Wielka Rewolucja Francuska 1789 - 1794/1799 , podr., s. 231 - 245 oprac. RM
mapa, s. 236, ilustracje, s. 232, 234, 239, 240, nowa wersja
„Po mnie choćby potop” (słowa przypisywane królowi Ludwikowi XV)
„Najniebezpieczniejszą chwilą dla złego rządu bywa zwykle ta, w której zaczyna on wprowadzać
reformy” (Alexis de Tocqueville o polityce Ludwika XVI i jego ministrów przed wybuchem rewolucji),
cyt. za Cegielski, Zielińska, s. 349
„Czym jest stan trzeci? Niczym. Czym chciałby być?. Wszystkim.” (z głośnej broszury „Co to jest stan
trzeci” księdza Emanuela Józefa Sieyesa, opublikowanej przed rewolucją)
„Więc niech jedzą ciastka” ( rzekoma odpowiedź królowej Marii Antoniny na uwagę, że lud nie ma chleba)
„Najjaśniejszy Panie, zakończyłeś rewolucję” (przewodniczący Konstytuanty do Ludwika XVI podpisującego
konstytucję w 1791 r.)
„Umieram niewinnie, przebaczam moim wrogom” (ostatnie słowa Ludwika XVI przed ścięciem)
„Pokażcie moją głowę ludowi, jest tego warta” (ostatnie słowa Dantona przed ścięciem)
„Nie ma już Wandei, obywatele republikanie. Wraz ze swymi kobietami i dziećmi zginęła ona pod wolna
szablą. Grzebią ją w bagnach i lasach Savenay. Zgodnie z rozkazami, któreście mi dali, miażdżyłem dzieci
kopytami koni, masakrowałem kobiety (...)Tępiłem wszystkich (...) My nie bierzemy jeńców, trzeba by im
dawać chleb wolności, litość zaś to nie jest rewolucyjna sprawa” (gen. Westermann do władz republikańskich
w Paryżu, po stłumieniu powstania w Wandei w XII 1793 r.), cyt. za Cegielski, Zielińska, s. 361
1.Społeczeństwo francuskie w przededniu rewolucji
- podział społeczeństwa na trzy stany oraz warstwy społeczne w obrębie stanów (konflikty interesów
między poszczególnymi stanami i warstwami społecznymi w obrębie stanów)
- stan I: duchowieństwo
▪ bogate duchowieństwo pochodzenia arystokratycznego (biskupi)
▪ biedne duchowieństwo wiejskie, pochodzenia chłopskiego
- stan II: szlachta
▪ arystokracja związana z dworem królewskim w Wersalu
▪ szlachta mieszkająca na wsi
▪ szlachta urzędnicza („szlachta z ubrania” - noblesse de robe) - przeważnie pochodzenia
mieszczańskiego, przynależność do stanu szlacheckiego zapewniła sobie sprawowaniu danego
urzędu lub kupując tytuł szlachecki
- stan III (Les Tiers): mieszczaństwo i chłopi
ludność miejska:
▪ burżuazja (najbogatsza część mieszczaństwa, bogaci kupcy, właściciele manufaktur, banków)
▪ przedstawiciele wolnych zawodów (np. prawnicy, dziennikarze, lekarze)
▪ drobnomieszczaństwo (np. drobni kupcy - handlarze, sklepikarze, rzemieślnicy)
▪ najbiedniejsi mieszkańcy miast: robotnicy - pracownicy najemni (sankiuloci), służba domowa,
czeladnicy)
chłopi: przeważnie wolni osobiście, władza sądowa szlachty nad chłopami (sądownictwo patrymonialne na
wsi), chłopi nie posiadali ziemi, dzierżawili ziemię szlachty lub Kościoła, na rzecz właściciela ziemi byli
zobowiązani do renty feudalnej: przeważnie renty pieniężnej (czynszów), w mniejszym wymiarze renty
naturalnej, rzadziej pańszczyzny
2. Przyczyny rewolucji
Przyczyny pośrednie
ogromne dysproporcje społeczne we Francji w przededniu rewolucji (podział społeczeństwa na
trzy stany oraz warstwy społeczne w obrębie stanów)
uprzywilejowanie stanu I i II (m.in. udział w sprawowaniu władzy w państwie, zwolnienie z większości podatków) oraz polityczna i ekonomiczna dyskryminacja stanu trzeciego stanowiącego aż ok. 96 - 97 % społeczeństwa francuskiego
żądania stanu trzeciego (zniesienie przywilejów stanowych, równość wobec prawa, sprawiedliwe obciążenie podatkami, udział w sprawowaniu władzy, zastąpienie monarszego absolutyzmu inną formą rządów, swoboda działalności gospodarczej)
ideowy wpływ myśli oświecenia (m.in. liberalizmu, demokratyzmu, republikanizmu, idei suwerenności ludu, zasady umowy społecznej, zasady trójpodziału władz) oraz rewolucji amerykańskiej (wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych)
ogromne długi monarchii (dług państwowy wynoszący 5 mld. liwrów) jako efekt wielkich wydatków na armię, rozrzutności dworu królewskiego w Wersalu
nieudolne rządy króla Ludwika XVI (od 1774 r.)
