34. J. Stryjkowski Austeria
Wybuchła pierwsza wojna światowa. świat Żydów galicyjskich zaczął się walić. Przychylny Żydom cesarz nie był w stanie powstrzymać nacierających wojsk nieprzyjaciela. W obawie przed pogromami i gwałtami ze strony Kozaków, Żydzi rzucili się do ucieczki.
Przez karczmę (austerię) starego Taga przeszła fala uchodźców. Jednak szybko sie okazało, że uciekać nie mieli gdzie - kozacy zajęli już cała okolicę. Zmuszeni do powrotu, zatrzymują się na noc w austerii Taga, a w rozmowach mija noc. Pierwsza noc wojny.
Czy Tag jest pobożnym Żydem? Chyba nie, skoro wynajął sobie młodą gojowską dziewczynę do służby, i systematycznie z nią cudzołożył. Nie było w jego modlitwach KAWANY (nastawienia religijnego). Był po prostu Żydem - takim, który nie zmieni się i pozostanie Żydem, nawet jak się go wychrzci. Wielokrotnie w rozmowach i refleksjach snutych pomiędzy wydarzeniami powtarza się ta myśl.
Świat żydowski zaczął się walić już wcześniej. Młodzież buntowała się przeciwko tradycjom, zachowywanym przez religijnych Żydów. Za skandaliczne uznano zachowanie do szaleństwa zakochanego Buma, który pocałował na scenie swoją ukochaną dziewczynę. W tym całym zamieszaniu uciekł z nią do lasu, ale traf chciał, by Asia zginęła od zabłąkanej kuli. Z martwym ciałem na rękach Bum dołącza do uchodźców schowanych w austerii. Przybywają tu również chasydzi, którzy nie zważając na obecność nieboszczyka i niebezpieczeństwo pogromu głośno śpiewają i tańczą. Wszystko przestaje mieć sens i zdaje się zmierzać ku tragicznemu końcowi, który nie został w książce nazwany, ponieważ nastąpił dopiero kilkadziesiąt lat później, kiedy świat Żydów polskich przestał istnieć...
Ale wracając do Taga, obok ewidentnych grzechów, jakie popełniał, nie można pozostać obojętnym wobec jego czysto ludzkich postaw i wyrozumiałości. Nie skorzystał z możliwości ucieczki, którą stworzył mu ksiądz, jego przyjaciel jeszcze z lat dzieciństwa. Próbuje uspokoić kłócących się Żydów, uciszyć hałasujących chasydów, pocieszyć zrozpaczonego młodego kochanka, który stracił swoją miłość. Chciał pomóc mu przewieźć ciało na cmentarz, a kiedy chłopak został złapany przez Kozaków, nie zważając na niebezpieczeństwo poszedł za niego się wstawić.
Książka jest głeboką i przejmującą refleksją nad duszą Żyda i losem żydowskim. Ukazuje różnorodny świat Żydów polskich, którzy mimo swojej różnorodności zmuszeni byli znaleźć się pod jednym dachem i podzielić ten sam los. Żydowski los, przepełniony krwią i łzami...
Rok 1914. Pierwszy dzień i pierwsza noc I wojny światowej. Przy drodze do małego galicyjskiego miasteczka stoi karczma, tytułowa Austeria, prowadzona przez starego, mądrego Żyda Taga. Znajdują w niej schronienie pierwsi uciekinierzy zagrożeni kozackim pogromem. Są wśród nich bogaci, wyemancypowani Żydzi z miasteczka. Są chasydzi - mistycy i fanatycy religii, nie zdający sobie sprawy z tego, co się wokół dzieje. Na tle tej barwnej zbiorowości rysuje się wyrazista postać Taga, filozofa
i wolnomyśliciela, mającego świadomość nadciągającej katastrofy. Pełen trzeźwego sceptycyzmu otacza wszakże ciepłem
i serdecznością wszystkich, których jego Austeria przygarnęła na tę noc. Przeczuwa, że z nadejściem dnia nadejdzie także zagłada. W roli Taga znakomity Franciszek Pieczka.