JESIEŃ NARODÓW 1989r : wydarzenia związane z obaleniem komunizmu w Europie; głównie zaczęło się od Polski; okrągły stół - rządzący i opozycja; na Węgrzech - trójkątny stół : rządzący, opozycja, reformatorzy w grupie rządzącej; Niemcy - upadek muru w listopadzie; Czechy - aksamitna rewolucja - obyło się bez rozlewu krwi; Bułgaria - upadek Żiwkowa ; Rumunia - dyktator rozstrzelany; one powodowały nowe wolne wybory, demokratyzację; PRZED : Gorbaczow, pierestrojka, upadek gospodarki, niewydolność systemu komunistycznego, zacofanie w stosunku do zachodu; Gorbaczow - zauważył wady systemu; 2 reformy pierestrojka - przebudowa systemu, głasnosta - ujawnienie; Polska : prezydent Jaruzelski, potem Wałęsa, wywołaliśmy efekt domina, Solidarność, okrągły stół, Polska jako sygnał.
Jesień Narodów, wydarzenia w Europie Środkowo-Wschodniej od 1989. Ich rewolucyjny charakter nasunął skojarzenie z Wiosną Ludów z 1848. Wydarzenia jesieni 1989 zamknęły kilkuletni proces rozpadu porządku jałtańskiego w Europie Środkowej, zaś ogół przemian do 1991 spowodował przede wszystkim odsunięcie partii komunistycznych od władzy w krajach znajdujących się w sowieckiej strefie wpływów. Rozpoczęcie tych przemian sięgało początku lat 80. - narodzin “Solidarności” w Polsce, nasilaniu się ruchów opozycyjnych, pierwszych prób reform w krajach socjalistycznych, w tym pieriestrojki i głasnosti w ZSRR. Stany Zjednoczone i państwa Paktu Atlantyckiego żywo zareagowały na wprowadzenie w Polsce stanu wojennego. 1982 państwa NATO wystąpiły z potępieniem akcji wojskowej przeciwko społeczeństwu polskiemu i wprowadziły sankcje gospodarcze wobec PRL. W latach 80. narastał kryzys polityczny i gospodarczy w krajach bloku radzieckiego co powodowało natężenie ruchów opozycyjnych i umacniało protest społeczny.
Rozmowy “Okrągłego Stołu” w Polsce i sukces opozycji w wyborach z 1989 stały się sygnałem do podobnych przemian w pozostałych krajach i demontażu całego systemu.
Węgry dokonały zmian w konstytucji, przeprowadziły referendum i w listopadzie 1989 uzgodniły termin wolnych wyborów. Także w listopadzie runął berliński mur, symbolizujący podział Europy i Niemiec, a NRD rozpoczęła proces reformowania systemu. Czechosłowacja rozpoczęła “aksamitną rewolucję”, w Bułgarii odsunięto od władzy T. Żiwkowa. Proces zmian zakończył się powstaniem grudniowym w Rumunii przeciwko N. Ceausescu.
Jesień Narodów spowodowała likwidację Układu Warszawskiego i RWPG, zakończenie konfliktu Wschód-Zachód.
DEMOKRATYZACJA: proces zmierzający do przekształcenia systemu niedemokratycznego na demokratyczny. W wyniku głębokich reform w sferze społecznej i politycznej mechanizm ustrojowy państwa zaczyna funkcjonować w oparciu o zasady demokracji. Cyrkulacja elit, zmiany mentalnościowe, kulturowe, konfrontacja interesów, liberalizacja, Demokratyzacja życia politycznego - np. wybory.
FORMY: hybryda; ograniczona demokracja delegalizuje się niektóre partie polityczne; liberalizacja bez demokracji; pełna demokracja.
FAZY: 1 - przygotowawcza (np. tezy Gorbaczowa); 2 - decyzyjna (jesień narodów, uchwalenie nowych konstytucji); 3 - konsolidacji demokracji - utrwalenie i normalizacja demokracji.
FALE: Dokładne określenie momentu, w którym nastąpiła zmiana systemu, jest przedsięwzięciem częstokroć arbitralnym. Według S.P. Huntingtona poszczególne okresy przedstawiają się następująco:
Pierwsza, długa fala demokratyzacji 1828 - 1926
Pierwsza fala odwrotu od demokratyzacji 1922 - 1942
Druga, krótka fala demokratyzacji 1943 - 1962
Druga fala odwrotu od demokratyzacji 1958-1975
Trzecia fala demokratyzacji 1974- nadal.
Pierwsza fala miała swoje korzenie w rewolucjach - amerykańskiej i francuskiej. Rzeczywiste pojawienie się ogólnonarodowych instytucji demokratycznych było jednak zjawiskiem wieku XIX. Jonathan Sunshine zdefiniował jednak dwa uzasadnione i ważkie kryteria pozwalające na określenie , w którym momencie systemy polityczne XIX wieku osiągały, w kontekście realiów tamtego wieku, minimalne cechy definiujące demokrację:
1)50% dorosłych mężczyzn otrzymało prawo do głosowania;
2) istnieje odpowiedzialna władza wykonawcza, która musi utrzymywać poparcie większości pochodzącego z wyborów parlamentu lub wybierana jest w okresowych wyborach powszechnych. Przyjmując te kryteria i stosując je dosyć elastycznie można powiedzieć, że Stany Zjednoczone rozpoczęły pierwszą falę demokratyzacji około 1828 roku. Szwajcaria, dominia brytyjskie, Francja, Wielka Brytania oraz kilka mniejszych państw europejskich dokonało przejścia do demokracji przed końcem XIX wieku. Tuż przed wybuchem I wojny światowej Włochy i Argentyna wprowadziły rządy mniej lub bardziej demokratyczne. Po zakończeniu wojny nowe państwa niepodległe, Irlandia, Islandia, były demokracjami, nastąpiły także masowe ruchy w kierunku demokracji w państwach-spadkobiercach imperiów Romanowów, Habsburgów i Hohenzollernów. Na samym początku lat trzydziestych, właściwie już po zakończeniu pierwszej fali demokratyzacji, Hiszpania i Chile dołączyły do kategorii państw demokratycznych. W sumie w ciągu stu lat ponad trzydzieści krajów ustanowiło przynajmniej minimalne ogólnokrajowe instytucje demokratyczne. Dominującym kierunkiem w rozwoju sytuacji politycznej lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku był odwrót od demokracji i powrót do tradycyjnych form rządów autorytarnych lub innych totalitaryzmów. Pierwsza fala odwrotu rozpoczęła się pochodem Mussoliniego na Rzym w 1922 roku. Następnie wojskowe przewroty stanu w Polsce, na Litwie, Łotwie i Estonii, zaostrzenie dyktatury w Jugosławii i Bułgarii oraz dojście Hitlera w 1933 roku do władzy, który oprócz Niemiec zlikwidował demokrację w Austrii i Czechosłowacji doprowadziło do radykalnych zmian. Demokracja grecka, osłabiona wydarzeniami 1915 roku, została ostatecznie pogrzebana w 1936. Portugalia uległa w 1926 roku przewrotowi wojskowemu, który doprowadził do długoletniej dyktatury Salazara. Przewroty wojskowe miały również miejsce w 1930 roku w Brazylii i Argentynie. Urugwaj powrócił do autorytaryzmu w 1933 roku. Wojskowy zamach stanu w 1936 doprowadził do wybuchu wojny domowej i śmierci republiki hiszpańskiej w 1939 roku. Nowa i ograniczona demokracja wprowadzona w Japonii w latach dwudziestych zastąpiona została rządami wojskowymi na początku lat trzydziestych. Powyższe zmiany były wyrazem wzrostu roli ideologii komunistycznych, faszystowskich i militarystycznych.
