- maksymalnej wzajemnej widzialności,

- minimalnych odstępów (interwałów) czasowych,

- minimalnych odstępów (interwałów) przestrzennych

Metoda maksymalnej wzajemnej widzialności polega na przekazaniu obowiązku zachowania odpowiedniej odległości samym prowadzącym pojazd, zobowiązując ich do obserwacji sytuacji ruchowej oraz wymagając od nich zapewnienia możliwości zauważenia ich pojazdu i zareagowania na ich sytuację przez innych użytkowników układu komunikacyjnego. Personel sterowania (kierowania) ruchem nadzoruje jedynie przebieg procesu transportowego, interweniując w sytuacjach niebezpiecznych lub zagrażających bezpieczeństwu

Metoda minimalnych odstępów czasowych oznacza konieczność zachowania stałego czasu następstwa dwu pojazdów dla zapewnienia maksymalnego bezpieczeństwa przy żądanej sprawności procesu transportowego. Pojazdy muszą być wyprawiane w stałych odstępach czasu odpowiadających minimalnemu odstępowi z punktu widzenia bezpieczeństwa i maksymalnemu z punktu widzenia sprawności. W określonych punktach P1, P2, ...., Pn układu komunikacyjnego kontroluje się rzeczywisty odstęp czasu pomiędzy pojazdami i koryguje w razie potrzeby.

Metoda minimalnych odstępów przestrzennych wymaga podziału sieci układu komunikacyjnego na odcinki S1, S2, ...., Sn na których może znajdować się tylko jeden pojazd. Warunek ten jest kontrolowany przez personel sterowania lub urządzenia automatyczne.

Pociąg - zestaw taboru kolejowego (co najmniej jedna lokomotywa z wagonami, kilka lokomotyw itp.), sprzęgnięty z czynnym pojazdem trakcyjnym, pojedynczy pojazd trakcyjny (lokomotywa, wagon silnikowy, zespół trakcyjny) lub jednostka taboru specjalnego (pług odśnieżny, dźwig), odpowiednio osygnalizowany, oznaczony numerem i obsadzony drużyną pociągową posiadającą odpowiednie dokumenty, przygotowany do drogi albo znajdujący się w drodze. Pociąg może poruszać się pomiędzy posterunkami ruchu.

Ciężkie pojazdy pomocnicze kursują według zasad obowiązujących pociągi.

Manewr - zestaw pojazdów kolejowych nie stanowiący pociągu. Manewrami nazywane są również wszelkie ruchy taboru (jazdy manewrowe) oraz związane z nimi czynności wykonywane na torach kolejowych z wyjątkiem jazd pociągowych. Jazdy manewrowe mogą być wykonywane z wykorzystaniem szynowych pojazdów trakcyjnych, silnikowych pojazdów drogowych lub innych urządzeń mechanicznych (napędowych) albo za pomocą siły ciężkości taboru, siły ludzkiej, siły zwierzęcej lub sił związanych ze zjawiskami elektromagnetycznymi.

Okręg sterowania - obszar sieci kolejowej, w którym decyzje dotyczące realizacji przebiegów pociągowych są podejmowane centralnie przez jeden ośrodek decyzyjny.

Okręg nastawczy - obszar sieci kolejowej, w którym oddziaływanie na elementy drogi przebiegu realizowane jest przez jeden zespół ludzi i urządzeń.

K4. Wymień etapy procesu sterowania ruchem kolejowym (odniesionego do pojedynczego pojazdu).

K4a. Na czym polega dozorowanie i rejestrowanie jazdy?

W procesie sterowania ruchem kolejowym, odniesionym do pojedynczego pojazdu, można wydzielić etap:

1) zebrania informacji i podjęcia decyzji o nastawieniu przebiegu,

a) odebranie (otrzymanie) informacji o potrzebie przygotowania przebiegu,

b) analizę informacji o aktualnej sytuacji ruchowej,

c) przekazanie do sąsiedniego okręgu sterowania wiadomości o potrzebie przygotowania przebiegu,d) wybór optymalnego wariantu i podjęcie decyzji uwzględniającej rozbieżności potrzeb i możliwości.

2) nastawiania przebiegu,

a) wybranie zwrotnic i innych urządzeń, które mają być nastawione dla danego przebiegu,b) nastawienie elementów drogi przebiegu wymagających zmiany stanu,

c) sprawdzenie prawidłowości stanu elementów drogi przebiegu i nieodbywania się przebiegów sprzecznych z przebiegiem rozpatrywanym,

d) wykluczenie przebiegów sprzecznych,

e) zamknięcie (utwierdzenie) przebiegu i skontrolowanie zamknięcia (utwierdzenia) przebiegu,

f) podjęcie decyzji o dopuszczalnej prędkości jazdy i przekazanie jej obsłudze pojazdu lub urządzeniom prowadzącym pojazd.

