Rozwój społeczny i emocjonalny 
• Okres buntu i uporu
• Bije, kopie, ucieka
• W chwilach złości niszczy przedmioty
• Ma napady złości
• Może używać brzydkich wyrazów i niegrzecznie zwracać się do innych ludzi
• Przeciwstawia się poleceniom
• Przekracza wszelkie granice i łamie umowy
• Fantazjuje, ale nadal nie potrafi oddzielić rzeczywistości od imaginacji
• Zdarza się, że jest zbyt pewny siebie
• Uwielbia prowadzić dyskusje
• Potrafi być opiekuńczy  i współczujący
• Bawi się w grupie
• Zaczyna się interesować różnicami płci.
 
Rozwój fizyczny i motoryczny
• W czasie jedzenia korzysta z widelca i noża (do przysuwania potraw, smarowania pieczywa a nie krojenia)
• Ubiera się i rozbiera przy niewielkiej pomocy z zewnątrz
• Samodzielnie korzysta z toalety
• Myje się, czyści samodzielnie zęby
• Polepsza się sprawność motoryczna,  np.: narysowany  człowiek ma ręce, nogi i głowę
• Skacze na 1 nodze
• Naśladuje rys. kwadratu
• Wspina się na drabiny
• Świetnie radzi sobie z 3 kołowym, rowerkiem
• Nakłada nakrętki na słoiki, butelki
• Układa puzzle do 10 kawałków
• Ubiera i rozbiera się samodzielnie
  
Rozwój intelektualny
• Zna około 1500 słów
• Ma jeszcze problem z używaniem zaimków, np.: mamo, czy mogę wyjść z ci państwo?
• Rozróżnia, gdzie jest : przód, tył, na górze , pod spodem
• Potrafi policzyc do czterech
• Może pisać pierwsze litery i np.: swoje imię
• Zaczyna rozumieć następstwo czasów, wie, że kiedy wstanie jest śniadanie ,  potem II śniadanie, obiad, itp.
• Pyta, co oznaczają różne  słowa
• Chętnie słucha długich historii
• Rozumie niektóre przeciwieństwa, np. mały/duży
• Zna kilka kolorów
• Zadaje mnóstwo pytań
• Potrafi się bawić w jedna zabawę 10 -15 min.
• Rozpoznaje ok. 8 kolorów
• Powoli zaczyna rozumieć znaczenia
• Zna piosenki i wierszyki, czasem sam układa piosenki
• Rozróżnia czas
• Pamięta dużo imion, nazw
• Mowa jest zrozumiała
• Lubi się bawić w zabawy tematyczne, np. w sklep, wyścigi samochodowe, teatr

Jedzenie
Dziecko powinno zjadać trzy duże posiłki w ciągu dnia i dostawać dwie przekąski, np. 2 śniadanie i deser. Między czwartym a piątym rokiem życia poprawia się apetyt. Może być to wiek niechęci do jedzenia owoców i warzyw. Jak zachęcić przedszkolaka?  Po pierwsze dawaj dobry przykład. Możesz też opowiadać o wpływie zdrowego odżywiania na siłę, wzrost i zdrowie. W sklepie możesz pozwolić mu wybrać jakiś owoc lub warzywo do spróbowania. Czterolatek ciągle się , gdzieś śpieszy. Trudno mu usiedzieć przy stole. Chce pomagać w przygotowaniu potraw, nakrywaniu do stołu. Pozwól mu.
 
Jak możesz pomóc swojemu dziecku?
• Pozwól czterolatkowi na pewną samodzielność, np: daj mu możliwość oddalenia się od siebie na placu zabaw (oczywiście w zasięgu wzroku), pozwól nakryć do stołu, nalać soku do szklanki.
• Jeśli używa brzydkich wyrazów powiedz, że w waszym domu takie słowa są nie do przyjęcia i tłumacz, że są ogólnie przyjęte normy, których ludzie powinni się trzymać. W razie nieposłuszeństwa zagroź kara (np: wysłaniem dziecka do pokoju) i bądź konsekwentna/y,
• Czytaj dziecku i zachęcaj do samodzielnego poznawania liter. Próbujcie czytać napisy na pudełkach po żywności, tytuły w gazetach, itp.
• Naucz dziecko waszego numeru telefonu i adresu,
• Ponieważ czterolatek uwielbia „sprawdzać się” i ma przy tym niespożytą energię, wymyślaj zabawy ruchowe pełne skakania, biegania, wspinania, odnajdywania rzeczy i różnych niespodzianek
• Bawcie się w zabawy tematyczne, np.: sklep, teatr. Dzięki nim możesz uczyć dziecko pożądanych zachowań.
 