Druga fala demokratyzacji rozpoczęła się w czasie II wojny światowej. Okupacja Niemiec Zachodnich, Włoch, Austrii, Japonii i Korei przez siły zachodnich aliantów pobudziły powstawanie instytucji demokratycznych, podczas gdy nacisk ZSRR stłumił rodzące się demokracje w Czechosłowacji i na Węgrzech. Pod koniec lat czterdziestych i na początku pięćdziesiątych Turcja i Grecja zwróciły się ku demokracji. W Ameryce Łacińskiej Urugwaj powrócił do demokracji jeszcze w trakcie wojny, a Brazylia i Kostaryka skierowały się ku niej pod koniec lat czterdziestych. W Argentynie, Kolumbii, Peru i Wenezueli- wybory w 1945 i 1946 roku dały władzę rządom pochodzącym z powszechnych wyborów jednak demokratyczna praktyka okazała się nietrwała i zastąpiły ją dyktatury z początkiem lat pięćdziesiątych. Aktualnie procesy demokratyczne w tych krajach trwają. Upadek kolonializmu powołał demokracje między innymi w Malezji, Indonezji, Indiach, Sri lance, Filipinach, Izraelu i Nigerii, a także na Jamajce, Trynidadzie i Tobago, Malcie, Barbadosie i Maurytusie i Botswanie. Z początkiem lat sześćdziesiątych procesy demokratyzacji zahamowały się i nastąpiły powroty do autorytaryzmu odpowiednio w 1962 roku w Peru, w 1964 roku w Brazylii i Boliwii, w 1966 roku w Argentynie a w 1972 w Ekwadorze i w 1973 roku w Urugwaju i Chile. W Azji zmiany odwrotu odbywały się odpowiednio w Pakistanie 1958 roku, Korei 1960, w Indonezji w 1957, 1972 na Filipinach, 1975 w Indiach. W Grecji zamach stanu nastąpił w 1965 roku, a w Turcji w 1960 roku.
Trzecia fala demokratyzacji uwidoczniła się najpierw w południowej Europie. W trzy miesiące po zamachu w Portugalii upadł rządzący Grecją od 1967 roku rząd wojskowy, a jego miejsce zajął rząd cywilny, kierowany przez Konstandinosa Karamanlisa. W Ameryce Łacińskiej powroty do demokracji następowały odpowiednio w Ekwadorze w 1977, w Boliwii 1982,Argentynie 1983, Urugwaju 1984, Brazylii 1974, Hondurasie 1982, Salwador 1984, Gwatemala 1985, Indie 1977, Turcja 1983, Filipiny,1986,Korei 1987, Tajwan 1987, Pakistan 1988. Z końcem dekady fala demokratyzacji objęła świat komunistyczny. W 1988 roku Węgry rozpoczęły proces przechodzenia do systemu wielopartyjnego. W ostatnich miesiącach 1989 roku upadły reżimy komunistyczne w Polsce , NRD, Czechosłowacji i Rumunii , a w 1990 roku w Bułgarii rząd komunistyczny rozpoczął proces liberalizacji.
TRANSFORMACJA : przekształcenie systemu zasadnicze, od podstaw, elementu bądź kilku elementów aby było inaczej niż poprzednio.
TRANZYCJA : okres przejściowy między dwoma systemami.
ZMIANA SYSTEMOWA : efekt tworzenia się nowych reguł, efekt transformacji
RODZAJE TRANZYCJI według Huntingtona
|
TRANSFORMACJA |
PRZEMIESZCZENIE |
ZASTĄPIENIE |
Stosowanie sił władza-opozycja |
Przewaga elit władzy |
Równowaga między opozycją a elitą władzy |
Przewaga opozycji |
Inicjatorzy zmian |
Elity władzy |
Reformatorzy w rządzie + umiarkowana opozycja |
opozycja
|
Fazy tranzycji |
Reformatorzy w elitach władzy |
Liberalizacja systemu; dostęp opozycji do władzy; kompromis rządu i opozycji |
Walka o władzę, odsunięcie elit dotychczasowych, dojście do władzy opozycji |
Charakter zmian |
Pokojowy, ewolucyjny, powolny |
Pokojowo-rewolucyjny |
rewolucja |
Przykłady |
ZSRR, Węgry, Bułgaria |
Polska, Czechosłowacja |
Rumunia, Niemcy - NRD |
Transformacja ustrojowa - zmiany zachodzące wewnątrz systemu politycznego oraz partyjnego, danego kraju lub też ich grupy. Zmiany związane z jakościową zmianą sposobu rządzenia, sprawowania władzy. Wiąże się także wielokrotnie ze zmianą elit. Transformacja prowadzi także do zmiany ustroju państwa.
Transformacja ustrojowa zgodnie z koncepcją Jana Szczepańskiego to jeden z trzech elementów przekształceń rzeczywistości społecznej: reformy, rewolucji, transformacji.
Według Jana Szczepańskiego transformację ustrojową charakteryzuje endogenne źródło zmian. Transformacja nie jest synonimem zmiany społecznej. To ciąg zmian dokonujących się w różnych dziedzinach prowadzący do przemiany istotnych dla całego systemu społecznego. Takie definiowanie problemu oddaje ducha transformacji przebytej przez społeczeństwo polskie w roku 1989.
Typowym przykładem transformacji ustrojowej są przemiany polityczne w państwach Europy Środkowej z początku lat 90. XX wieku, między innymi transformacja ustrojowa w Polsce.