Przyczyny bezpośrednie:
- kryzys gospodarczy we Francji w przededniu rewolucji (deflacja - spadek cen towarów, klęski
żywiołowe, nieurodzaj, wzrost cen żywności)
- kolejni ministrowie finansów nie potrafili zniwelować ogromnych długów monarchii (Turgot,
bankier genewski Jakub Necker, Calonne)
- „rewolucja arystokratyczna” - brak zgody Zgromadzenia Notablów (organu opiniodawczego
składającego się przeważnie z przedstawicieli stanu I i II, mianowanych przez króla) na powszechny
podatek gruntowy, jako przejaw antyabsolutystycznego nastawienia części szlachty (1787)
- zwołanie przez króla Stanów Generalnych na 5 maja 1789 (Stany Generalne - ukształtowane w
średniowieczu, w 1302 r. , przedstawicielstwo stanowe francuskiego społeczeństwa, zwoływane bardzo rzadko,
np. po raz ostatni przed 1789 r. zwołano Stany Generalne w 1614 r.)
- „rewolucja adwokatów”- przedstawiciele stanu trzeciego zgromadzeni na obradach Stanów
Generalnych uznali się za reprezentację polityczną wszystkich Francuzów i ogłosili powstanie
Zgromadzenia Narodowego (17 VI), a następnie Zgromadzenia Konstytucyjnego, tj.
Konstytuanty (5 VII); podjęli uchwałę, że nie rozejdą się dopóki nie uchwalą konstytucji (20VI,
w sali do gry w piłkę w pałacu w Wersalu
3. Najważniejsze etapy Wielkiej Rewolucji Francuskiej
Okres od zdobycia Bastylii (14 VII 1789) do uchwalenia konstytucji przez Konstytuantę (3 IX 1791)
władza ustawodawcza: Konstytuanta (Zgromadzenie Konstytucyjne)
Okres monarchii konstytucyjnej - od uchwalenia konstytucji 3 IX 1791 do zbrojnego powstania sankiulotów (czyli tzw. II rewolucji - 10 VIII 1792) i zniesienia monarchii (22 IX 1792) Legislatywa, tj. Zgromadzenie Prawodawcze jako władza ustawodawcza w tym czasie
Okres tzw. „republika żyrondystów” - od zniesienia monarchii (22 IX 1792) do przejęcia władzy przez jakobinów (2 VI 1793)
władza ustawodawcza - Konwent Narodowy wybierany w wyborach powszechnych
Dyktatura jakobinów od 2 VI 1793 do „przewrotu thermidoriańskiego” 27 VII 1794
w. ustawodawcza jak w trzecim etapie, w. wykonawcza: Komitet Ocalenia Publicznego
Rządy Dyrektoriatu (od 1795 do „przewrotu 18 brumaire`a” 9 XI 1799) jako okres przejściowy między WRF a epoką napoleońską
w. ustawodawcza: dwuizbowy parlament (bierne prawo wyborcze oparte na cenzusie majątkowym)
W starszej literaturze przedmiotu dwa pierwsze etapy określane są jako rewolucja burżuazyjna, dwa następne jako rewolucja demokratyczna.