Pamiętaj, że każde dziecko rozwija się inaczej, więc wiadomości tu zawarte mają charakter wyłącznie informacyjny. Jeśli coś cię niepokoi
skontaktuj się z lekarzem. 

Czterolatek potrafi sam się ubierać, załatwia potrzeby fizjologiczne oraz samodzielnie je.

Dzieci czteroletnie posługują się schematami przedmiotów i człowieka, potrafią też skomponować rysunek przedstawiający wiele obiektów. Przewaga jednej ręki nad drugą i ich zmiana podczas np. rysowania nie jest już tak częsta jak we wcześniejszych stadiach. Intencje jak i zdolności do reprezentacji graficznej stają się solidniejsze, dzieci chcą by ich rysunki były już rozpoznawalne przez innych. Jednakże to, co rysują jest nie tyle kopią prawdziwego przedmiotu, ile jedynie symbolem, choć trzeba przyznać, że zadowalającym. Poproszone o narysowanie domu, w którym mieszkają, nie narysują prawdziwego bloku lub bliźniaka, lecz stereotypowy domek, czyli coś, co posiada podstawowe cechy domu i jest raczej wyobrażeniem tego, co ogólnie wiedzą o domach niż o tym, co widzą w konkretnych budynkach. Ludzie rysowani są z całą twarzą, gdyż to ona przekazuje najwięcej informacji o człowieku, a postać będzie miała dwie ręce, dwie nogi i dwoje oczu. Przedszkolaki w tym wieku znają już także podstawowe kolory.

Jeżeli chodzi o pisanie, dzieci opanowują sztukę podpisywania się literkami drukowanymi.

Dziecko czteroletnie potrafi rozpoznawać wiele miejsc i opowiadać o nich, poszczególne miejsca wiążę z osobami, obiektami i zdarzeniami(np. krzesło, stół i lampę wiąże z kuchnią). Opisując znane mu pomieszczenia układa jedne przedmioty w relacji do innych a nie w relacji do swego ciała. Zjawisko to nazywamy obiektywnym kodowaniem przestrzeni.

W wieku czterech lat pojawiają się pierwsze oznaki rodzenia się u dzieci teorii umysłu, czyli świadomości, że inni ludzie mają swój własny wewnętrzny świat myśli i uczuć, które pozostają niezależne od stanów umysłu innej osoby. Tu można przedstawić doświadczenie, które opisuje w swej książce pt. “Psychologia dziecka” Schaffer. Pisze on:

By w pełni pojąć ten świat, dzieci muszą zrozumieć, że w każdym z nas tkwi inna natura i wiedzieć, że nie wszyscy czujemy tak samo, jak dziecko. I znów wiele wskazuje na to, że przedszkolaki są już do tego zdolne. Ludzie, którzy przeprowadzali badania rozmawiali z czterolatkami na temat codziennych źródeł szczęścia, gniewu, smutku i lęku u nich samych, u kolegów u ich mam. Wyjaśnienia, jakich dzieci udzielały były nie tylko spójne i przekonujące, ale także różniły się w zależności od tożsamości “obmawianej” osoby. Na przykład na pytanie o źródło szczęścia matki wymieniały “filiżanka herbaty” , “dobry sen - moja mama nigdy dobrze nie śpi, więc byłaby szczęśliwa” i “perfumy, mama uwielbia perfumy”. Różniły się one znacznie od źródeł wspominanych przy okazji omawiania własnego szczęścia. I mimo że gdy mówiły o sobie i przyjaciołach, ich opinie były podobne, dość wyraźnie zaznaczały, że każdy powinien być rozpatrywany odrębnie. Zatem, emocje były wyjaśniane w kategoriach potrzeb i wymagań jednej osoby, a nie tylko jako uogólnienie własnych doświadczeń dziecka.

W wieku czterech lat pospolite są zabawy zespołowe, z rówieśnikami. Między chłopcami i dziewczynkami pojawiają się coraz dalej idące różnice pod względem zachowania oraz preferowanych form aktywności. Chłopcy wykazują większe zainteresowanie klockami, wszelkiego rodzaju pojazdami do zabawy ( ciężarówki, samoloty) oraz przedmiotami, którymi można manipulować - chętnie też angażują się w różne formy aktywności ruchowej [...]

W wieku 4 lat wiele dzieci tworzy własne rozbudowane fantazje z udziałem wyimaginowanych ludzi i zwierząt.
Lillard wykazała, że większość 4 - latków jest skłonnych uznać, że osoba udaje, kiedy działa w odpowiedni sposób (np. skacze jak kangur), nawet jeśli o tej osobie powiedziano, że nie myśli o tym czymś, co udaje (np. nie mysi o kangurach, nie wie, że kangury skaczą i/lub nie wie nic o kangurach). Na podstawie tych wyników Lillard uważa, że początkowo dzieci w ogóle nie traktują udawania jako czegoś mającego związek z umysłem, rozumieją natomiast udawanie jako rodzaj działania. Zatem dziecięcej umiejętności udawania nie należy interpretować jako dowodu na wczesne rozumienie reprezentacji umysłowej.

