REWOLUCJA FRANCUSKA 1789 - 1799.
Rewolucję francuską cechuje uniwersalizm, jakiego brakowało wszystkim innym licznym wstrząsom Europy. Było to rzeczywiście wydarzenie, kóre nadało slowu " rewolucja" jego pełne znaczenie: nie tylko przewrót polityczny, ale także całkowite obalenie określonego systemu rządów wraz z jego podstawami społecznymi, gospodarczymi i kulturalnymi.
Przyczyny rewolucji francuskiej są przedmiotem nie kończących się dyskusji. Można wyróżnić tło, głębokie przyczyny lub głębokieżródła braku stabilizacji, oraz bezpośrednie wydarzenia, czyli iskry, od których zapalił się lont. Francja przeżywała poważny kryzys finansowy, a wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych posunełą ją ku krawędzi przepaści. Na dojrzewanie rewolucji francuskiej miały też wpływy zbyt wysokie podatki.
20 czerwca 1789 roku zbuntowane Stany Generalne, złożyły "przysięgę na korcie tenisowym" i tym samym puściły w ruch rewolucyjną machnę we Francji. Ostatni tydzięń kwietnia 1789 roku przyniósł śmierć ulicom Paryża. Wyjątkowo mroźna zima jeszcze zaostrzyła problemy wywołane bankructwem rządu. Wzrpstem cen i niedostatkiem pracy. W uboższych dzielnicach zapanował głód. Kiedy pewnien francuski, zamożny fabrykant osmielił się publicznie oświadczyć, że jego robotnicy świetnie mogą się wyżywić z dniówki wynoszącej 30 sous, jaką im dotychczas wypłacał, tłum otoczył jego domu. Pierwszego dnia głodni ludzie zdemolowali kilka budynków , wznosząć okrzyki " Niech zyje stan trzeci! "
We Franji - podobnie jak 149 lat wcześcniej w Anglii - powszecny kruzys doszedł do szczytu w chwili, w której zbankrutowany król wezwał na pomoc od dawna zaniedbywany parlament. Wszyscy uważali, że ulga finansowa dla rządu królewskiego może nastąpić jako rekompensata krzywd. Wobez tego na mocy wcześniejszego porozumienia wszystkie delegacje wybrane przez prowincje i miasta przybyły na zgromadzenie Stanów Generalnych uzbrojone w " księgi skarg i zażaleń". Raz zwołane Stany Generalne okazały się niemożliwe do opanowania. Każde z trzech stanów - duchowieństwo, szlachta i stan trzeci miały się zebrać i obradować według porządku ustalonego przez królewskich mendżerów. 17 czerwca stan trzeci, zaprosiwszy uprzednio pozostałe dwa stany do połączonych obrad, złamał obowiązujące reguły i obwołał się wsólnym Zgromadzeniem Narodowym, ktre po pewnym czasie przekształciło się w Konstytuantę i podjęło prace nad konstytucją. Obrady Konstytuanty toczyły się w atmoswerze ostrego konfliktu z królem i częścią rządzącej arystokracji przeciwnej reformom. 11 lipca zdymisjonowano popularnego ministra finansów J.Neckera uważanego za symbol dążeń reformatorskich. Paryż wybuchł. Rewolucyjny szytab główny zebrał się w Palais Royal. 14 lipca zdobyto Bastlię. Od tego czasu rewolucja nabrała własnej siły rozpędu, której rytm dyktowały kolejne przypływy nie kontrolowanych wydarzeń. Przeszła trzy główne stadia.
Podczas pierwszej fazy, trwającej przez pięć lat, od rkou 1789 do 1794, tempo rewolucji francuskiej rosło. W czasie jednej nocy - z 4 na 5 sierpnia 1789 roku - na mozy 30 odrębnych dekretów zniesiono cały aparat pańszczyzny i przywilejów szlacheckich.
3.IX.1791 roku uchwalono jednolitą konstytucję, która przekształciła Francję w monarchię konstytucyjną z władzą usawodawczą należącą do Zgromadzenia Prawodawczego. Nastąpił podział władzy na: ustawodowczą, wykonawczą i sądowniczą. Na premiany polityczne duży wpływ miały działalności klubów: jakobinów, kordelierów oraz żyrondystów. W kwietniu 1792 roku Francja wypowiada wojnę Austrii, a następnie Prusom.
Trudna sytuacja wewnętrzna i zewnetrzna Francji, przesladowanie Kościoła, spisek racjonalistyczny ( popierający monarchie) szlachty, wybuch powstania w Wandei oraz lokalne rewolty sprzyjały narastaniu terroru państwowego.Wiosną 1793 władze przejeli jakobini rozpczynając okres oficjalnego terroru i dyktatury. Terror uderzał w Kościół katolicki. Żyrondyści oskarżeni o brak skuteczności wobc zagrożeń republiki zostali skazani i straceni. Nienawiść do władzy i strach aby nie stać się kolejnymi ofiarami doprowadziły również do obalenia jaobinów 27.VII.1794 roku. Terror osiągnął apogneum w wojnie domowej 1793-1794. W imię haseł rewolucji, jakobini rozprawiali się ze swoimi przeciwnikami, a szczególnie okrutnie pacyfikowano Wandeę.
Niszczono symbolizujących stary porządek arystokratów oraz księży odmawiających zaprzysiężenia na konstytucję cywilną kleru.
Rewolucja zaczęła pożerac swoje własne dzieci. Terror szalał, pochłaniając rosnące bezustannie liczby ofiar. W listopadzie 1794 roku, dzięki kolejnej konstytucji i kolejnemu dwuizbowemu Zgromadzeniu, wyłoniono pięcioosobowy Dyrektoriat mający sprawować władzę wykonawczą.Następnie miał miejsce udzial wojska w nadzorowaniu łuku społecznego oraz pomyśłny przebiego wojny, a w szczególnośći włoska kampani Napoleona Bonapertego umożliwiająca zakończenie wojny z I koalicją ( w późniejszym okresie Napoleon próbował opanować brytyjskie drogi morskie , co mu się udało i tym samym doprowadził do zawiązania II kolalicji 1798-1802; wynikiem tego była kapitulacja Austrii w 1801 roku oraz kompromisowy pokój z Wlk. Brytanią w 1802) . Gdy w 1798 roku na Francję uderzyły wojska II koalicji, armia francuska poniosła ogromne straty, w kraju zaś panował chaos, gen. Bonaparte wykorzytał niepowodzenia dyrektoriatu. 9.XI.1799 dokonał zamachu stanu początkowo jako pierwszy konsul, później koronował się na cesarza.
Rewolucja francuska wtrąciła Europę w najgłębszy i najdłuższy kryzys, jaki kiedykolwiek miał się stać jej udziałem. Powstały za jej przyczyną zamęt, wojny oraz niepokoje wywołane innowacjami pochłonęły czas życia całego pokolenia. Z paryskiego epicentrum szły fale wstrzasowe, któer docierały do najdalszych zakątków kontynentu. Od wybrzeży Portugalii po obszary lezące w głębi Rosji, od Skandynawii po Włochy za falą wstrzasu szli żołnierze w jaskrawych mundurach, z niebiesko-biało-czerwonymi kokardami na czapkach z hasłem " Wolność, Równość ,Braterstwo" na ustach. Jeden z uczestników debat dotyczących rewolucji francuskiej pisze o niej : " Rewolucja francuska - jest ukoronowaniem długiego procesu ewolucji społecznej i gospodarczej, która uczynia z burżuazji panią świata". Natomoast Cobban konkludował: " ... była to rewolucja zakończona sukcesem".