4. Przebieg Wielkiej Rewolucji Francuskiej
A. Okres od zdobycia Bastylii (14 VII 1789) do uchwalenia konstytucji przez Konstytuantę
(3 IX 1791)
- rewolucja municypalna (miejska) w Paryżu
▪ zdobycie Bastylii przez lud paryski 14 VII (więzienie w Bastylii było postrzegane jako symbol monarszego
absolutyzmu i jego represyjności wobec przeciwników politycznych)
▪ przejęcie władzy w Paryżu przez przedstawicieli Konstytuanty
▪ utworzenie oddziałów Gwardii Narodowej (ramię zbrojne Konstytuanty) pod dowództwem M. J.
Lafayetta
- powstanie trójkolorowego sztandaru: trzy dni po zdobyciu Bastylii król przybył z Wersalu do Paryża i na
znak pojednania z ludem („król z narodem, naród z królem”) przypiął do swojego kapelusza obok białej
kokardy (emblematu królewskiego) czerwoną i niebieską (emblematy Paryża)
- ogłoszenie przez Konstytuantę Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela (26 VIII 1789): jej autorem
był Marie Joseph Lafayette, nawiązywała do amerykańskiej Deklaracji Niepodległości (z 4 VII 1776 r.),
źródłem władzy jest wola ludu (a nie monarchy), prawo ludu do oporu wobec złej władzy, wszyscy ludzie
rodzą się równi, naturalnym prawem każdego człowieka jest prawo do wolności, Deklaracja gwarantuje
równość wobec prawa, wolność słowa, druku, wyznania, wpływ poglądów J. Locke, J. J. Rousseau, T.
Jeffersona na Deklarację
- reformy Konstytuanty (1789 - 1791): zniesienie przywilejów stanowych, ogłoszenie równości wobec
prawa, zniesienie dziesięcin, władzy sądowej szlachcica nad chłopem (sadownictwa patrymonialnego),
opodatkowanie szlachty i duchowieństwa, konfiskata Kościołowi dóbr ziemskich (zostały wystawione na
sprzedaż, kupowali ziemię przeważnie bogaci chłopi), utrzymanie niewolnictwa Murzynów we francuskich
koloniach, uchwalenie tzw. konstytucji cywilnej kleru w 1790 r. (podporządkowanie Kościoła państwu,
zniesienie zależności od papieża, wprowadzenie wypłacanych przez państwo pensji dla księży, zobowiązanie
księży do składania przysięgi wierności wobec państwa), wprowadzenie nowego podziału administracyjnego
państwa (utworzenie departamentów zarządzanych przez prefektów, zniesienie podziału na księstwa i
hrabstwa), zniesienie ceł wewnętrznych, wprowadzenie jednolitego systemu miar i wag, uchwalenie tzw.
prawa Le Chapeliera w 1791 r. (pozbawienie pracowników najemnych (robotników) prawa do strajku
oraz prawa do zrzeszania się, np. w związkach zawodowych), uchwalenie konstytucji
- wyprawa wygłodzonego ludu do Wersalu i wymuszenie na królu, aby przeniósł się z Wersalu do
Paryża (zamieszkał w pałacu Tuileries) X 1789 (Wersal był symbolem absolutyzmu, w Paryżu król był
pod kontrolą)
- nieudana ucieczka króla (V 1791)
- uchwalenie konstytucji przez Konstytuantę (3 IX 1791): wstępem do konstytucji była Deklaracja
Praw Człowieka i Obywatela, wprowadzała model ustrojowy dziedzicznej monarchii
konstytucyjnej („król Francuzów z woli ludu”, a nie „król Francji z bożej łaski” - król obywateli, a
nie król poddanych), zasadę trójpodziału władz, władza ustawodawcza: Zgromadzenie
Prawodawcze (Legislatywa) wybierane przez obywateli płacących odpowiednio wysokie podatki
(oparcie ordynacji wyborczej na cenzusie majątkowym - na ok. 7 mln. Francuzów prawa wyborcze
uzyskało ok. 4 mln.), władza wykonawcza: król oraz ministrowie, parlamentarna odpowiedzialność
ministrów, władza sądownicza: sądy powszechne (czyli wspólne dla wszystkich obywateli, bez względu na
pochodzenie społeczne i różnice majątkowe)
„Najjaśniejszy Panie, zakończyłeś rewolucję” (przewodniczący Konstytuanty do Ludwika XVI podpisującego konstytucję w 1791 r.)
