Mowa dziecka może rozwijać się tylko w obrębie społeczności. Dziecko od niej odizolowane nie nauczy się mowy. Co więcej, nieopanowanie języka przez jednostkę ludzka spowodowane jej izolacja ma poważny negatywny wpływ na jej rozwój umysłowy.
W normalnych warunkach rozwojowych, tzn.w takich, jakie ma każde przeciętne ludzkie dziecko- niezależnie od kultury- rozwój mowy (przynajmniej w pierwszych trzech latach życia ) zależy od następujących czynników:
Predyspozycji genetycznych (biologicznych) dziecka
Warunków społecznych (rodzinno- środowiskowych) w jakich dziecko przebywa
Poziomu i tempa rozwoju psychofizycznego dziecka
Związanych z trzema poprzednimi czynnikami rozwoju możliwości poznawczych dziecka
Te cztery czynniki mają z kolei wpływ na :
a) Tempo i charakter rozwoju myślenia.
b) Tempo i jakość akwizycji i rozwoju mowy.
Ad.PREDYSPOZYCJE GENETYCZNE
rozumiane najogólniej jako biologiczne możliwości dziecka do odbierania sygnałów zarówno od siebie samego (głód, ból, przyjemność), jak i z zewnątrz(bodzców słuchowych, wzrokowych i innych), są warunkiem rozwoju możliwości poznawczych człowieka.
Ad. 2. POZIOM ROZWOJU PSYCHOFIZYCZNEGO
na który składa ją się takie elementy jak ogólny stan zdrowia osobnika , tempo wzrostu, sposób poruszania się, możliwości samodzielnego poznawania rzeczywistości, rozwój i stan poszczególnych receptorów: słuchu, wzroku dotyku, smaku itd., stan i rozwój obwodowego i centralnego układu nerwowego mogą wzmacniać bądź osłabiać możliwości poznawcze osobnika.
Ad. 3 UWARUNKOWANIA SPOŁECZNE
, tu ograniczone w zasadzie do uwarunkowań rodzinno - środowiskowych, na które składają się między innymi:
----Charakter i skład rodziny( pełna, niepełna, zastępcza, wielodzietna, wielopokoleniowa
----Rodzaj kontaktów utrzymywanych przez rodzinę dziecka z dalszą rodziną i sąsiadami
----Sposób sprawiania opieki nad dzieckiem
----Wykształcenie rodziców
----Wykonywany zawód
----Miejsce zamieszkania itd.
Są niezwykle ważne z punktu widzenia zarówno ogólnego rozwoju jednostki, jak i procesów akwizycji i rozwoju mowy (między innymi dlatego, że sposoby komunikowania się rodzinno środowiskowego stanowią wzorce, które przyswaja sobie dziecko).
Tempo i charakter rozwoju myślenia oraz tempo i jakość akwizycji rozwoju mowy (języka) są rezultatem działania tych czynników, które zostały przed chwilą omówione.
Jakiekolwiek zaburzenia lub zmiany w sferze genetycznej (biologicznej) , a następnie w poziomie rozwoju psychofizycznego lub warunkach społecznych negatywnie wpływają na możliwości poznawczy dziecka, a w konsekwencji na rozwój myślenia i mowy.
Porajski i Pomsta „Umiejętności komunikacyjne i językowe dzieci w wieku przedszkolnym”