FUNGICYDY

Fungicydy (łac. fungus - grzyb, caedo - zabijam) - środki chemiczne (najczęściej związki organiczne siarki i miedzi) mające zastosowanie w zwalczaniu grzybów atakujących rośliny.

Mechanizm działania fungicydów:

• hamowanie procesów oddychania grzybów,

• hamowanie biosyntezy białek i kwasów nukleinowych

• powodowanie zaburzeń w wymianie substancji chemicznej pomiędzy komórką grzyba, a otoczeniem

• stymulowanie procesów odpornościowych w roślinach.

FUNGICYDY

działanie fungicydalne

działanie fungistatyczne

Typowe działanie fungicydalne wykazują środki dodynowe, a działa­nie fungistatyczne - pochodne benzimidazolu.

a) Większość fungicydów zapo­biegawczych, działa jako niespecyficzny inhibitor enzymów przemia­n energetycznych takich jak:

- glikolizę glukozy do pirogronianu,

- oksydację pirogronianu do C0₂ poprzez cykl kwasów karboksylowyoh,

- przeniesienie wodoru lub elektronu przez enzymy flawinowe, koenzym Q, cytochromy i oksydazę cytochromową,

- fosforylację oksydacyjną z ADP do­ ATP.

b) Odmiennym mechanizmem działania grzybobójczego jest ha­mowanie biosyntezy:

• w efekcie ograniczenia procesów energetycznych, lub w wyniku bezpośrednie­go działania substancji toksycznej na ośrodki, w których tworzą się podstawowa składniki, komórki grzyba.

PRZEGLĄD WAŻNIEJSZYCH GRUP FUNGICYDÓW

Można wyodrębnić następujące grupy środków grzybobójozyoh stosowanych w ochronie roślin:

Siarka i jej nieorganiczne związki

• Siarka elementarna

• wielosiarczek wapnia; głownie CaS₅

• wielosiarczek barowy,

• Ciecz kalifornijska (od 1852 r) ciecz siarkowo-wapienna - przeciw parchowi jabłoni.

Związki miedzi,

• siarczan miedzi

• ciecz bordoska (od 1885 r, produkt reakcji siarczanu miedzi i wodorotlenku wapnia 3 Cu(OH)₂ x CuSO4 + CaSO₄) stosowana przeciw mączniakowi winorośli,

• Tlenochlorek miedziowy. Powszechnie stosowany fungicyd, zastępujący coraz częściej ciecz bordoską. Składnik czynny [Cu(OH)₂ x CuCl₂ x H₂O], tzw. Miedzian

• Tlenek miedziawy. Składnik aktywny Cu₂O, stosowany do opryskiwania lub jako zaprawa nasienna. Może wykazywać toksyczne działanie na zielone części roślin.

• Zasadowy węglan miedzi - CuCO₃ x Cu(OH)₂ działa podobnie jak ciecz bordoska, rzadko stosowany, stosowany do opryskiwanie jak i zaprawiania nasion.

• Organiczne związki miedzi - rzadziej stosowane niż związki nieorganicz­ne, y stosowane jako preparaty do impregnacji drew­na i ochrony materiałów tekstylnyoh np.: 8-hydroksychinolinian miedziowy.

8-hydroksychinolinian miedziowy - do impregnacji skór, drew­na, papieru i innych materiałów, leczenia ran drzew owocowych spowodowanych przez raka drzew (Nectria galligena).

związki rtęci

• chlorek rtęciowy HgCl_2,

• tlenek rteciowy HgO,

• octan fenylortęciowy (PMA, C₆H₅-Hg-OC(O)CH₃),

• chlorek fenylortęciowy PMC,

• dimetyloditiokarbaminian fenylortęciowy (PMD, C₆H₅-Hg-SC(S)N(CH₃)₂),

• chlorek etylorteciowy (EMC, C₂H₅-Hg-Cl),

• fosforan etylorteciowy (EMP, C₂H₅-Hg-O)₃PO₄,

• chlorek metoksyetylorteciowy CH₃O(CH₂)₂-Hg-Cl,

• octan metoksyetylortęciowy CH₃O(CH₃)₂-Hg-OC(O)(C₆H₅)₃

chlorek rtęciowy - sublimat HgCl₂

tlenek rtęciowy (HgO)

octan fenylortęciowy - PMA,

Związki organiczne cyny

Mają szerokie spektrum działania grzybobójczego oraz wykazują korzystny wpływ na rozwój niektórych roślin.

octan fentynu - Octantrifenylo cyny Ph₃SnOCOCH₃

Chlorek fentynu - Ph₃SnCl

Organiczne związki cyny podobnie jak fungicydy rtęciowe są wycofywane z uzycia z uwagi na ich znaczną toksyczność - zastępowane są środkami ditiokarbaminowymi.

Związki ditiokarbaminowe

Stanowią jedną z najważniejszych grup obecnie stosowanych fungicydów (w Polsce ponad 30% ogólnej ilości stosowanych fungicydów).

Ferbam - tris (dimetyloditiokarbaminianżelazowy).

Ziram (dimetyloditiokarbaminian cynkowy).

Nabam - etylenobis(ditiokarbaminian disodowy) -

Maneb -

Środek grzybobójczy

Związki tiokarbamylowe - liczna grupy zwiazków o dużej aktywności grzybobójczej, stosowanych w ochronie materiałów organicznych, np. skór, tkanin przemysłowych, farb itp. oraz składniki leków przeciwgrzybicowych.

Np.: Tiram

Pochodne węglowodorów aromatycznyoh

Różnorodność budowy węglowodorów aromatycznych utrudnia jednolity podział i charakterystykę tych fungicydów.