była to trzecia konstytucja w świecie, druga w Europie (po Konstytucji 3 Maja)
B. Okres monarchii konstytucyjnej - od uchwalenia konstytucji 3 IX 1791 do zbrojnego
powstania sankiulotów (czyli tzw. II rewolucji - 10 VIII 1792) i zniesienia monarchii (22 IX 1792)
- Legislatywa, tj. Zgromadzenie Prawodawcze jako władza ustawodawcza w tym czasie
- ukształtowanie się pojęć „prawica”, „centrum” i „lewica” w odniesieniu do programu
politycznego: na sali obrad Legislatywy zwolennicy radykalnych, dalszych zmian rewolucyjnych
(np. zniesienia monarchii i wprowadzenia republiki) zasiadali z lewej strony (żyrondyści, jakobini,
kordelierzy), z prawej zaś ich przeciwnicy polityczni (czyli konstytucjoniści - zwolennicy utrzymania
ustroju opartego na konstytucji z 3 IX 1791 r., monarchii konstytucyjnej, prawa wyborczego opartego na
cenzusie majątkowym)
- rozpoczęcie wojny z Austrią (IV 1792) i Prusami (VII 1792),
przyczyny wojny:
▪ dążenie władców Austrii i Prus do zahamowania we Francji przemian rewolucyjnych (np. przywrócenia
we Francji monarszego absolutyzmu i porządku politycznego sprzed rewolucji - ancien regime)
▪ dążenie żyrondystów do objęcia rewolucją krajów sąsiadujących z Francją (idea „eksportu rewolucji”)
oraz ich politycznego i ekonomicznego podporządkowania Francji (Niderlandy Południowe, Holandia,
Nadrenia)
- klęski wojsk francuskich w wojnie z Austrią i Prusami oraz wzrost nastrojów patriotycznych:
masowe zgłaszanie się ochotników do armii, uchwalenie przez Legislatywę ustawy „Ojczyzna w
niebezpieczeństwie”, napisanie Marsylianki („Pieśni bojowej armii Renu” - przez kapitana Józefa
Rouget de Lisle), oskarżenia wobec króla o zdradę kraju i potajemne współdziałanie z władcą
Austrii
- radykalizacja nastrojów społecznych i tendencji antymonarchistycznych w wyniku klęsk wojsk
francuskich, oskarżeń króla o zdradę kraju i wzrostu cen żywności
- powstanie ludowe sankiulotów w Paryżu (10 VIII 1792), rozwiązanie Legislatywy, powołanie
nowej władzy ustawodawczej - Konwentu Narodowego, detronizacja króla i ogłoszenie republiki
(22 IX 1792), uwięzienie króla w Temple
C. Okres tzw. „republiki żyrondystów” - od zniesienia monarchii (22 IX 1792) do przejęcia
władzy przez jakobinów (2 VI 1793)
- władza ustawodawcza: Konwent Narodowy wybierany w wyborach powszechnych, zdominowany
przez żyrondystów (okres tzw. republiki żyrondystów)
- układ sił politycznych w Konwencie Narodowym: żyrondyści jako prawica w Konwencie,
„bagno” jako centrum, „górale” zasiadający w górnej części sali obrad (jakobini i kordelierzy)
jako lewica
- ścięcie króla Ludwika XVI (21 I 1793)
- zawiązanie I antyfrancuskiej koalicji (m.in. Austria, Prusy, Wielka Brytania, Hiszpania, Holandia,
Rosja, państwa włoskie)
- rozpoczęcie chłopskiego, rojalistycznego powstania w Wandei (II - XII 1793),
▪ przyczyny powstania w Wandei: silne tendencje antyrewolucyjne i antyrepublikańskie w Wandei,
antyreligijna i antykościelna polityka władz republikańskich, silne przywiązanie chłopów w Wandei do
monarchii, Kościoła i religii, ścięcie Ludwika XVI,
