Koszty mogą występować w różnej formie:
jako zużycie: środków pracy, przedmiotów pracy, samej pracy, usług obcych, np. zużycie materiałów, wynagrodzenia, usługi remontowe,
jako nakłady pieniężne nie odzwierciedlające zużycia, np. podatek od nieruchomości, składki ZUS.
Wydatek to każdorazowe rozchodowanie środków pieniężnych poza przedsiębiorstwo. np. spłata kredytu, wypłata zaliczki na koszty podróży służbowej.
Oznacza to, że nie każdy wydatek jest, był lub będzie kosztem. Wszystkie koszty łączą się natomiast z wydatkiem.
Przychód to zwiększenie wartości aktywów lub zmniejszenie wartości zobowiązań
i rezerw, co powoduje wzrost kapitału własnego w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli,
np. otrzymane kwoty za sprzedane produkty, odpisanie przedawnionych zobowiązań.
Straty i zyski nadzwyczajne to straty i zyski powstające na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza działalnością jednostki i nie związane z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia, np. utrata samochodu w wyniku kradzieży, otrzymane odszkodowanie za straty poniesionej w wyniku pożaru.
Zasady funkcjonowania kont wynikowych:
otwarcie konta następuje przez zaksięgowanie pierwszej operacji wynikowej,
przy księgowaniu operacji wynikowych obowiązuje zasada podwójnego zapisu,
konta kosztów i strat funkcjonują podobnie jak konta bilansowe aktywne,
konta przychodów i zysków funkcjonują podobnie jak konta bilansowe pasywne,
na koniec roku obrotowego następuje zamknięcie kont wynikowych poprzez przeniesienie ich sald na konto „Wynik finansowy".
Schemat. Zasady funkcjonowania kont wynikowych
Różne konta |
|
Koszty |
|
Wynik finansowy |
|
Przychody |
|
Różne konta |
|||||
|
|
I |
|
|
I |
|
|
III |
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Straty nadzwyczajne |
|
|
|
|
Zyski nadzwyczajne |
|
|
|
||
|
|
2 |
|
|
II |
|
|
IV |
|
|
4 |
|
|
Objaśnienia:
Poniesione w ciągu okresu koszty
Poniesione w ciągu okresu straty nadzwyczajne
Osiągnięte w ciągu okresu przychody
Osiągnięte w ciągu okresu zyski nadzwyczajne
Księgowania pod datą kończącą rok obrotowy (31.12.)
I. Przeksięgowanie kosztów osiągnięcia przychodów
II. Przeksięgowanie strat nadzwyczajnych
IIl. Przeksięgowanie przychodów
IV. Przeksięgowanie zysków nadzwyczajnych
Zgodnie z zasadą współmierności osiągnięte w okresie sprawozdawczym przychody ze sprzedaży porównuje się z kosztami związanymi z tymi przychodami (tzn. z kosztami sprzedanych wyrobów gotowych, usług, towarów), a nie ze wszystkimi kosztami działalności poniesionymi w danym okresie. Wymaga to wyksięgowania z kont kosztów działalności podstawowej tej części kosztów, która dotyczy sprzedanych produktów.
Zagadnienie to jest szerzej omówione w części dotyczącej zasad ewidencji kosztów i przychodów w działalności wytwórczej, usługowej, handlowej.
Ogólne zasady ewidencji kosztów, przychodów i wyników nadzwyczajnych
Działalność przedsiębiorstw obejmuje różnorodne procesy. Ogólnie działalność można podzielić na następujące podstawowe segmenty:
1. Działalność operacyjna
w tym:
a) podstawowa działalność operacyjna
b) pozostała działalność operacyjna
2. Działalność finansowa
Podstawowa działalność operacyjna to najkrócej: działalność statutowa, zgodna z celem powstania przedsiębiorstwa, np. wytwórcza, usługowa, handlowa.
Pozostała działalność operacyjna to działalność pośrednio związana z działalnością podstawą, np. działalność socjalna, przekazanie (otrzymanie) darowizny.
Działalność finansowa to działalność związana z pozyskiwaniem lub utratą źródeł finansowania
i z innymi operacjami finansowymi przeprowadzanymi przez przedsiębiorstwo, np. zaciąga? (spłata) kredytu, kupno (sprzedaż) papierów wartościowych.
Zróżnicowanie działalności znajduje swoje odbicie w podziale kosztów i przychodów, cc ilustruje poniższe zestawienie:
Koszty |
|
Działalność |
|
Przychody |
|
|
|
|
|
Koszty działalności podstawowej |
|
Podstawowa działalność operacyjna |
|
Przychody z działalności podstawowej |
|
|
|
|
|
Pozostałe koszty operacyjne
|
|
Pozostała działalność operacyjna |
|
Pozostałe przychody operacyjne
|
|
|
|
|
|
Koszty finansowe |
|
Działalność finansowa |
|
Przychody finansowe |
Koszty i przychody z działalności podstawowej (wytwórczej, handlowej, usługowej)
A. Koszty działalności podstawowej mogą być ujmowane:
na kontach układu rodzajowego (Zespół 4 kont) lub/i,
na kontach układu wg typów działalności (Zespół 5 kont).