Transformacja szokowa oznacza, iż w bardzo krótkim czasie wprowadza się zasadnicze zmiany systemowe we wszelkich płaszczyznach życia społeczno-gospodarczego, jak i politycznego danego kraju. W Polsce była transformacja najbardziej szokowa ze wszystkich krajów.
Zalety transformacji szokowej to:
stwarza ona szansę na uruchomienie znacznej skutecznej pomocy zewnętrznej (z zagranicy); chodzi tu o wsparcie z wielkich instytucji międzynarodowych jak MFW, czy BŚ, a poza tym można liczyć na pomoc ekspercką;
istnieją warunki do pozyskania pomocy ze strony rządów innych państw, głównie ważna w procesie stabilizacji kursu walutowego (zagranica uruchomiła duże środki dla utrzymania kursu złotego);
szansa przyciągnięcia w krótkim czasie znacznego kapitału zagranicznego w postaci inwestycji bezpośrednich;
wewnętrzne wsparcie społeczne i zgoda społeczna na wyrzeczenia w okresie transformacji: im krócej trwa transformacja tym większa szansa, że poparcie społeczne będzie silnie wspierać przebudowę;
tylko w szokowej terapii istnieje szansa na radykalne ograniczenie / podcięcie wpływów starych grup interesów, które są zainteresowane w spieraniu starego systemu;
stwarza ona możliwość skrócenia do minimum okresu przejściowego, międzysystemowego; ma to kolosalne znaczenie, gdyż utrzymywanie się okresu międzysystemowego powoduje wyłonienie się grup nacisku, zainteresowanych w utrzymaniu chaosu i bałaganu - niektóre grupy dobrze się mają, gdy istnieje pełno luk prawnych, szara strefa - jest to bardzo niekorzystne dla gospodarki i dla samego procesu transformacji;
daję szansę do wyłonienia się w miarę szybko grup, które są zainteresowane w spieraniu nowego systemu;
niewątpliwe koszty gospodarcze (obniżenie dynamiki rozwojowej) przy transformacji szokowej można „odrobić” - można odbudować gospodarkę w oparciu o nowe zasady systemowe; w okresie międzysystemowym gospodarka rozwija się poza oficjalnym nurtem - traci na tym budżet i państwo.
Wady terapii szokowej:
bardzo wysoki koszt początkowy transformacji przejawia się w tym, iż gwałtowne urynkowienie gospodarki w sposób brutalny i szybki eliminuje nieefektywnych, a to powoduje obniżenie dynamiki produkcji: oczywiście jeżeli jest to produkcja przestarzała, bez perspektyw, to można to przeboleć - gorzej jeśli padają firmy, które w dłuższym okresie mogłyby się utrzymać - są to znaczne szkody; oczywiście bardzo trudno jest oszacować, które straty muszą zaistnieć, a którym można by zapobiec przy interwencji państwa;
istnieją bardzo wysokie koszty społeczne: gwałtownie rośnie bezrobocie, co pociąga za sobą gwałtowne obniżenie poziomu życia; to sprzyja wzrostowi niezadowolenia społecznego (wyścig w czasie jest tu bardzo istotny: należy przeprowadzić transformację zanim utraci się poparcie społeczne).
Transformacja gradualna Wprowadza się ją stopniowo. W dużym stopniu stanowi odwrócenie wad i zalet transformacji szokowej.
Zalety:
Ma bardzo niski początkowy koszt ekonomiczny i społeczny; początkowo relatywnie mały koszt, gdyż załamanie gospodarcze i obniżenie produkcji jest nieporównalnie mniejsze, a więc mniejsze bezrobocie: w początkowym okresie przyrost bezrobocia jest kontrolowany; mniejsze jest również ograniczenie dochodów społeczeństwa, mniejsza jest utrata poparcia (wszystko w krótkim okresie).
Wady:
nie jest ona w stanie zmobilizować na taką skalę jak szokowa zewnętrznego wsparcia; inne rządy zastanawiają się, czy będą oni mieli dość siły, aby przeprowadzić do końca tę transformację;
transformacja gradualna ma kluczową wadę przejawiającą się w dłuższym okresie: coraz szybszy spadek poparcia społecznego: początkowe duże wsparcie dla transformacji wiąże się z utopijnymi oczekiwaniami społeczeństw: społeczeństwa, które przywykły do państwa opiekuńczego liczą na zachowanie jego opiekuńczej roli a przy tym, liczą, że zacznie rozwijać się gospodarka: jednym słowem liczą na życie w standardach zachodnich przy zachowaniu opiekuńczej roli państwa; władze również głosiły populistyczne programy - podkreśla się uniwersalne wartości i rzuca się ogólne hasła (np. program „Solidarności” z początków lat 80-tych); oczywiste jest, że w miarę przemian kolejne grupy społeczne są zawiedzione: transformacja stwarza możliwość jednym, ale eliminuje ją drugim (tych drugich jest większość); czy istnieje szansa na dokończenie transformacji przed spadkiem poparcia społecznego? - spadek poparcia jest najczęściej szybszy niż same przemiany; w wielu krajach nie zdążono z dokończeniem tej transformacji przed spadkiem poparcia;
utrzymywanie się starych grup lobbingu systemowego; istnieje bardzo silny opór z ich strony: elementy starego systemu istnieją i wiele ludzi jest zagrożonych utratą systemu;
ważną wadą jest to, iż transformacja gradualna nie wyzwala dostatecznych bodźców by wzmocnić grupy lobbujące nowy system; ograniczają się one do grup inteligenckich (widać to w Rosji - kanapowe reformatorskie partie);
transformacja gradualna jest czynnikiem, który umacnia okres przejściowy; jest to raj dla gospodarki drugiego obiegu: mafii gospodarczej, szarej strefy; grupy te stają się silniejsze niż grupy lobbujące stary system (nie mówiąc już nic, o lobbujących system nowy); to może rozłożyć transformację na lata, doprowadzić do buntu społecznego; ta grupa lobbingowa ma duży wpływ na politykę (mafia jest na górze);
pokryzysowa odbudowa gospodarki - gospodarka odbudowuje się na zasadach systemu przejściowego.
Transformacja ustrojowa w Polsce - Obrady Okrągłego Stołu i wybory z czerwca 1989 roku stanowiły natomiast początek transformacji ustrojowej. Pierwsze częściowo wolne wybory odbyły się 4 i 18 czerwca 1989 - w ich wyniku Komitet Obywatelski "Solidarność" otrzymał maksymalną dopuszczoną liczbę miejsc w Sejmie. 24 sierpnia 1989 powstał rząd Tadeusza Mazowieckiego. W tym czasie prezydentem został mianowany Wojciech Jaruzelski. Rok później przeprowadzono wybory prezydenckie, które wygrał Lech Wałęsa. Pierwsze w pełni demokratyczne wybory parlamentarne odbyły się w 1991 r. W ich efekcie utworzono pierwszy demokratyczny rząd Jana Olszewskiego, a Polska stała się w pełni demokratycznym państwem.