▪ przebieg powstania: wsparcie I koalicji dla Wandejczyków, okrucieństwo po obu stronach
konfliktu, eksterminacja Wandejczyków (zginęło ok. 200 tys. ludzi)
▪ „Nie ma już Wandei, obywatele republikanie. Wraz ze swymi kobietami i dziećmi zginęła ona pod wolna
szablą. Grzebią ją w bagnach i lasach Savenay. Zgodnie z rozkazami, któreście mi dali, miażdżyłem dzieci
kopytami koni, masakrowałem kobiety (...)Tępiłem wszystkich (...) My nie bierzemy jeńców, trzeba by im
dawać chleb wolności, litość zaś to nie jest rewolucyjna sprawa” (gen. Westermann do władz republikańskich
w Paryżu, po stłumieniu powstania w Wandei w XII 1793 r.), cyt. za Cegielski, Zielińska, s. 361
▪ esej Pawła Jasienicy o powstaniu w Wandei - Rozważania o wojnie domowej
- powołanie Komitetu Ocalenia Publicznego (IV 1793) - organu wykonawczego Konwentu oraz
Komitetu Bezpieczeństwa Publicznego (policja bezpieczeństwa, Joseph Fouche)
- narastanie konfliktu między żyrondystami (posiadali władzę) i jakobinami (dążyli do jej
przejęcia)
D. Okres dyktatury jakobinów od 2 VI 1793 do „przewrotu thermidoriańskiego” 27 VII
1794
- przewrót jakobiński: pozbawienie władzy żyrondystów oraz jej przejęcie przez jakobinów i
kordelierów (2 VI 1793), skazanie przywódców żyrondystów (np. Jacques Brissot)
- organizacja władzy państwowej w okresie dyktatury jakobinów:
▪ w. ustawodawcza: Konwent Narodowy,
▪ w. wykonawcza: Komitet Ocalenia Publicznego (Maksymilian Robespierre jako jego
przewodniczący),
▪ Komitet Bezpieczeństwa Publicznego (policja bezpieczeństwa kierowana przez Josepha Fouche)
- jakobini byli zwolennikami republiki demokratycznej, powszechnego prawa wyborczego,
powszechnej bezpłatnej oświaty
- polityka gospodarcza jakobinów: pod naciskiem sankiulotów ingerencja państwa w życie
gospodarcze, ustalenie cen maksymalnych, zwłaszcza na żywność (polityka gospodarcza
jakobinów sprzeczna z interesami burżuazji, zgodna z potrzebami najbiedniejszych mieszkańców
miast - sankiulotów)
- narastanie terroru rewolucyjnego: terror jakobinów był wymierzony zarówno w zwolenników
antyjakobińskiej prawicy (rojaliści, umiarkowani republikanie - żyrondyści) jak i skrajnej lewicy
(sankiuloci, hebertyści), oraz wobec wszystkich innych, których jakobini uznali za swoich
przeciwników (kordelierzy - niedawni sojusznicy jakobinów), a zatem „rewolucja zaczęła pożerać
swoje własne dzieci”
- stracenie przez jakobinów przywódców kordelierów (swoich niedawnych sojuszników - z Dantonem na
czele), hebertystów i sankiulotów
- stłumienie rojalistycznego powstania w Tulonie (1793, N. Bonaparte)
- zwalczanie przez jakobinów religii, Kościoła, tradycji chrześcijańskiej, zamykanie kościołów,
represje wobec księży, propagowanie deizmu, kultu Istoty Najwyższej, zastąpienie kalendarza
chrześcijańskiego kalendarzem „ery rewolucji”, brak niedziel, 10 - dniowy tydzień, 22 IX 1792
jako pierwszy dzień pierwszego roku ery rewolucji, zmiana nazwy miesięcy (np. Thermidor,
Ventose - „miesiąc wiatru”, Pluviose - „miesiąc deszczu”, Brumaire - „miesiąc mgły”, Frimaire -