Układ rodzajowy dzieli koszty ze względu na ich jednorodną treść ekonomiczną. Dostarcza informacji o tym, co zużyto, za ile zużyto. Układ ten jest uniwersalny, niezależny od charakteru i rodzaju działalności tzn., że te same pozycje kosztów wystąpią w różnych rodzajach działalności:
Rodzaj działalności Koszty wg rodzaju
działalność wytwórcza 1. Amortyzacja
2. Zużycie materiałów i energii
3. Usługi obce
działalność usługowa 4. Podatki i opłaty
5. Wynagrodzenia
działalność handlowa 6. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
7. Pozostałe koszty
Układ wg typów działalności dzieli koszty według nośników (produktów) i według miejsc powstawania kosztów (mpk). W układzie tym odrębnie ewidencjonuje się:
Koszty produktów
|
- |
koszty, które tworzą wartość i związane są z wykonywaną działalnością, tzn. koszty działalności podstawowej (wytwórczej, usługowej, handlowej), |
Koszty ogólnego zarządu
|
- |
koszty związane z zarządzaniem przedsiębiorstwem jako całością oraz koszty ogólne danego przedsiębiorstwa, np. wynagrodzenia pracowników zarządu, koszty biurowe, utrzymanie magazynów, podatki od nieruchomości, opłaty notarialne, bankowe itp., |
Koszty sprzedaży |
- |
koszty związane ze sprzedażą, które zgodnie z umową obciążają sprzedającego, np. koszty reklamy, przewozu, ubezpieczenia. |
Układ ten związany jest z rodzajem prowadzonej działalności, to znaczy, że w różnych rodzajach działalności wystąpią różne konta.
Rodzaj działalności
|
Koszty wg typów działalności
|
działalność wytwórcza
|
|
działalność usługowa
|
|
działalność handlowa
|
|
W niedużych przedsiębiorstwach, prowadzących działalność handlową lub usługową, stosuje się niekiedy łączenie kosztów ogólnego zarządu i sprzedaży z kosztami działalności podstawowej.
Różnicę pomiędzy ewidencją kosztów w układzie rodzajowym a ewidencją kosztów
w układzie wg typów działalności obrazuje poniższy przykład:
Operacje gospodarcze:
1. Rw - wydano z magazynu do zużycia:
materiały podstawowe do produkcji 600
materiały biurowe 200
2. Lista płac - wynagrodzenia brutto:
pracowników bezpośrednio produkcyjnych 2 000
pracowników zarządu 3 000
Ewidencja:
- w układzie rodzajowym - w układzie wg typów działalności
Operacja nr 1
Materiały |
|
Zużycie materiałów i energii |
|
|
Materiały |
|
Koszty działalność podstawowej - produkcja |
||||
Sp) 3 000 |
800 (1 |
|
1) 800 |
|
|
|
Sp) 3 000 |
800 (1 |
|
1a) 600 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Koszty ogólnego zarządu |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1b) 200 |
|
Operacja nr 2
Rozrachunki z tyt. wynagrodzeń |
|
Wynagrodzenia |
|
|
Rozrachunki z tyt, wynagrodzeń |
|
Koszty działalność podstawowej - produkcja |
||||
|
5 000 (2 |
|
2) 5 000 |
|
|
|
Sp) 3 000 |
5 000 (2 |
|
2a) 2 000 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Koszty ogólnego zarządu |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2b) 3 000 |
|
W dalszej części opracowania koszty działalności ujmowane sana kontach wg typów działalności tzn. na kontach Zespołu 5.
B. Przychody z podstawowej działalności
Przychody z podstawowej działalności dzielą się w zależności od tego, jaki to jest rodzaj działalności, czyli od tego, co stanowi przedmiot sprzedaży. Wyróżniamy:
przychody ze sprzedaży wyrobów gotowych.
przychody ze sprzedaży usług,
przychody ze sprzedaży towarów.
Konta przychodów funkcjonują podobnie jak konta pasywne, tzn. na stronie Ct księguje się wszelkie zwiększenia przychodów, na stronie Dt - zmniejszenia oraz przeksięgowanie przychodów na koniec roku obrotowego na konto „Wynik finansowy".
Wynik finansowy |
|
Przychody ze sprzedaży |
|
Różne konta |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
przeksięgowanie przychodów
(pod datą 31.12.)
|
(faktury wystawione dla odbiorców za sprzedane wyroby, usługi, towary)
|
|
Koszty i przychody pozostałej działalności operacyjnej
Do ewidencji kosztów i przychodów związanych pośrednio z działalnością operacyjną stosuje się konta: „Pozostałe koszty operacyjne" i „Pozostałe przychody operacyjne".