Demokratyczne władze Polski przeprowadziły w czasie pierwszych lat III Rzeczypospolitej wiele istotnych zmian i reform. Początkowo wprowadzono zmiany do Konstytucji PRL zmieniające nazwę państwa na Rzeczpospolita Polska, przywracające do godła orła w koronie i odrzucające zasady komunistycznego systemu jednopartyjnego.
Transformacja gospodarcza - Reformy rządu Mieczysława Rakowskiego w latach 1988-1989 uznawane są za inaugurację procesu transformacji gospodarczej.
W roku 1990 przyjęto pakiet reform gospodarczych znanych jako plan Balcerowicza, polegający na wprowadzeniu wolnego rynku, obniżeniu inflacji i deficytu budżetowego oraz na dążeniu do przyspieszenia wzrostu gospodarczego.
Pomarańczowa rewolucja - wydarzenia, które miały miejsce na Ukrainie od 21 listopada 2004 roku do 23 stycznia 2005, czyli od zakończenia drugiej tury wyborów prezydenckich, w których zmierzyli się kandydat obozu władzy, ówcześnie urzędujący premier Wiktor Janukowycz oraz kandydat opozycyjnej Naszej Ukrainy, były premier Wiktor Juszczenko, do czasu złożenia przysięgi prezydenckiej przez Wiktora Juszczenkę.
Nazwa została nadana od pomarańczowego koloru, który był symbolem sztabu wyborczego Wiktora Juszczenki.
Przebieg: Bezpośrednio po zamknięciu lokali wyborczych w państwowej telewizji oraz innych środkach masowego przekazu ogłoszono zwycięstwo prorosyjskiego kandydata na prezydenta Wiktora Janukowycza. Jednak już po zamknięciu lokali wyborczych okazało się, że oficjalne wyniki wyborów różnią się znacząco od tych prawdziwych o około 11%.
Liderzy opozycyjni Julia Tymoszenko i Wiktor Juszczenko wezwali do obywatelskiego nieposłuszeństwa Ukraińców. Odpowiedzią na ich apele były kilkusettysięczne wiece poparcia dla powtórzenia głosowania w Kijowie, Lwowie, Doniecku, jak i w innych miastach. Apele o powtórzenie głosowania poparła Unia Europejska uznając, że wybory nie spełniały standardów demokratycznych.
Skutkiem tych działań było nadzwyczajne posiedzenie Rady Najwyższej Ukrainy. Ustępujący prezydent Leonid Kuczma wprowadził na Ukrainie stan wyjątkowy i zagroził użyciem siły. Wojsko i milicja stanęły po stronie demonstrantów nie dopuszczając do rozlewu krwi. Następnego dnia Centralna Komisja Wyborcza (CKW) ogłosiła prezydentem Wiktora Janukowycza. Po podaniu oficjalnych wyników prezydent Rosji Władimir Putin pogratulował zwycięstwa Janukowyczowi.
Odpowiedzią Ukraińców było obywatelskie nieposłuszeństwo i demonstracje w centrum Kijowa. Następnego dnia na Ukrainę przybyli polscy politycy, a do Polski przyjechał Borys Tarasiuk. Prezydent Ukrainy poprosił prezydentów - Aleksandra Kwaśniewskiego i Valdasa Adamkusa o mediację w sprawie Ukrainy. Przez kolejne kilkanaście dni trwały protesty opozycji, a na Ukrainę przyjeżdżali kolejni politycy.
Ostateczną decyzję o powtórzeniu wyborów podjął sąd konstytucyjny i wyznaczył wybory na 26 grudnia 2004 roku. W powtórzonych wyborach zwyciężył lider opozycji Wiktor Juszczenko. W miesiąc później - 23 stycznia 2005 roku złożył przysięgę i rozpoczął kadencję prezydencką.
Skutki: Bezpośrednim efektem pomarańczowej rewolucji była zmiana na scenie politycznej Ukrainy. W wyniku powtórzonej drugiej tury wyborów prezydentem został Wiktor Juszczenko, a w nowo powołanym rządzie premierem została Julia Tymoszenko.
Z czasem jednak tzw. „pomarańczowa koalicja” zaczęła tracić początkową siłę i spójność. Wzajemne oskarżenia rzucane przez prezydenta i premiera (wielokrotnie oskarżali się o korupcję oraz współpracę ze zwolennikami starego reżimu) spowodowały odwołanie Tymoszenko z urzędu i zastąpienie jej na tym stanowisku przez Jurija Jechanurowa. Koalicja wyborcza Blok Julii Tymoszenko przeszła wówczas do opozycji w stosunku do otoczenia prezydenta.
Pomarańczowa rewolucja zapobiegła ewolucji systemu politycznego Ukrainy w kierunku autokratycznym - zachowany został pluralizm polityczny oraz zwiększył się zakres wolności mediów. Jednocześnie, na skutek braku wymiany elit, nie przeprowadzono rewolucyjnych zmian w funkcjonowaniu państwa ukraińskiego. W następnych latach doszło wręcz do pogłębienia symbiozy polityki i wielkiego biznesu, zaniechano reform gospodarczych, nie doszło również do przełomu w procesie zbliżenia Ukrainy do UE.
Białoruś:
Powstały pierwsze zorganizowane formy opozycji- Białoruski Front Narodowy.
26 stycznia 1990 r. Rada Narodowa BSRR uchwaliła ustawę, w wyniku której język białoruski stał się jedynym językiem państwowym. W marcu 1990 r. odbyły się wybory do Rady Narodowej z udziałem opozycji. 27 lipca 1990 r. Rada Najwyższa BSRR przyjęła deklarację o suwerenności państwowej.
Deklaracja ustanowiła:
zasadę suwerenności,
zasadę przedstawicielstwa (Rada Najwyższa),
referendum,
zapowiedzi utworzenia banku narodowego i własnego systemu pieniężnego,
zasada zwierzchności systemu prawa wewnętrznego,
zasada podziału władzy.
Konstytucja w całości uchwalona przez Radę Najwyższą weszła w życie 30 marca 1994 r. Miała demokratyczny charakter.