„miesiąc zimna”, Nivose - „miesiąc śniegu”)
- „przewrót thermidoriański („przewrót 9 thermidora”) obalenie jakobinów (27 VII 1794 r.), a
następnie skazanie na śmierć ich przywódców z Maksymilianem Robespierrem i Ludwikiem
Saint - Justem
▪ przyczyny obalenia jakobinów:
- polityka gospodarcza jakobinów była sprzeczna z interesami burżuazji (nadmierna ingerencja państwa
w życie gospodarcze, ceny maksymalne, ograniczenia nakładane na handel)
- narastanie opozycji wobec terroru jakobińskiego (coraz większa liczba ludności obawiała się o swoje
życie w okresie rządów jakobinów)
- jednym z inicjatorów przewrotu thermidoriańskiego był J. Fouche (szef policji bezpieczeństwa -
Komitetu Bezpieczeństwa Publicznego), obawiający się postawienia siebie w stan oskarżenia przez M.
Robiesperra, który zapowiedział ujawnienie kolejnego spisku
▪ „przewrót thermidoriański” (9 thermidora - 27 VII 1794 r.) jako umowne zakończenie okresu
rewolucji (jakie wydarzenie należy uznać za umowne zakończenie okresu rewolucji - „przewrót
thermidoriański”, czy „przewrót 18 brumaire”, czyli przejęcie władzy przez Napoleona Bonaparte 9 XI
1799 r. ?)
E. Okres rządów Dyrektoriatu (od 1795 do „przewrotu 18 brumaire`a” 9 XI 1799) jako
okres przejściowy między WRF a epoką napoleońską
- organizacja władzy państwowej w okresie rządów Dyrektoriatu (na podstawie nowej konstytucji z 1795
- tzw. konstytucji III roku rewolucji)
▪ w. ustawodawcza: dwuizbowy parlament (Rada 500 i Rada Starszych, bierne prawo wyborcze oparte na
cenzusie majątkowym)
▪ w. wykonawcza: pięcioosobowy Dyrektoriat
- rządy Dyrektoriatu zgodne z interesami burżuazji francuskiej
- obawy Dyrektoriatu i burżuazji przed przejęciem władzy przez rojalistów oraz przed ponownym
przejęciem władzy przez jakobinów
- Dyrektoriat jako władza nieudolna i skorumpowana (zob. przyczyny przewrotu 18 brumaire`a”)
- rola policji bezpieczeństwa, kierowanej przez Josepha Fouche
- zwycięstwa Francji w wojnie z I koalicją (zwłaszcza w północnych Włoszech, gdzie armią francuską od
1796 r. dowodził gen. Napoleon Bonaparte, zwycięskie bitwy Napoleona pod Lodi, Arcole, Rivoli)
skutki wojny z I koalicją:
▪ korzystne dla Francji traktaty pokojowe z Prusami (w Bazylei w 1795 r.) i z Austrią w Campo Formio w
1797 r., nabytki terytorialne Francji: Niderlandy Południowe, zachodnia część Nadrenii (aż do Renu)
▪ uzależnienie od Francji Holandii, Szwajcarii, północnych Włoch, utworzenie tzw. republik siostrzanych
(krajów podporządkowanych Francji politycznie i gospodarczo): np. Republika Batawska (Holandia),
Republika Helwecka (Szwajcaria), w północnych Włoszech np.: Republika Liguryjska, Republika
Lombardzka (dawne księstwo Mediolanu), Republika Cisalpińska
- wyprawa Napoleona do Egiptu w 1798 r., cele - dążenie do osłabienia pozycji Wielkiej Brytanii w
strefie Morza Śródziemnego, bitwy: „bitwa pod piramidami”, bitwa morska pod Abukirem (flota
brytyjska dowodzona przez admirała Horatio Nelsona pokonała flotę francuską)
- powrót Napoleona z Egiptu i przewrót 18 brumaire`a” 9 XI 1799 (przejęcie przez Napoleona