Na kontach tych księguje się m.in.:
koszty (przychody z) działalności socjalnej,
przekazane (otrzymane) w formie darowizny aktywa, w tym także środki pieniężne,
poniesione (otrzymane) kary, grzywny, odszkodowania,
d) wartość netto (przychody ze) sprzedanych środków trwałych,
e) odpisane przedawnione, umorzone, nieściągalne należności (zobowiązania).
Różne konta |
|
Pozostałe koszty operacyjne |
|
Wynik finansowy |
|
Pozostałe przychody operacyjne |
|
Różne konta |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
31.12. |
przeksięgowanie
|
|
|
Koszty i przychody finansowe
Do ewidencji kosztów i przychodów operacji finansowych stosuje się konta: „Koszty finansowe" i „Przychody finansowe".
Na koncie „Koszty finansowe" księguje się m.in.:
odsetki od zaciągniętych kredytów, pożyczek,
wartość sprzedanych udziałów, akcji i innych papierów wartościowych,
odsetki z tytułu zwłoki w zapłacie,
ujemne różnice kursowe.
Na koncie „Przychody finansowe" księguje się m.in.:
dywidendy (udziały w zyskach),
odsetki od środków na rachunkach bankowych,
odsetki od udzielonych pożyczek,
przychody ze sprzedaży udziałów, akcji i innych papierów wartościowych.
Różne konta |
|
Koszty finansowe |
|
Wynik finansowy |
|
Przychody finansowe |
|
Różne konta |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
31.12. |
przeksięgowanie
|
|
|
Straty i zyski nadzwyczajne
Kwalifikowanie operacji do zdarzeń, które stanowią dla przedsiębiorstwa straty lub zysk nadzwyczajne, wymaga każdorazowej analizy w celu ustalenia ich związku z ogólnym ryzykiem gospodarowania.
Na koncie „Straty nadzwyczajne" księguje się m.in.:
wartość utraconego w zdarzeniu losowym składnika majątku,
koszty usuwania skutków wypadku,
stratę spowodowaną przyjęciem fałszywych znaków pieniężnych,
odpisanie umorzonych należności, wynikające z postępowania ugodowego (układowego).
Na koncie „Zyski nadzwyczajne" księguje się m.in.:
otrzymane odszkodowanie za utratę składnika majątku,
odzyskanie składnika majątku (np. odnalezienie skradzionego samochodu),
odpisanie umorzonych zobowiązań wynikające z postępowania ugodowego (układowego).
Różne konta |
|
Straty nadzwyczajne |
|
Wynik finansowy |
|
Zyski nadzwyczajne |
|
Różne konta |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
31.12. |
przeksięgowanie
|
|
|
Kategorie kształtujące wynik finansowy
Wynik finansowy to wartościowy rezultat działalności przedsiębiorstwa w okresie sprawozdawczym. Może być wielkością dodatnią (zysk) lub ujemną (strata).
Na wynik finansowy składają się:
1. Wynik działalności operacyjnej.
w tym: a) wynik na sprzedaży (produktów, towarów, materiałów),
b) wynik na pozostałej działalności operacyjnej.
2. Wynik operacji finansowych.
3. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych.
4. Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego z tytułu podatku dochodowego, którego płatnikiem jest przedsiębiorstwo i płatności z nim zrównane na podstawie odrębnych przepisów.
Wynik działalności operacyjnej jest różnicą pomiędzy przychodami netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów oraz pozostałymi przychodami operacyjnymi a wartością sprzedanych produktów, towarów i materiałów wycenionych w kosztach wytworzenia albo cenach nabycia (zakupu) oraz pozostałych przychodów operacyjnych.
Wynik operacji finansowych jest różnicą pomiędzy przychodami finansowymi a kosztami finansowymi.
Wynik zdarzeń nadzwyczajnych jest różnicą pomiędzy zyskami nadzwyczajnymi a stratami nadzwyczajnymi.
Podatek dochodowy obliczany jest wg stawki wynikającej z aktualnych przepisów Ustawy
o podatku dochodowym od osób prawnych. Do ewidencji podatku dochodowego służy konto „Podatek dochodowy.
Rozrachunki z budżetami |
|
Podatek dochodowy |
|
Wynik finansowy |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1
2
|
|
|
Objaśnienia:
Naliczone w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy (wg deklaracji podatkowej).
Odpis wyrównawczy (na koniec roku) - różnica pomiędzy naliczonymi zaliczkami a ostatecznym zobowiązaniem podatkowym.
Przeniesienie z końcem roku naliczonych obciążeń wyniku finansowego.
Ustalanie wyniku finansowego jest uzależnione od przyjętego przez przedsiębiorstwo sposobu ewidencji kosztów i od tego, w jakiej postaci (wariancie) sporządzany jest „Rachunek zysków
i strat" (element sprawozdania finansowego).