Naczelne zasady konstytucji:
zasada unitarnego, demokratycznego, socjalnego państwa,
zasada suwerenności narodu,
zasada poszanowania godności człowieka oraz jego wolności i praw,
zasada przedstawicielstwa,
zasada pluralizmu politycznego,
zasada neutralności światopoglądowej państwa,
zasada podziału i równoważenia się władz,
zasada praworządności,
zasada kierowania się w polityce zagranicznej ideą równości państw i pokojowego regulowania sporów.
Władza wykonawcza: Prezydent Republiki i Gabinet Ministrów. Władza ustawodawcza: jednoizbowa Rada Najwyższa. Władza sądownicza: niezawisłe sądy.
System rządów: prezydencko- parlamentarny.
Wybory prezydenta. Powszechne wybory na prezydenta odbyły się w 2 turach: 23 czerwca i 10 lipca 1994 r. Zwyciężył Aleksander Łukaszenka- wygrał I turę, a w II turze zyskał 80% głosów. Łukaszenka od początku chciał władzy absolutnej oraz ograniczenia demokracji. Rozpoczął się odwrót od reform politycznych, gospodarczych i społecznych.
Wybory parlamentarne14 maja 1995 r. odbyły się na Białorusi pierwsze demokratyczne wybory parlamentarne. Jednak w ordynacji wyborczej istniał wymóg 50% frekwencji dla ważności wyborów, co spowodowało, że w I i II turze wybrano 119 deputowanych z 260, a dla ukonstytuowania się Rady Najwyższej niezbędne było obsadzanie 174 mandatów.
Wybory uzupełniające- 29 listopada 1995 r.- wyłoniono 20 deputowanych.
II tura wyborów uzupełniających- 11 grudnia 1995 r.
Łącznie we wszystkich turach wyłoniono 198 deputowanych.
Łukaszenka wykorzystał wybory parlamentarne do przeprowadzenia referendum, na podstawie którego językowi rosyjskiemu został nadany równy status z białoruskim. Nastąpiło odejście od wprowadzonych w okresie niepodległości- godła „pogoń” oraz flagi i zastąpienie ich symboliką z okresu ZSRR. W referendum Białorusini opowiedzieli się za integracją z Rosją.
PREZYDENT (Alaksandr Łukaszenka (od lipca 1994))
Prezydent jest nadrzędny wobec wszystkich organów w państwie. Prezydent skupia całą władzę, jest to władza jednolita, niepodzielna, przybierająca formę dyktatury prezydenckiej.
Pozycja ustrojowa prezydenta jest określana w art. 79 konstytucji:
prezydent jest głową państwa,
gwarantem konstytucji oraz praw i wolności,
prezydent jest najwyższym organem Republiki,
uosabia jedność narodu,
gwarantuje realizację podstawowych kierunków wewnętrznej i zewnętrznej polityki,
reprezentuje państwo na zewnątrz,
strzeże suwerenności Republiki Białorusi,
strzeże bezpieczeństwa narodowego i integralności terytorium państwa,
zapewnia stabilność polityczną i ekonomiczną, ciągłość i współdziałanie organów państwa,
pośredniczy między organami władzy państwowej a społeczeństwem.
Zasada niepołączalności urzędu prezydenta z innymi funkcjami i urzędami.
Prezydent nie może:
być deputowanym ani członkiem Rady Republiki,
zajmować innych funkcji w urzędach i organach oraz organizacjach społecznych,
być członkiem partii politycznych,
prowadzić działalności gospodarczej,
otrzymywać innego wynagrodzenia za pracę (z wyjątkiem honorarium za utwory nauki czy sztuki).
Prezydent jest nietykalny. Jest zakaz utrudniania prawodawczej działalności prezydenta.
Kandydatem na prezydenta może być:
obywatel Białorusi,
35 lat,
posiadać czynne prawo wyborcze,
musi mieszkać co najmniej 10 lat w Białorusi.
Zgłoszenie następuje przez obywateli- minimum 100 tys. podpisów. Wybory są ważne jeśli w głosowaniu wzięła udział min. połowa obywateli uprawnionych do głosowania. Prezydentem zostaje ten kandydat, który uzyska więcej niż połowę ważnych głosów. Gdy żaden kandydat nie otrzyma wymaganej liczby głosów jest II tura głosowania. Przechodzą do niej 2 kandydaci z największą liczbą głosów. Wybrany jest ten, który w II turze zyska więcej głosów.
4 grupy uprawnień prezydenta:
1. Uprawnienia w stosunku do konstytucyjnych organów państwa:
powołuje premiera i określa strukturę rządu,
powołuje oraz zwalnia zastępców premiera, ministrów i innych członków rządu, przyjmuje dymisję rządu,
ma prawo uchylenia aktów rządu,
powołuje przewodniczących Sądu Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego oraz Najwyższego Sądu Gospodarczego,
powołuje sędziów Sądu Najwyższego oraz Najwyższego Sądu Gospodarczego, prokuratora generalnego, a po powiadomieniu Rady Republiki zwalnia z tych urzędów,
powołuje 6 z 12 sędziów Sądu Konstytucyjnego,
powołuje 6 członków Komisji Centralnej ds. wyborów,
zarządza wybory do parlamentu,
rozwiązuje izby parlamentu.
2. Sfera prawodawstwa:
prawo inicjatywy ustawodawczej,
podpisywanie ustaw i prawo weta,
zarządzanie referendum powszechnego,
występuje do parlamentu wnioskiem o zmianę lub uzupełnienie konstytucji,
wydawanie zarządzeń i rozporządzeń,
prawo wydawania dekretów.
3. Sfera stosunków zewnętrznych i obrony kraju:
prowadzi rokowania i podpisuje umowy międzynarodowe,
powołuje i odwołuje przedstawicieli dyplomatycznych,
zwołuje i przewodniczy Radzie Bezpieczeństwa,
jest głównodowodzącym sił zbrojnych,
wprowadza stan wojenny,
ogłasza mobilizację.
4. Sfera stosunków z obywatelami:
decyduje o nadaniu obywatelstwa, o jego ustaniu, udziela azylu,
prawo łaski,
przyznaje nagrody i odznaczenia państwowe,
ustanawia święta państwowe i dni wolne,
może wprowadzić stan wyjątkowy.
Prezydent ma prawo wydawania dekretów, rozporządzeń i zarządzeń, mających charakter źródeł prawa.
2 rodzaje dekretów prezydenckich:
dekrety wydawane na podstawie ustaw o delegowaniu prezydentowi uprawnień ustawodawczych- z inicjatywą do parlamentu może wystąpić prezydent,
dekrety tymczasowe- wydawane bezpośrednio na podstawie uprawnień prezydenta w sytuacji szczególnej konieczności. Prezydent może je wydać z własnej inicjatywy lub na wniosek rządu. Dekrety tymczasowe podlegają zatwierdzeniu przez obie Izby Zgromadzenia Narodowego. Jeśli Izba Deputowanych i Rada Republiki nie uchylą dekretu tymczasowego większością 2/3 pełnego składu każdej z Izb, dekret tymczasowy ma moc obowiązującą.