władzy we Francji, w wyniku obalenia rządów Dyrektoriatu)
przyczyny przewrotu 18 brumaire`a”:
▪ nieudolne rządy skorumpowanego Dyrektoriatu
▪ obawy burżuazji przed przejęciem władzy przez rojalistów oraz przed ponownym przejęciem władzy
przez jakobinów
▪ burżuazja widziała w Napoleonie silną jednostkę , która gdy uzyska szeroki zakres władzy będzie
prowadzić politykę zgodną z jej interesami
skutki przewrotu przewrotu 18 brumaire`a”:
rozpoczął się w historii Francji okres napoleoński, jego pierwsza faza ustrojowa zwana Konsulatem
5. Znaczenie i skutki WRF
- likwidacja stanowej struktury społeczeństwa, wprowadzenie równości wobec prawa,
- trójkolorowa flaga, hymn Marsylianka,
- podział administracyjny Francji na departamenty
- początek kształtowania się tradycji republikańskich (tzw. I Republika 1792 - 1804) i laicyzacji
społeczeństwa francuskiego, rozdział Kościoła od państwa,
- zjawisko „karier napoleońskich”(szybkie kariery i awans społeczny zdolnych jednostek, Napoleon
został generałem w wieku 23 lat)
- zapewnienie burżuazji dominacji w życiu politycznym i gospodarczym Francji
- wojna Francji z I koalicją (od 1793) rozpoczyna w Europie okres wojen trwających następnie przez
cały okres napoleoński, zakończonych dopiero w 1815 r., zapewniających Francji hegemonię
polityczną w Europie kontynentalnej aż do upadku Napoleona
- ogromny wpływ WRF na przemiany w Europie (ideowe, polityczne, społeczne, gospodarcze), zwł.
w okresie napoleońskim
6. Rewolucja francuska a sprawa polska
- wpływ WRF na klimat ideowy Sejmu Wielkiego (np. wzrost politycznej aktywności mieszczaństwa
i jego aspiracji politycznych, reformy, ich ideowe uzasadnienie)
- Prusy domagały się II rozbioru Polski jako rekompensaty za koszty ponoszone w wojnie z Francją
- ideowy wpływ WRF na Powstanie Kościuszkowskie (np. geneza wybuchu Insurekcji, hasło - triada
„Wolność - Całość - Niepodległość”, poglądy i działalność „polskich jakobinów”)
- Powstanie Kościuszkowskie przyczyniło się do zwycięstw Francji w wojnie z I koalicją, ponieważ
wiązało przez pewien czas część wojsk pruskich
- Austria domagał się III rozbioru Polski jako rekompensaty za terytoria utracone w wojnie z
Francją
- porozumienie Dyrektoriatu z gen. Janem Henrykiem Dąbrowskim w sprawie utworzenia
Legionów Polskich we Włoszech, walczących przy gen. Napoleonie Bonaparte
Stronnictwa polityczne Wielkiej Rewolucji Francuskiej (od prawicy w górnej rubryce tabeli do skrajnej lewicy w dół), stronnictwa funkcjonujące jako kluby polityczne* oprac. RM
|
Program polityczny, poglądy |
Zaplecze społeczne |
konstytucjoniści (część z nich nazywana feuillantami *)
np. H. de Mirabeau M.J. Lafayette |
Zwolennicy zasad ustroju politycznego opartego na konstytucji z 3 IX 1791, na uchwaleniu której rewolucja powinna zostać zakończona (byli zatem przeciwnikami absolutyzmu, zwolennikami monarchii konstytucyjnej jako tzw. umiarkowani monarchiści, zniesienia różnic stanowych i wprowadzenia równości wobec prawa, ale przeciwnikami demokracji i powszechnego prawa wyborczego); przeciwnicy terroru rewolucyjnego |