Możliwe są dwa warianty ustalania wyniku finansowego (i sporządzania sprawozdania „Rachunek zysków i strat"):
wariant porównawczy, w którym przychodom z działalności podstawowej przeciwstawiane są poniesione w ciągu okresu i ujęte wg rodzaju na kontach Zespołu 4 koszty. Następnie koszty te (w celu doprowadzenia ich do porównywalności z przychodami) koryguje się o tę ich część, która nie jest związana z osiąganymi przychodami ze sprzedar Wariant stosowany jest
w przedsiębiorstwach, które księgują koszty działalności w Zr spole 4 kont - Koszty wg rodzaju
wariant kalkulacyjny, w którym poszczególnym rodzajom przychodów przeciwstawione są koszty związane z osiągnięciem tych przychodów. Wariant stosowany jest
w przedsiębiorstwach, które księgują koszty działalności w Zespole 5 kont - koszty wg typów działalności.
Jeżeli przedsiębiorstwo stosuje oba zespoły kont, ma prawo wyboru wariantu.
Ustalanie wyniku finansowego w wariancie kalkulacyjnym można przedstawić następujące:
Przychody ze sprzedaży
Koszty osiągnięcia przychodów ze sprzedaży
Wynik netto ze sprzedaży (I-II)
Pozostałe przychody operacyjne
Pozostałe koszty operacyjne
Wynik z działalności operacyjnej (III+IV-V)
Przychody finansowe
Koszty finansowe
Wynik z działalności gospodarczej (VI+VII-VIII)
Zyski nadzwyczajne
Straty nadzwyczajne
Wynik finansowy brutto (IX+X-XI)
Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego
Wynik finansowy netto (XII-XIII)
Kategorie, które tworzą wynik netto na sprzedaży (poz. III), w zależności od rodzaju prowadzonej działalności, przybiorą różną nazwę. Pozostałe kategorie są wspólne dla wszystkich rodzajów działalności. I tak:
- działalność handlowa
I. Przychody ze sprzedaży towarów
II. Koszty osiągnięcia przychodów:
Wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu
Koszty działalności podstawowej - koszty handlowe
Koszty ogólnego zarządu
III. Wynik netto ze sprzedaży towarów (I-II)
- działalność usługowa
I. Przychody ze sprzedaży usług
II. Koszty osiągnięcia przychodów:
1. Koszt wytworzenia sprzedanych usług
2. Koszty ogólnego zarządu
III. Wynik netto ze sprzedaży usług (I-II)
- działalność produkcyjna
I. Przychody ze sprzedaży wyrobów gotowych
II. Koszty osiągnięcia przychodów
Koszt wytworzenia sprzedanych wyrobów gotowych
Koszty sprzedaży
Koszty ogólnego zarządu
III. Wynik netto ze sprzedaży wyrobów gotowych (I-II)
Wynik finansowy ustalany jest w dwojaki sposób:
- pozaewidencyjny (statystyczny)
stosowany jest w ciągu roku obrotowego w celu ustalenia podstawy opodatkowania,
od której oblicza się odpis zaliczkowy na podatek dochodowy. Wynik finansowy oblicza się w oparciu o salda kont wynikowych ustalane w rachunku narastającym po każdym miesiącu.
- ewidencyjny (księgowy)
stosowany jest na koniec roku obrotowego w celu ustalenia wyniku finansowego netto (zysku lub straty). Polega na przeksięgowaniu na konto „Wynik finansowy" kategorii kształtujących wynik (obrotów kont wynikowych).
Poniżej zobrazowano ustalanie wyniku finansowego - z uwzględnieniem wszystkich rodzajów działalności - w sposób pozaewidencyjny i ewidencyjny.
Ustalanie wyniku finansowego w sposób pozaewidencyjny:
A. Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów
B. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów
C. Zysk (strata) brutto ze sprzedaży (A-B)
D. Koszty sprzedaży
E. Koszty ogólnego zarządu
F. Zysk (strata) netto ze sprzedaży (C-D-E)
G. Pozostałe przychody operacyjne
H. Pozostałe koszty operacyjne
I. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (F+G-H)
J. Przychody finansowe
K. Koszty finansowe
L. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (I+J-K)
M. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych
I. Zyski nadzwyczajne
II. Straty nadzwyczajne
N. Zysk (strata) brutto (L+/-M)
O. Podatek dochodowy
P. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty) Q. Zysk (strata) netto (N-O-P)
Schemat nr 5. Ustalanie wyniku finansowego w sposób księgowy - wariant kalkulacyjny
Wartość sprzedanych towarów (materiałów) w cenie zakupu |
|
Wynik finansowy |
|
Przychody ze sprzedaży towarów (materiałów) |
|||
|
|
|
|
|
|
||
X |
|
|
|
1 |
|
|
Y
|
Koszty wytworzenia sprzedanych wyrobów gotowych |
|
|
|
|
Przychody ze sprzedaży wyrobów gotowych |
||
X |
|
|
|
|
|
|
Y
|
Koszty wytworzenia sprzedawanych usług |
|
|
|
|
Przychody ze sprzedaży usług |
||
X |
|
|
|
|
|
|
Y
|
Koszty sprzedaży |
|
|
|
|
|
||
X
|
|
|
|
|
|
|
|
Koszty ogólnego zarządu |
|
|
|
|
|
||
X
|
|
|
|
|
|
|
|
Pozostałe koszty operacyjne |
|
|
|
|
Pozostałe przychody operacyjne |
||
X |
|
|
|
|
|
|
Y
|
Koszty finansowe |
|
|
|
|
Przychody finansowe |
||
X |
|
|
|
|
|
|
Y
|
Straty nadzwyczajne |
|
|
|
|
Zyski nadzwyczajne |
||
X |
|
|
|
|
|
|
Y
|
Podatek dochodowy |
|
|
|
|
|
||
X
|
|
|
|
|
|
|
|
Obroty Winien |
> |
Obroty Ma Saldo debetowe - strata bilansowa |
Obroty Winien Saldo kredytowe - zysk bilansowy |
< |
Obroty Ma |
Objaśnienia:
X - stany kont kosztów, strat nadzwyczajnych i podatku dochodowego Y - stany kont przychodów i zysków nadzwyczajnych
Przeksięgowania na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych - 31.12.