W razie kolizji dekretu tymczasowego z ustawą obowiązuje dekret tymczasowy. Analogiczna sytuacja jest w przypadku zarządzeń prezydenta- nie wymagają przedłużenia Zgromadzenia Narodowego.
Prezydent wydaje również rozporządzenia (klasyczne akty wykonawcze)- mają moc niższą od ustaw, dekretów i zarządzeń.
PARLAMENT (premier - Michaił Miasnikowicz od 2010)
Konstytucja z 1994 r. jako organ władzy ustawodawczej ustanowiła Radę Najwyższą- jednoizbowy organ reprezentacji narodu.
Kadencja wynosiła 5 lat. W jej skład miało wchodzić 260 deputowanych wybranych demokratycznie w 5- przymiotnikowych wyborach, obowiązywała zasada większościowa (jednomandatowe okręgi wyborcze).
Uprawnienia Rady Najwyższej:
prawo zarządzania referendum,
uchwalanie i zmiana konstytucji,
uchwalanie ustaw i uchwał oraz kontrola ich wykonania,
zarządzała wybory,
wyznaczała wybory prezydenta,
wybierała Sąd Konstytucyjny, Sąd Najwyższy, prokuratora generalnego,
określała tryb rozstrzygania spraw administracyjno- terytorialnego ustroju państwa,
wyznaczała kierunki wewnętrznej i zewnętrznej polityki państwa,
zatwierdzała budżet,
ratyfikowała i wypowiadała umowy międzynarodowe,
decydowała o amnestii.
Rada ze swego grona wybierała przewodniczącego i jego zastępców.
W wyniku listopadowego referendum z 1996 r.- w nowej konstytucji przekształcono jednoizbową Radę Najwyższą w parlament dwuizbowy- Zgromadzenie Narodowe. Parlament utracił pozycję władzy ustawodawczej, bo w treści konstytucji usunięta została zasada trójpodziału władzy.
Zgromadzenie Narodowe:
Wybory parlamentarne zostały obsadzone przez bezpartyjnych wspierających Łukaszenke.
Izby zbierają się na 2 sesje w roku:
- 1 sesja- 2 października (nie trwa dłużej niż 80 dni),
- 2 sesja- 2 kwietnia (90 dni).
Izba Przedstawicieli-110 członków, wybieranych w wyborach powszechnych w okręgach jednomandatowych.
Deputowanym może być obywatel, który ukończył 21 lat.
Izba Deputowanych może być rozwiązana gdy:
nie wyrazi wotum zaufania,
wyrazi wotum nieufności,
dwukrotnie nie wyrazi zgody na mianowanie premiera proponowanego przez prezydenta.
Rada Republiki - 64 członków. Nie ma przedstawicielskiego charakteru. Sposób kształtowania jej składu nadaje jej charakter przedstawicielstwa terytorialnego, pochodzącej w części z wyborów pośrednich (56 członków wybierają deputowani z rad terenowych), a w części z nominacji prezydenta (8 członków).Członkiem może być obywatel, który ukończył 30 lat.
Rada Republiki może:
zgodzić się na nominację przewodniczącego Sądu Konstytucyjnego.
zgodzić się na nominację przewodniczącego i sędziów Sądu Najwyższego.
zgodzić się na nominację przewodniczącego i sędziów Sądu Gospodarczego.
zgodzić się na nominację prokuratora generalnego,
zgodzić się na nominację przewodniczącego i członków Banku Narodowego.
wybrać i wprowadzić 6 członków do Sądu Konstytucyjnego.
przeprowadzić debatę na temat dekretów prezydenta w sprawie ogłoszenia stanu alarmowego lub przeprowadzeniu powszechnej lub częściowej mobilizacji. W razie takiego dekretu rada ma 3 dni na rozpatrzenie ewentualnego dekretu.
Kadencja parlamentu wynosi 4 lata. Jednak prezydent może przedterminowo rozwiązać obie izby parlamentu. Decyzja o rozwiązaniu Zgromadzenia Narodowego powinna być poprzedzona konsultacjami z przewodniczącymi obu izb. Rozwiązane mogą być obie izby lub każda z osobna.
Prezydent może rozwiązać parlament, gdy Sąd Konstytucyjny orzeknie o poważnym naruszeniu konstytucji przez każdą z izb.
Do zadań obu izb należy ratyfikacja zawieranych przez prezydenta umów międzynarodowych.
Ukraina:
Krótko po ogłoszeniu niepodległości w 1991 roku, Ukraina przygotowała nową konstytucję oraz przyjęła wielopartyjny system. Oprócz tego Ukraina zaadoptowała cywilne i polityczne prawa dla mniejszości narodowych. Nowa demokratyczna konstytucja weszła w życie 28 czerwca 1996 roku. Zapewnia ona podstawowe prawa człowieka.
System wyborczy i partie polityczne:
1. System wyborczy: proporcjonalny
2. Metoda przeliczania głosów: Hare- Niemeyer
3. Próg wyborczy: 3%
4. Okręgi wyborcze: nie ma już okręgów jednomandatowych, Ukraina jest jednym okręgiem.
5. Obecnie rządząca partia: Partia Regionów ( przewodniczy Wiktor Janukowycz)
Pozostałe partie: Blok Julii Tymoszenko, Ludowy Blok Łytwyna, Komunistyczna Partia Ukrainy, Socjalistyczna Partia Ukrainy, Postępowa Socjalistyczna Partia Ukrainy
Premier: Mykoła Azarow (od 2010)
Rada Najwyższa Ukrainy - jednoizbowy parlament Ukrainy. Nazwa ta jest typowa dla krajów post-radzieckich, których parlamenty często noszą nazwę "Rad Najwyższych". Nazwę taką nosi również parlament Autonomicznej Republiki Krymu. Obecna Rada Najwyższa Ukrainy jest bezpośrednią następczynią Rady Najwyższej Ukraińskiej SRR, która w 1991 ogłosiła niezależność kraju i odłączenie się od Związku Radzieckiego.
Rada składa się z 450 posłów wybranych w równych, bezpośrednich i tajnych wyborach powszechnych. Ordynacja wyborcza do 2002 stanowiła połączenie ordynacji większościowej i proporcjonalnej. Połowa posłów wybieranych była w okręgach jednomandatowych, a druga połowa - w wyborach proporcjonalnych z listami partyjnymi wystawionymi przez partie polityczne lub bloki wyborcze takich partii.