Liberalna, antyabsolutystycznie nastawiona część arystokracji, część burżuazji
|
żyrondyści
nazwa od departamentu Gironde
np. Jacques Brissot |
Byli zwolennikami zniesienia różnic stanowych i wprowadzenia równości wobec prawa ale przeciwnikami demokracji i powszechnego prawa wyborczego. Zwolennicy republiki, w której rządy będzie sprawować burżuazja, zwolennicy liberalizmu ekonomicznego (polityki gospodarczej zgodnej z interesami burżuazji), zwolennicy rozszerzenia rewolucji na inne kraje, zwł. sąsiadujące z Francją, dążą do wojny z nimi. Przeciwnicy terroru rewolucyjnego, zwolennicy zakończenia rewolucji wraz ze zniesieniem monarchii 22 IX 1792 |
burżuazja, średnia burżuazja wzbogacona w okresie rewolucji, drobnomieszczaństwo |
jakobini * przywódcy: Maksymilian Robespierre, Louis Saint-Just
nazwa jakobini pochodzi od miejsca ich spotkań (w dawnym klasztorze św. Jakuba) jakobinów i kordelierów zasiadających w Konwencie (od IX 1792) określano wspólną nazwą „górali” |
Zwolennicy republiki demokratycznej (czyli nie tylko zniesienia różnic stanowych i wprowadzenia równości wobec prawa, ale także demokracji, powszechnego prawa wyborczego, powszechnej bezpłatnej oświaty). Zagorzali zwolennicy terroru rewolucyjnego. Przeciwnicy Kościoła i tradycji chrześcijańskiej, propagowali deistyczny kult Istoty Najwyższej. Pod naciskiem sankiulotów byli zwolennikami ingerencji państwa w życie gospodarcze (zwł. cen maksymalnych na żywność), ale przeciwnikami równości majątkowej (co ich od sankiulotów wyraźnie odróżniało). |
średnia burżuazja wzbogacona w okresie rewolucji, drobnomieszczaństwo
Nazwa jakobini pochodzi od miejsca ich spotkań (w dawnym klasztorze św. Jakuba)
|
kordelierzy * przywódcy: Georges Danton Kamil Desmoulins Jean Paul Marat
jakobinów i kordelierów zasiadających w Konwencie (od IX 1792) określano wspólną nazwą „górali” |
Różnili się w poglądach od jakobinów jedną istotną kwestią - po przejęciu władzy razem z nimi (2 VI 1793), chcieli zakończyć terror rewolucyjny, przedtem będąc (wraz z jakobinami) jego zwolennikami.
Nazwa kordelierzy pochodzi od miejsca ich spotkań (w dawnym klasztorze franciszkanów, których w Paryżu nazywano kordelierami - z j. franc. cordelle - sznurek jakim przepasany jest habit franciszkanina)
|
średnia burżuazja wzbogacona w okresie rewolucji, drobnomieszczaństwo |
hebertyści (lewe skrzydło kordelierów) i sankiuloci
np. Jacques Hebert |
Zwolennicy nie tylko równości wobec prawa, demokracji (powszechnego prawa wyborczego), powszechnej i bezpłatnej oświaty, ale także zasady równości majątkowej, terroru rewolucyjnego, ingerencji państwa w sferę życia gospodarczego (zwł. cen maksymalnych na żywność ustalanych przez państwo) Nazwa sankiuloci pochodzi od długich spodni noszonych przez najbiedniejszych mieszkańców miasta (przedstawiciele wyższych warstw społecznych nosili bowiem kuloty (culottes), czyli spodnie kończące na kolanach. A zatem sankiulota to ktoś „bez kulotów” („sans culottes”)
|
najbiedniejsi mieszkańcy miast (np. robotnicy, pracownicy najemni) |
1