3) dozorowania jazdy,

Czynności trzeciego etapu procesu sterowania ruchem kolejowym obejmują obserwację przejeżdżającego pociągu, w czasie której należy (m.in.) skontrolować:

- całość składu i stan urządzeń sygnalizacyjnych na pojeździe,

- stan ładunków na pojazdach i stan techniczny pojazdów.

4) zwolnienia przebiegu,

a) osłonięcie drogi jazdy sygnałem zabraniającym jazdy kolejnym pojazdom,

b) kontrolę przejazdu pojazdu przez drogę zwrotnicową,

c) kontrolę opuszczenia przez cały pojazd miejsca kontrolnego dla zwolnienia całego przebiegu lub jego sekcji,

d) właściwe zwolnienie przebiegu lub jego sekcji.

5) rejestrowania jazdy.

a) rejestracji niektórych czasów realizacji poszczególnych czynności w odpowiednich dokumentach, z zaznaczeniem zjawisk odbiegających od normy (wypadki, usterki, zmiany w planowanym przebiegu procesu itp.),

b) przekazania informacji o czasie i prawidłowości zrealizowanych czynności, jeżeli przewidziano takie działania.

Etap pierwszy i drugi - przygotowanie drogi przebiegu

Przebieg - zbiór stanów elementów układu torowego, urządzeń sterujących właściwych dla realizacji jazdy wykorzystującej określoną drogę przebiegu.

Droga przebiegu jest drogą jazdy wraz z drogą ochronną, drogą zbliżania i urządzeniami ochronnymi.

Droga jazdy jest umownym, elementarnym odcinkiem sieci kolejowej, określonym dla zapewnienia właściwej organizacji i bezpieczeństwa jazdy pojazdów kolejowych oraz dla uzyskania właściwej sprawności ruchu.Początek i koniec każdej drogi jazdy jest określany przez usytuowanie odpowiedniego oznakowania w terenie (zazwyczaj sygnalizatora).

Droga ochronna jest fragmentem układu torowego o określonej długości, który może być przejechany bez kolizji z innym pojazdem w razie niezatrzymania się pojazdu na drodze jazdy przed sygnalizatorem zabraniającym dalszej jazdy.

Droga zbliżania jest fragmentem układu torowego, zawierającym przynajmniej drogę jazdy kończącą się przy sygnalizatorze będącym początkiem interesującej nas drogi jazdy.

K6. Scharakteryzuj podstawowe podzespoły urządzeń srk.

K6a. Jaką rolę w urządzeniach srk spełniają: układy sterująco-meldunkowe, układy zależnościowe, urządzenia zewnętrzne?

• urządzenia zewnętrzne UZ - umieszczone w terenie w pobliżu elementów układu komunikacyjnego i pojazdów,

• urządzenia wewnętrzne UW - umieszczone w centrum sterowania (w nastawni), w przekaźnikowni lub tp. pomieszczeniach,

• sieć łączeniowa - łączy urządzenia wewnętrzne z zewnętrznymi i innymi urządzeniami wewnętrznymi.

Urządzenia zewnętrzne:

• efektory E - oddziałują bezpośrednio na przebieg procesu transportowego ST (zwrotnice, sygnalizatory itp.),

• receptory R - umożliwiają tworzenie informacji kontrolnych K o stanie urządzeń zewnętrznych oraz o stanie procesu transportowego ST (urządzenia kontrolne napędów elektrycznych, czujniki reagujące na pojazd lub obecność pojazdu itp.).

Urządzenia wewnętrzne:

• urządzenia zależnościowe UZL - realizują podstawowe funkcje systemu w zakresie zgodności przekazywanych poleceń nastawczych P (kryteriów zmiany stanu urządzeń zewnętrznych), z informacjami kontrolnymi K, innymi poleceniami nastawczymi i informacjami zależnościowymi Z przekazywanymi pomiędzy sąsiadującymi okręgami (warunkującymi realizację poszczególnych etapów procesu sterowania ruchem),

• urządzenia sterująco-meldunkowe USM - umożliwiają przekazanie właściwych informacji do ośrodka decyzyjnego OD i do urządzeń sterująco-meldunkowych sąsiednich okręgów (informacje meldunkowe M) oraz rejestrują przebieg procesu sterowanego (plany świetlne, rejestratory, urządzenia łączności itp.),

• ośrodek decyzyjny OD - człowiek (personel sterowania PS), komputer MM lub zespół człowiek-maszyna, wyposażony we właściwy zbiór informacji stałych D.

Zamknięcie przebiegu - unieruchomienie nastawianych elementów drogi przebiegu, warunkujące możliwość przekazania na pojazd sygnału zezwalającego na jazdę. Uchylenie zamknięcia przebiegu jest możliwe po podaniu sygnału zabraniającego jazdy i wykonane może być przez personel sterujący ruchem w dowolnym momencie lub samoczynnie w wyniku przejazdu pojazdu przez określone miejsce w układzie torowym.