Od 2006 zmieniono zasady wyborów, rezygnując z wyboru połowy posłów w okręgach jednomandatowych. Aktualnie Ukraina stanowi jeden okręg wyborczy. Listę wyborczą, liczącą do 450 osób, mogą wystawiać wyłącznie zarejestrowane partie polityczne lub bloki wyborcze będące koalicją takich partii. Mandaty dzielone są proporcjonalnie pomiędzy te ugrupowania, które przekroczą wynoszący 3% próg wyborczy. Do parlamentu wchodzą kolejne osoby z listy. Ewentualne objęcie po wyborach jakiejkolwiek funkcji w administracji rządowej, samorządowej czy prezydenckiej wiąże się z koniecznością złożenia mandatu.
Kadencja parlamentu trwa 5 lata. W jego skład może zostać wybrany obywatel Ukrainy, który najpóźniej w dniu wyborów ukończył 21 rok życia, dysponuje prawami wyborczymi i przebywa na terytorium Ukrainy od co najmniej pięciu lat. Nie może zostać wybrany do ukraińskiego parlamentu ten, na kim ciąży wyrok za przestępstwo umyślne. Deputowani do parlamentu mogą tworzyć frakcje. W skład każdej z frakcji musi wchodzić co najmniej 14 deputowanych. Terminowe wybory do Rady Najwyższej odbywają się w ostatnią niedzielę ostatniego miesiąca piątego roku kadencji urzędującego składu. Przedterminowe wybory odbywają się w przeciągu sześćdziesięciu dni od dnia opublikowania postanowienia o rozwiązaniu parlamentu.
Deputowany: mandat imperatywny - musi stać się członkiem tej frakcji, która go wysunęła
Uchwalanie ustaw: w 3 czytaniach większością bezwzględną (nawet zwykłe ustawy). Prezydent ma prawo weta zawieszającego, ale może ono zostać przegłosowane większością 2/3.
Uprawnienia Najwyższej Rady Ukrainy
wnoszenie zmian do Konstytucji Ukrainy
ogłaszanie referendum
uchwalanie ustaw
zatwierdzanie budżetu i jego kontrola
polityka wewnętrzna i zewnętrzna
ogłaszanie stanu wojny oraz zatwierdzanie traktatów pokojowych, a także zatwierdzanie decyzji prezydenta o wykorzystaniu Sił Zbrojnych Ukrainy oraz innych formacji wojskowych w razie napaści zbrojnej
możliwość usunięcia prezydenta w drodze specjalnej procedury (impeachment)
powoływanie na wniosek prezydenta Premiera Ukrainy, Ministra Obrony, Ministra Spraw Zagranicznych, zwierzchnika Służby Bezpieczeństwa Ukrainy; powoływanie na wniosek premiera innych członków Gabinetu Ministrów, głowy Antymonopolowego Komitetu Ukrainy, Głowy Państwowego Komitetu Telewizji i Radiofonii Ukrainy; zwalnianie wyżej wymienionych osób z zajmowanych stanowisk, składanie wniosku o dymisję Premiera Ukrainy oraz innych członków Gabinetu Ministrów
kontrola działalności Rady Ministrów
przyjmowanie regulaminu Rady Najwyższej
powoływanie na stanowisko oraz zwalnianie z niego Głowy Izby Obrachunkowej, Pełnomocnika Rady Najwyższej, głowy Narodowego Banku Ukrainy, składu Narodowej Rady Ukrainy do spraw Telewizji i Radiofonii
zatwierdzanie ogólnej struktury, liczebności i wyznaczanie funkcji Służby Bezpieczeństwa Ukrainy, Sił Zbrojnych Ukrainy, innych utworzonych na podstawie odpowiednich ustaw formacji wojskowych
itd.
Obecny skład Rady pochodzi z wyborów w 2007:
Partia Regionów - 175 deputowanych
Blok Julii Tymoszenko - 156
Nasza Ukraina - Ludowa Samoobrona - 72
Komunistyczna Partia Ukrainy - 27
Blok Łytwyna - 20
Prezydent
Leonid Krawczuk 24 sierpnia 1991 - 19 lipca 1994
Leonid Kuczma 19 lipca 1994 - 23 stycznia 2005
Wiktor Juszczenko 23 stycznia 2005 - nadal
1. Kadencja: 5 lat (możliwość jednej reelekcji)
2. Kandydat: 35 lat, posiada czynne prawo, zamieszkuje na terenie państwa od 10 lat, warunek zebrania 1 miliona podpisów wyborców popierających jego zgłoszenie
3. Wybory: powszechne i bezpośrednie
4. Utrata stanowiska: śmierć, niezdolność, zrzeczenie się urzędu, złożenie z urzędu w trybie impeachmentu
5. Ochrona: immunitet nietykalności
6. Kompetencje:
przedstawia kandydata na premiera, ale nie może zrobić tego samodzielnie, przedstawia kandydata Radzie Najwyższej
samodzielnie powołuje Ministra Obrony i Ministra Spraw Zagranicznych
powołuje połowę składu Narodowego Banku Ukrainy
powołuje pełnomocnika do spraw obrony praw człowieka
wybiera 1/3 - 6 sędziów Trybunału Konstytucyjnego
zawieranie umów międzynarodowych
reprezentowanie państwa w stosunkach międzynarodowych
prawo rozwiązania Rady Najwyższej
podpisywanie ustaw
7. Weto: weto zawieszające
8. Zastępca: Przewodniczący Rady Najwyższej
Rosja:
Rosja jest państwem demokratycznym z silną rolą prezydenta w systemie politycznym. Władzę ustawodawczą posiada bikameralny parlament, wykonawczą - prezydent i w praktyce zależny od niego rząd, a sądowniczą - niezawisłe sądy. Rosja jest federacją, składającą się z republik, krajów, obwodów, miast o znaczeniu federalnym, obwodów autonomicznych i okręgów autonomicznych. Te części składowe nie mają jednak statusu państwowego (jak np. w Szwajcarii)
Prezydent (Władimir Putin)
Wcześniej Borys Jelcyn - od 10 lipca 1991 do 31 grudnia 1999 (ustąpił z urzędu)
Prezydent w konstytucji wymieniany jest wcześniej niż Zgromadzenie Federalne (parlament) i rząd, co odzwierciedla jego pozycję w całym systemie politycznym.