PK - przeksięgowanie przychodów ze sprzedaży towarów (materiałów)
PK - przeksięgowanie wartości sprzedanych towarów (materiałów) w cenie zakupu
PK - przeksięgowanie przychodów ze sprzedaży wyrobów gotowych
PK - przeksięgowanie kosztu wytworzenia sprzedanych wyrobów gotowych
PK - przeksięgowanie przychodów ze sprzedaży usług
PK - przeksięgowanie kosztu wytworzenia sprzedanych usług
PK - przeksięgowanie kosztów sprzedaży
PK - przeksięgowanie kosztów ogólnego zarządu
PK - przeksięgowanie pozostałych przychodów operacyjnych
PK - przeksięgowanie pozostałych kosztów operacyjnych
PK - przeksięgowanie przychodów finansowych
PK - przeksięgowanie kosztów finansowych
PK - przeksięgowanie zysków nadzwyczajnych
PK - przeksięgowanie strat nadzwyczajnych
PK-przeksięgowanie podatku dochodowego
Ewidencja kosztów i przychodów w działalności handlowej
Saldo konta „Wynik finansowy" wykazywane jest w:
bilansie po stronie pasywów (zysk jako wartość dodatnia, strata jako wartość ujemna),
Rachunku zysków i strat.
Przedmiotem działalności handlowej jest obrót towarami. Towary to rzeczowe składniki aktywów obrotowych, nabyte w celu odsprzedaży w stanie nieprzetworzonym. Obrót towarami podlega ewidencji na koncie magazynowym „Towary" według ustalonych cen ewidencyjnych.
Wynik ze sprzedaży towarów w jednostkach prowadzących wyłącznie działalność handlową jest różnicą pomiędzy przychodami ze sprzedaży towarów a kosztami związanymi z osiągnięciem tych przychodów. Wymaganą szczegółowość ewidencji kosztów osiągnięcia przychodów obrazuje poniższy rysunek.
Kategorie wpływające na wynik ze sprzedaży:
Przychody ze sprzedaży towarów
_ Koszty związane z osiągnięciem Wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu
przychodów ze sprzedaży Koszty działalności podstawowej - koszty handlowe (sprzedaży)
Koszty ogólnego zarządu
= Wynik ze sprzedaży towarów
Poszczególne ww. kategorie są przedmiotem ewidencji na kontach o tych samych nazwach:
„Wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu" - stan konta jest odzwierciedleniem wydatków poniesionych na zakup tej części towarów, które w danym okresie sprawozdawczym zostały sprzedane. Podstawą zapisu jest wydanie do sprzedaży towarów udokumentowane dowodem Wz - „wydanie na zewnątrz".
„Koszty działalności podstawowej - koszty handlowe (sprzedaży)" - stan konta odzwierciedla koszty poniesione w związku z funkcjonowaniem punktów sprzedaży, np. płace personelu, zużycie środków trwałych, koszty przewozu, czynsze, opłaty i inne koszty rodzajowe. Koszty handlowe ponoszone w ciągu danego okresu sprawozdawczego w pełnej wysokości wpływają na wysokość wyniku finansowego.
„Koszty ogólnego zarządu" - stan konta dotyczy wyodrębnionych kosztów zarządzania jednostką, jako całością (koszty ogólnoadministracyjne) oraz kosztów ogólnych danej jednostki (np. utrzymanie terenu, magazynów, straży przemysłowej itp.). Koszty te w pełnej wysokości wpływają na wynik danego okresu sprawozdawczego.
„Przychody ze sprzedaży towarów" - to kwoty należne za sprzedane towary (niezależnie od tego, czy zostały zapłacone) zwiększone o należne dopłaty oraz pomniejszone o udzielone rabaty, opusty i należny podatek od towarów i usług.
Podstawą księgowania przychodu jest faktura (kopia) wystawiona przez sprzedającego.
Przykłady najczęściej występujących pozycji kosztów handlowych (sprzedaży) przedstawia poniższy schemat.