Dziecko w 5 roku życia jest już zdolne do regulowania ekspresji własnych emocji. Dzieci wiedzą, że ktoś jest smutny, gdy mu się coś nie powiedzie, a wesoły, gdy mu się coś uda.

Czterolatek jest towarzyski - chętnie bawi się z kolegami w żołnierzy, sklep, przedszkole. Śmielsze dzieci zainteresować może zabawa w teatrzyk. Co jeszcze możemy zaproponować dziecku w tym wieku?

lubi wszystkie te zabawy, w które można się bawić z kolegami (zwłaszcza tymi rzeczywistymi, chociaż z wymyślonymi także) - są to zabawy w żołnierzy,lekarza, sklep, przedszkole

• lubi też zabawy inspirowane bajkami i programami telewizyjnymi (nie tylko przeznaczonymi dla dzieci)

• potrafi odwzorowywać prosty model złożony z klocków czyli zbudować coś wg narysowanego schematu

• ma dużą potrzebę ruchu i wyraźnie to pokazuje

• lubi aktywne zabawy na dworze: grać w piłkę, bawić się na placu zabaw, w wodzie

• lubi wszelkie zabawy artystyczne, konstrukcyjne, układanie puzzli, co przychodzi mu z coraz większą łatwością

• chętnie się przebiera i odgrywa małe scenki teatralne, lubi zabawy „w udawanie”

• lubi demonstrować przed rodzicami zabawy słowno-ruchowe, których nauczył się w przedszkolu, śmielsze dzieci biorą udział w przestawieniach

• rysuje, maluje, koloruje, lepi z ciastoliny 

• domaga się dłuższych bajek, lubi wiersze

• w zabawach wykorzystuje coraz bardziej różnorodny materiał konstrukcyjny - wszystko nadaje się do zrobienia wszystkiego!

Jakie zabawy i zajęcia możemy zaproponować naszemu czterolatkowi?

Teatrzyk
Można dziecku zaproponować zorganizowanie teatrzyku. Dla urozmaicenia zabawy dobrze jest mu udostępnić rzeczy, których używają dorośli, przygotowanie kartonu z akcesoriami: ze starą sukienką mamy, koszulą taty, torebką, kapeluszem, parasolem. Ułatwi to małemu aktorowi ewentualne wcielanie się w role. Jeżeli dziecko zaprosi nas do zabawy to dowiedzmy się, jaką mamy mieć rolę i co powinniśmy robić.

Puzzle
Tworzenie puzzli z kartoników po żywności - rozcinanie opakowań po suchej żywności typu: ryż, herbata, musli i dawanie dziecku do złożenia.

Zabawy twórcze
Dajmy dziecku kartoniki, łyżki, kawałki materaiłu, zakrętki od słoików, pudełka po jogurtach i zapytajmy, co według niego można z tego zrobić?

Dom dla lalek
Dam dla lalek budujemy z kawałków sztywnego papieru, kartonu, materiałów. Wspólnie dekorujemy go na zewnątrz - malujemy, przyklejamy komin i dachówki, mocujemy firanki ze szmatek.

Naśladowanie kroków
Prezentowanie różnych śmiesznych sposobów chodzeni, np.: idę jak pani na szpileczkach, idę wielkimi krokami, idę skokami, idę tiptopkami. Zachęcamy dziecko do wymyślania i prezentowania różnych kroków.

W wieku czterech lat pojawiają się między dziećmi pierwsze znaki przyjaźni, które charakteryzuje tymczasowość. Dzieci biorą pod uwagę zewnętrzne a nie wewnętrzne przyczyny konfliktu i próbują go rozwiązać w płaszczyźnie fizycznej, np. przez wycofanie się z sytuacji konfliktowej i przejście do innej aktywności. Często w zachowaniu dziecka można zauważyć podejście egocentryczne, czyli nieumiejętność ujęcia różnic między perspektywą własną, a partnera.
W kolejnym stadium dzieci widzą konflikty jako wywołane przez jednego z partnerów. Uważają, że przeprosiny lub odejście wystarczą do rozwiązania konfliktu.

Dzieci tak opisują swoich przyjacieli:
-przyjaciele to osoby, które są dla mnie miłe i z którymi dobrze jest się bawić;
-„On jest moim przyjacielem, bawi się ze mną i daje mi dużo zabawek”
-„Ona mnie lubi, zapraszam ją do siebie”

Dzięki relacji z rówieśnikami i przyjaźni między nimi, coraz mniej widoczne są zachowania przywiązania.

---