Heksachlorobenzen - HCB -

Fungicyd w uprawie zbóż (lata 50-te).

Technacen - TCNB (1,2,4,5-tetrachloro-3-nitrobenzen).

Kwintocen - PCNB (pentachloronitrobenzen)

Dikloran (2,6-dichloro-4-nitroanilina) -

Związki chinonowe

Powstają w wyniku utleniania fenoli, są typowymi zwiazkami fungistatycznym oraz bakteriostatycznym.

Wykazują małą toksyczność i brak ujemnego wpływu na środowisko. Mają szeroki zakres działa­nia grzybobójczego ale niską toksyczność w stosunku do grzybów.

Chloranil (2,3,5,6-tetrachloro-p-benzochinon) -

Dichlon (2,3-dichloro-1,4-naftalenodion) -

Związki heterocykliczne

Grupa fungicydów heterocyklicznych nie jest jednolita i podob­nie jak związki aromatyczne obejmuje środki grzybobójcze o różnym składzie chemicznym, działaniu i zastosowaniu. Większość to azotowe związki heterocykliczne.

Podgru­py:

• pochodne ftalimidu (kaptan, folpet i kaptafol),

• poohodne dikarboksyimidu (dichlozolina, procymidon, winklozolina i iprodlon),

• inne związki

Pochodne ftalimidu

Kaptan - tetrahydro-N-(trichlorometylotio)ftalimid) -

Inne:

Dodyna - (octan n-dodecyloguanidynowy). Jeden z najważniej­szych fungicydów stosowanych w sadownictwie

Fungicydy systemiczne

„Fungicydy systemiczne mogą wnikać do roślin i przemieszczać sie w ich tkankach. Większość fungicydów systemicznych działa grzybobójczo zarówno na powierzchni roślin żywicielskich, jak i w ich tkankach. Mo­gą być pobierane przez korzenie roślin, chociaż znaczna ich część jest absorbowana przez występujące w glebie związki.”

Związki benzimidazolowe

Fungicydy benzimidazolowe, poczatkowo rewelacyjne (lata 70-te), okazały się zawodne z uwagi na szybkie uodpornienie się grzybów na ich działanie.

Benomyl - Związek ulega rozkładowi powstaje MBC (grzybobójczy). MBC rozkłada się powoli z wytworzeniem aminobenzimidazolu 2AB.

Związki karboksyanilidowe

Karboksyna (5,6-dihydro-2-metylo-1,4-oksatino-3-karboksyanilid).

Składnik zapraw nasiennych stosowany w zwalczaniu głowni pyłkowych pszenicy i jęczmienia.

Związki pirymidynowe

Pirymidyna (C₄H₄N₂) - heterocykliczny związkiem organicznym, strukturalnie zbliżonym do pirydyny.

Pochodne pirymidynowe
Wzór	Nazwa	Szkielet	R^2	R^4	R^5	R^6
C4H5N3O	Cytozyna		=O	-NH2	-H	-H
C4H4N2O2	Uracyl			=O	=O	-H	-H
C4H3FN2O2	Fluorouracyl			=O	=O	-F	-H
C5H6N2O2	Tymina			=O	=O	-CH3	-H
C4H4N2O3	Kwas barbiturowy			=O	=O	-H	=O
C5H4N2O4	Kwas orotowy			=O	-COOH	-H	=O

Związki pirymidy­ny wykazują wysoki stopień aktywności grzybobójczej przez co stosuje się je w bardzo małych dawkach na 1 ha.

Dimetyrymol - (5-butylo-2-dimetyloamino-6-metylopirymidyn-4-ol) tzw. Metyrymol.

Etyrymol - (5-butylo-2-etyloamino-6-metylopirymidyn-4-ol)

Związki morfolinowe

Morfolina (tetrahydro-1,4-oksazyna)

Dodemorf- (4-cyklododecylo-2,4-dimetylomorfolina).

Stosowany jako praparat złożony przeważnie z dodyną.

Tridemorf - (2,6-dimetylo-4-tridecylomorfolina).

Stosowany do zwalczania mączniaka prawdziwego zbóż i traw oraz do ochrony warzyw i roślin ozdobnych, mało toksycz­ny.

Związki triazolowe

Jedne z najnowocześniejszych i szybko rozwijających się grup fungicydów systemicznych.

Triadimefon - 1-(4-chlorofenoksy)-3,3-dimetylo-1-(1,2,4-triazol-1-ilo)butan-2-on. Środek przezna­czony do ochrony sadów, warzyw i roślin ozdobnych głównie do ochrony zbóża.

Triamifos- bis(dimetyloamido)fosfonian P-(5-amino-3-fenylo-1)2,4-triazol-1-il).

Jeden z pierwszych fungicydów systemicznych (lata 50-te).

Związki acyloalaninowe

Metalaksyl - N-(2-metokayacetylo)-N-(2,6-ksylilo)-DL-alaninian metylu) Przeznaczony do zwalczania mączniaków rzekomych.

Antybiotyki

• Cykloheksimidy,

• Gryzeofulwina,

• Streptomycyna,

• antybiotyki tetracykliczne itp.

Streptomycyna

Fungicydy stosowane do odkażania gleby

• formaldehyd (formalina),

• chloropikryna (trichloronitrometan, Cl₃C-NO₂),

• bromek metylu CH₃Br,

• Metam (N-metyloditiokarbaminian sodowy, CH₃-NH-C(S)-SNa),

• izotiocyjanian metylu (MIT, CH₃NCS).

I to tyle o fungicydach?

15

1

15

3

---