Schemat nr 6. Ewidencja kosztów handlowych (sprzedaży)
Odpisy umorzeniowe środków trwałych |
|
Koszty handlowe (sprzedaży) |
||
|
PK — odpis miesięcznej raty umorzenia i amortyzacji środków trwałych
|
|
||
Kasa |
|
|
|
|
|
Fa —faktury płatne gotówką za usługi obce transportowe, remontowe, bankowe, pocztowe i inne
|
|
||
Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami |
|
|
|
|
|
Fa - faktury za nabyte usługi obce płatne w terminie późniejszym
|
|
||
Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń |
|
|
|
|
|
Listy płac - wynagrodzenie brutto
|
|
||
Rozrachunki z ZUS |
|
|
|
|
|
PK — naliczone składki z tytułu ubezpieczeń społecznych i funduszu pracy
|
|
Wszystkie przedstawione wyżej rodzaje kosztów dotyczące przedsiębiorstwa jako całości, podlegają odrębnej ewidencji na koncie „Koszty ogólnego zarządu".
W transakcji sprzedaży towarów wyróżniamy dwa momenty:
moment sprzedaży - potwierdzony dowodem Wz, czyli wydanie, wysłanie, postawienie do dyspozycji odbiorcy sprzedanych towarów,
moment prawno-finansowy - potwierdzony fakturą, czyli wystawienie faktury i przekazanie jej do rozrachunku.
Odwzorowanie transakcji kupna-sprzedaży towarów ilustruje poniższy schemat.
Schemat. Ewidencja zakupu i sprzedaży towarów
Rozrachunki z dostawcami |
|
Towary |
|
Wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu |
|||
|
1 |
|
1 |
2 |
|
2 |
|
|
Faktura (obca), Pz
otrzymano i przyjęto do magazynu dostawą towarów - dowód przyjęcia towarów faktura płatna przelewem
|
wydanie z magazynu towarów sprzedanych - dowód wydania towarów
|
|
Rozrachunki z dostawcami |
|
|
|
Wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu |
|||
|
1 |
|
|
|
|
2 |
|
|
Faktura (własna)
Wystawienie faktury dla odbiorcy za sprzedane towary - faktura płatna przelewem
|
|
W wyniku porównania przychodów ze sprzedaży towarów z kosztami ich osiągnięcia ustalany jest wynik ze sprzedaży towarów.
W ciągu roku obrotowego wynik ze sprzedaży ustalany jest metodą statystyczną na podstawie stanów kont wynikowych w następujący sposób:
A. Przychody netto ze sprzedaży towarów
B. Wartość sprzedanych towarów
C. Zysk (strata) brutto ze sprzedaży (A-B)
D. Koszty sprzedaży (handlowe)
E. Koszty ogólnego zarządu
F. Zysk (strata) netto ze sprzedaży (C-D-E)
Na koniec roku obrotowego wynik ze sprzedaży ustalany jest metodą, księgową, co przedstawia poniższy schemat.
Schemat. Księgowe ustalanie wyniku ze sprzedaży w przedsiębiorstwie handlowym
Wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu |
|
Wynik finansowy |
|
Przychody ze sprzedaży towarów |
|||
|
|
1 |
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
||||
Koszty handlowe (sprzedaży) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
|
Koszty ogólnego zarządu |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3
|
|
|
|
|
|
Objaśnienia:
Księgowania pod datą kończącą rok obrotowy (31.12.)
Pk - przeniesienie wartości sprzedanych towarów
Pk - przeniesienie kosztów handlowych (sprzedaży)
Pk - przeniesienie kosztów ogólnego zarządu 1.
Pk - przeniesienie przychodów ze sprzedaży
Ustalanie wyniku finansowego metodą księgową obrazuje przykład ewidencji.
Ewidencja kosztów i przychodów w działalności produkcyjnej
Każdej fazie działalności wytwórczej można przyporządkować odpowiednie produkty:
fazie produkcji - produkcję nie zakończoną, na którą składają się półfabrykaty i produkcja
w toku,
magazynowaniu - wyroby gotowe, które są przyjęte do magazynu z przeznaczeniem
do sprzedaży,
fazie zbytu - wyroby gotowe sprzedane - wydane odbiorcom.
W celu uzyskania informacji, jaka jest wysokość kosztów, które tworzą wartość każdej z wyżej wymienionych grup produktów, wprowadza się do ewidencji kosztów następujące konta:
„Koszty działalności podstawowej - produkcja", które służy do ewidencji wszystkich kosztów związanych z procesem wytwarzania produktów. Są to zarówno koszty bezpośrednie, np. zużycie materiałów bezpośrednich, robocizna bezpośrednia, jak i koszty pośrednie poniesione w wydziale produkcyjnym, np. koszty remontów maszyn, koszty kierowania wydziałem. Na koniec okresu konto to może wykazywać saldo debetowe, które oznacza wartość (koszt wytworzenia) produkcji nie zakończonej i wykazywane jest w aktywach bilansu w grupie „Zapasy".