Utwierdzenie przebiegu - zamknięcie przebiegu, które może być uchylone (zwolnione) normalnie tylko przy współpracy urządzeń srk z przejeżdżającym pojazdem. Zwolnienie ręczne (awaryjne, doraźne) utwierdzenia przebiegu jest możliwe pod dodatkowym warunkiem rejestracji tej czynności lub wprowadzenia znacznego opóźnienia czasowego.

Wymień rodzaje urządzeń srk (według ich przeznaczenia).

stacyjne usrk - pociągowe

- manewrowe

- rozrządowe

liniowe usrk - blokada liniowa

- kontroli jazdy pociągu

- detekcji stanów awaryjnych taboru

rejonowe usrk - zdalnego sterowania

- kontroli dyspozytorskiej

specjalne usrk - na stacjach przemysłowych

- radiostop

usr na przejazdach kolejowo-drogowych

- niestrzeżonych

- strzeżonych - niesamoczynnie (z obsługą)

- samoczynnie

2 Urządzenia samoczynnego hamowania (SH), automatycznego ostrzegania (Automatic Warning Systems - AWS) - umożliwiają kontrolę czuwania maszynisty i samoczynne uruchomienie hamowania przy braku tej kontroli.

2a Urządzenia samoczynnego hamowania SHP - umożliwiają kontrolę czuwania maszynisty i samoczynne uruchomienie hamowania przy braku tej kontroli.

3 Urządzenia kontroli prędkości (KP), automatycznego ograniczania prędkości (aop), automatycznej kontroli pociągu (Automatic Train Protection - ATP) - umożliwiają kontrolę mniejszania prędkości i samoczynne uruchomienie hamowania przy przekroczeniu prędkości wynikającej z charakterystyki hamowania.

4 Urządzenia regulacji prędkości (RP), automatycznego sterowania pociągiem (Automatic Train Control - ATC) - umożliwiają kontrolę zmniejszania prędkości i samoczynną regulację prędkości przy hamowaniu.

Wyjaśnij co oznacza określenie urządzeń srk jako urządzenia: pociągowe, manewrowe, rozrządowe.

pociągowe urządzenia srk - mogą obsługiwać ruchy wszelkich rodzajów pojazdów (jazdy pociągowe, manewrowe),

manewrowe urządzenia srk - mogą obsługiwać wyłącznie jazdy manewrowe,

rozrządowe urządzenia srk - mogą obsługiwać wyłącznie działania (jazdy manewrowe i inne działania) podczas rozrządu.

Urządzenia stacyjne mogą charakteryzować się różnymi wymaganiami dotyczącymi sprawności i bezpieczeństwa ruchu, stąd też rozróżnia się: pociągowe, manewrowe, rozrządowe.

Urządzenia blokady liniowej (blokada liniowa) - umożliwiają regulację ruchu tak, aby dwa kolejne pociągi nie zagrażały wzajemnie swojemu bezpieczeństwu, w przypadku torów szlakowych o ruchu dwukierunkowym umożliwiają ustalanie kierunku ruchu.

Urządzenia kontroli jazdy pociągu (automatycznego przekazywania informacji na pojazd) - kontrolują zgodność działania drużyny trakcyjnej z sygnałami urządzeń stacyjnych i blokady liniowej i zastępują (przynajmniej częściowo) działania człowieka działaniami automatyzowanymi.

Wymień środki organizacyjne stosowane najczęściej w transporcie.

Najczęściej używane środki organizacyjne to:

- ujęcie procesu transportowego w cykl czasowy, dla którego opracowywany jest program sterowania procesem,

- podział obiektów poruszających się na wyodrębnione grupy,

- podział układu komunikacyjnego na rejony współpracujące ze sobą, wyposażone w zespoły urządzeń kierowania przewozami i ruchem,

- podział układu komunikacyjnego na elementarne odcinki wyposażone w zespoły urządzeń sterowania ruchem,

- określenie zadań i możliwości ich realizacji przez poszczególne fragmenty układu komunikacyjnego.

Przebieg jest zbiorem stanów elementów układu torowego, urządzeń sterujących nimi i kontrolujących ich stan, właściwych dla realizacji jazdy wykorzystującej określoną drogę przebiegu. Każdy przebieg powinien być jednoznacznie określony, tzn. dla wybranej drogi jazdy musi istnieć jednoznacznie określony zbiór stanów elementów drogi przebiegu.

Przebiegi dla jazd pociągowych პ przebiegi pociągowe,

dla jazd manewrowych პ przebiegi manewrowe.

Nastawianie przebiegu - nadawanie elementom drogi przebiegu i właściwym urządzeniom sterowania, stanów wymaganych dla danego przebiegu.

Przedstaw rolę urządzeń sterowania ruchem.

Urządzenia sterowania ruchem zapewniają:

- prowadzenie pojazdów po właściwej trasie,

- prowadzenie pojazdów we właściwej kolejności,

- prowadzenie pojazdów z właściwą częstotliwością,

- zmniejszenie do minimum prawdopodobieństwa zagrożenia bezpieczeństwa.

1

---