„Wyroby gotowe", gdzie grupuje się koszty produktów, które przeszły cały proces technologiczny i przyjęte są do magazynu z przeznaczeniem do sprzedaży. Na koniec okresu konto to może wykazywać saldo debetowe, które oznacza wartość (koszt wytworzenia) zapasu wyrobów gotowych i wykazywane jest w aktywach bilansu w grupie „Zapasy".
„Koszt wytworzenia sprzedanych wyrobów gotowych", służy do ewidencji kosztów wyrobów gotowych, które zostały sprzedane i wydane z magazynu odbiorcom. Na koniec okresu koszty te porównuje się z przychodami ze sprzedaży wyrobów gotowych, co umożliwia ustalenie wyniku brutto (zysku lub straty) na sprzedaży.
Schemat. Zasady ewidencji kosztów w działalności wytwórczej
Różne konta
|
|
Koszt działalności podstawowej - produkcja |
|
Wyroby gotowe
|
|
Koszt wytworzenia sprzedanych wyrobów gotowych |
||||
|
|
1 |
|
|
2 |
|
Sk) zapas wyrobów gotowych |
3 |
|
|
|
|
|
|
Sk) produkcja nie zakończona
|
|
|
|
|
|
Objaśnienia:
Wszystkie koszty związane z procesem produkcyjnym, np. zużycie materiałów, koszty remontów, koszty usług obcych, wynagrodzenia pracowników produkcyjnych.
Przyjęcie wyrobów gotowych z produkcji do magazynu wg rzeczywistego kosztu wytworzenia - udokumentowane dowodem przychodu Pw- „Przyjęcie wewnętrzne".
Wydanie z magazynu odbiorcom sprzedanych wyrobów gotowych wg rzeczywistego kosztu wytworzenia - udokumentowane dowodem rozchodu Wz - „Wydanie na zewnątrz".
Przychody ze sprzedaży produktów to kwoty należne za sprzedane produkty (niezależnie od tego, czy zostały zapłacone), zwiększone o należne dopłaty oraz pomniejszone o udzielone rabaty, opusty i należny podatek od towarów i usług.
Podstawą księgowania przychodu jest faktura (kopia) wystawiona przez sprzedającego.
Schemat. Zasady ewidencji przychodów z działalności wytwórczej
Przychody ze sprzedaży wyrobów gotowych |
|
|
|
Kasa |
||
|
|
|
1 |
|
|
|
|
Faktura (własna)
|
|
||||
|
|
|
|
|
Rozrachunki z odbiorcami |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
Objaśnienia:
Fa - opłacona gotówką - wystawiona dla odbiorcy za sprzedane wyroby gotowe - wartość w cenach sprzedaży.
Fa - płatna w terminie późniejszym - wystawiona dla odbiorcy za sprzedane wyroby gotowe - wartość w cenach sprzedaży.
Przy sprzedaży wyrobów gotowych występują zatem dwa momenty:
moment sprzedaży - potwierdzony dowodem Wz, czyli wydanie, wysłanie, postawienie do dyspozycji odbiorcy sprzedanych wyrobów gotowych,
moment prawno-finansowy - potwierdzony fakturą, czyli wystawienie faktury i przekazanie jej do rozrachunku.
Wyroby gotowe
|
|
Koszt wytworzenia sprzedanych wyrób, gotowych |
|
Wynik finansowy |
|
Przychody ze sprzedaży wyrób, gotowych |
|
Należności od odbiorców
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Porównanie przychodów ze sprzedaży wyrobów gotowych z kosztami wytworzenia sprzedanych wyrobów gotowych pozwala ustalić wynik brutto na sprzedaży.
Aby ustalić wynik netto ze sprzedaży, należy wynik brutto pomniejszyć o koszty sprzedaży
i koszty ogólnego zarządu.
Kategorie wpływające na wynik ze sprzedaży wyrobów gotowych:
Przychody ze sprzedaży wyrobów gotowych
Koszt wytworzenia sprzedanych wyrobów
- Koszty osiągnięcia przychodów ze sprzedaży Koszty sprzedaży
Koszty ogólnego zarządu
= Wynik netto ze sprzedaży wyrobów gotowych
Ustalanie wyniku netto ze sprzedaży wyrobów gotowych:
a) sposób pozaewidencyjny (statystyczny)
A. Przychody ze sprzedaży wyrobów gotowych
B. Koszt wytworzenia sprzedanych wyrobów gotowych
C. Wynik brutto na sprzedaży (A-B)
D. Koszty sprzedaży
E. Koszty ogólnego zarządu
F. Wynik netto na sprzedaży (C-D-E)
sposób ewidencyjny (księgowy)
Schemat. Ustalanie wyniku netto ze sprzedaży wyrobów gotowych
Koszt wytworzenia Sprzedawanych Wyrobów gotowych |
|
Wynik finansowy |
|
Przychody ze sprzedaży wyrobów gotowych |
|||
|
|
1 |
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
||||
Koszty sprzedaży |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
|
Koszty ogólnego zarządu |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3
|
|
|
|
|
|
Objaśnienia:
Księgowania pod datą kończącą rok obrotowy (31.12.)
Pk - przeniesienie kosztu wytworzenia sprzedanych wyrobów gotowych
Pk - przeniesienie kosztów sprzedaży
Pk - przeniesienie kosztów ogólnego zarządu
Pk - przeniesienie przychodów ze sprzedaży
Ewidencja kosztów i przychodów w działalności usługowej
Podstawową działalnością przedsiębiorstwa usługowego jest świadczenie usług,
np. transportowych, remontowych, doradczych, rachunkowych itp., na zamówienia klientów.
Informacji o wysokości ponoszonych w toku działalności usługowej kosztów dostarczają wprowadzone do ewidencji konta:
„Koszty działalności podstawowej - usługi" - służy do ewidencji wszystkich kosztów ponoszonych w trakcie wytwarzania usług (np. zużytych materiałów, robocizny, kosztów zużycia środków trwałych wykorzystywanych w działalności podstawowej, usług obcych itp.). Na koniec okresu konto to może wykazywać saldo, które oznacza usługi jeszcze nie zakończone - usługi
w toku, wykazywane w bilansie w grupie „Zapasy".
„Koszt wytworzenia usług sprzedanych" - służy do ewidencji kosztów usług, które zostały zakończone i sprzedane. Kwota będąca kosztem wytworzenia usług sprzedanych zostaje przeniesiona z konta „Koszty działalności podstawowej - usługi" w sposób przedstawiony niżej.
Różne konta |
|
Koszt działalności podstawowej - usługi |
|
Koszt wytworzenia usług sprzedanych |
|||
|
|
1 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Obroty Dt |
Obroty Ct |
|
|
|
|
|
|
|
Sk - usługi w toku |
|
|
Objaśnienia:
Wszystkie koszty ponoszone w związku z wykonywaniem usług.
Rzeczywisty koszt wytworzenia usług zakończonych i sprzedanych.
Przychody ze sprzedaży usług stanowią równowartość sprzedanych usług w cenach sprzedaży w postaci wpływu kwot lub powstania należności, ustalonych w fakturach wystawionych przez sprzedającego.
Za moment sprzedaży usługi przyjmuje się datę jej odbioru (zakończenia) lub datę wystawienia faktury, jeśli nie można ustalić momentu odbioru usługi.
Ewidencję przychodów z działalności usługowej przedstawia schemat.
Schemat. Ewidencja przychodów z działalności usługowej
Przychody ze sprzedaży usług |
|
|
|
Kasa |
||
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
Rozrachunki z odbiorcami |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
Objaśnienia:
Faktura za sprzedane usługi - opłacona przez odbiorcę gotówką.
Faktura za sprzedane usługi - płatna przelewem (w terminie późniejszym).
Na końcu roku obrotowego następuje przeniesienie kosztów i przychodów działalności usługowej na konto „Wynik finansowy".
Koszty działalności podstawowej - usługi |
|
Koszt wytworzenia usług sprzedanych |
|
Wynik finansowy |
|
Przychody ze sprzedaży usług |
|
Rozrachunki z odbiorcami |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
PK koszt wytworzenia usług zakończonych i sprzedanych
|
Przeniesienie kosztów
|
. Przeniesienie przychodów
|
|
|
W wyniku porównania przychodów ze sprzedaży usług z kosztem ich wytworzenia ustalany jest wynik brutto ze sprzedaży.
Kategorie wpływające na wynik netto ze sprzedaży:
Przychody ze sprzedaży usług
Koszty związane z osiągnięciem Koszt wytworzenia usług sprzedanych
przychodów ze sprzedaży usług Koszty ogólnego zarządu
= Wynik netto ze sprzedaży usług
W ciągu roku obrotowego wynik netto ze sprzedaży usług ustalany jest metodą statystyczną na podstawie stanów kont wynikowych w następujący sposób:
A. Przychody ze sprzedaży usług
B. Koszt wytworzenia usług sprzedanych
C. Wynik brutto ze sprzedaży (A-B)
D. Koszty zarządu
E. Wynik netto ze sprzedaży (C-D)
Na koniec roku obrotowego wynik netto ze sprzedaży ustalany jest metodą księgową, co przedstawia poniższy schemat.
Schemat. Księgowe ustalanie wyniku ze sprzedaży w przedsiębiorstwie usługowym
Koszt wytworzenia usług sprzedanych |
|
Wynik finansowy |
|
Przychody ze sprzedaży usług |
|||
|
|
1 |
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
Koszty ogólnego zarządu |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Koszty ogólnego zarządu
Objaśnienia:
Księgowania pod datą kończącą rok obrotowy (31.12.):
PK - przeniesienie kosztu wytworzenia usług sprzedanych.
PK - przeniesienie kosztów ogólnego zarządu.
PK - przeniesienie przychodów ze sprzedaży usług.
|