Wybierany jest na 6 lat w wyborach tajnych, powszechnych i bezpośrednich (wymagana 50% frekwencja dla ważności wyborów). O to stanowisko może ubiegać się obywatel Rosji liczący sobie minimum 35 lat i który od co najmniej 10 lat zamieszkuje na terenie Federacji. Prezydent może sprawować swój urząd maksymalnie dwa razy z rzędu (nie oznacza to jednak, że nie może go sprawować więcej niż dwa razy). Federalną ustawą konstytucyjną z 21 listopada 2008 Duma wprowadziła poprawkę do konstytucji wydłużającą kadencję prezydenta do lat 6. Prawo weszło w życie.
Prezydent uznawany jest za głowę państwa i gwaranta konstytucji oraz wolności i praw człowieka i obywatela. Jest podmiotem określającym podstawowe kierunki wewnętrznej i zagranicznej polityki państwa, a także reprezentantem Federacji w kraju i w stosunkach międzynarodowych. W związku z powyższym kieruje polityką zagraniczną państwa, prowadzi rokowania i podpisuje umowy międzynarodowe, podpisuje listy uwierzytelniające. Rozstrzyga również sprawy obywatelstwa oraz nadaje odznaczenia państwowe, tytuły i wyższe stopnie wojskowe. Posiada prawo łaski.
Oprócz powyższych, prezydent może:
zarządzać wybory do Dumy, może ją również rozwiązać,
przedkładać projekty ustaw Dumie,
podpisywać i ogłaszać ustawy,
zwracać się do Zgromadzenia Federalnego z corocznym orędziem na temat stanu państwa.
Prezydent Federacji Rosyjskiej jest również posiadaczem niezwykle rozległych uprawnień kreacyjnych; przedstawia kandydatów na stanowiska:
Prezesa Banku Centralnego,
sędziów Sądu Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Arbitrażowego, innych sądów federalnych,
Prezydent Federacji Rosyjskiej jest również najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych, może wprowadzać stan wojenny i wyjątkowy, tworzy i przewodniczy Radzie Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej, zatwierdza doktrynę wojskową państwa, powołuje i odwołuje najwyższe dowództwo Sił Zbrojnych Federacji.
Może zostać usunięty z urzędu na podstawie wysuniętego przez Dumę oskarżenia o zdradę stanu lub popełnienie innego ciężkiego przestępstwa, potwierdzonego oskarżeniem Sądu Najwyższego Federacji o wystąpieniu w działaniu prezydenta znamion przestępstwa oraz orzeczeniem Sądu Konstytucyjnego Federacji o przestrzeganiu obowiązującego trybu wysunięcia oskarżenia.
Zgromadzenie Federalne - parlament rosyjski jest bikameralny, tzn. składa się z dwóch izb. Federalną ustawą konstytucyjną z 21 listopada 2008 Duma wprowadziła poprawkę do konstytucji wydłużającą kadencję parlamentu z 4 do 5 lat. Prawo weszło w życie po wyborach parlamentarnych w 2011.
Rada Federacji
Rada Federacji to izba wyższa, będąca przedstawicielstwem części składowych Federacji Rosyjskiej. W jej skład wchodzi po dwóch reprezentantów z każdego podmiotu Federacji.
Jej kompetencje są o wiele skromniejsze niż izby niższej. Zajmuje się zatwierdzaniem zmian granic pomiędzy podmiotami federacji, zatwierdzaniem dekretów prezydenta dotyczących wprowadzenia stanu wojennego i wyjątkowego, rozstrzyga o użyciu sił zbrojnych Federacji poza jej granicami. Zarządza również wybory prezydenckie. Posiada prawo inicjatywy ustawodawczej.
Do Rady Federacji wybiera się po 2 przedstawicieli z każdego podmiotu Federacji, co daje 166 członków Rady z 83 podmiotów (21 republik, 9 krajow, 46 obwodów, 4 okregow autonomicznych, 1 obwodu autonomicznego i 2 miast o znaczeniu federalnym). Jeden z przedstawicieli jest wybierany przez organ ustawodawczy danego elementu federacjia drugi przez egzekutywę (są oni wybierani spoza składu organów ustawodawczych i wykonawczych danego okręgu). W wyborach tych obowiązuje system większościowy, a każdy wyborca głosuje na dwóch kandydatów. Kandydatów wysuwają grupy wyborców, partie oraz bloki partyjne. Drugi reprezentant delegowany jest przez lokalny organ wykonawczy lub lokalny rząd.
Duma Państwowa
Duma Państwowa to izba niższa rosyjskiego parlamentu, składająca się z 450 deputowanych. Duma wyraża wotum zaufania dla prezydenckiego kandydata na premiera, może także zgłosić wniosek o wotum nieufności. Posiada inicjatywę ustawodawczą. Może także wysunąć pod adresem prezydenta oskarżenie o zdradę, co może zapoczątkować proces złożenia go z urzędu.
Duma może zostać rozwiązana w trzech przypadkach:
po trzykrotnym odrzuceniu przez nią kandydata prezydenckiego na premiera,
gdy wyraża ona w ciągu 3 miesięcy dwa razy wotum nieufności wobec rządu,
gdy odmówi wotum zaufania rządowi, prezydent może rozwiązać ją lub zdymisjonować rząd w ciągu 7 dni.
Duma Państwowa składa się z 450 deputowanych, od 2005 roku wyłanianych w wyborach proporcjonalnych. Jest jeden federalny okręg wyborczy, system proporcjonalny (metoda przeliczania głosów na mandaty - Hare-Nemeyera), wszyscy kandydaci wybierani z list partyjnych!
Czynne prawo wyborcze mają obywatele, którzy ukończyli 18 lat, z wyłączeniem osób ubezwłasnowolnionych prawomocnym wyrokiem sądu, jak też osób aresztowanych zgodnie z procedurą sądową. Bierne prawo wyborcze posiadają natomiast ci obywatele, którzy ukończyli 21 lat, z wyłączeniem osób ubezwłasnowolnionych oraz aresztowanych zgodnie z prawomocnym wyrokiem sądu.
do 2005 roku Dumę wybierano w wyborach mieszanych:
1/2 mandatów obsadzana według systemu większościowego (w okręgach jednomandatowych),
1/2 według systemu proporcjonalnego, z zastosowaniem 5% progu głosów zdobytych w skali całego kraju przez listy ugrupowań politycznych.
Wyborca miał 2 głosy - na partię lub blok partyjny (zaznaczając jedną z trzech wymienionych tam osób) i na osobę kandydującą w jednomandatowym okręgu wyborczym.
Rząd Federacji Rosyjskiej (premier Dmitrij Miedwiediew)
Jest najwyższą władzą wykonawczą w ustroju politycznym Rosji. Jego status jest zapisany w rozdziale 6 (artykuły 110-117) Konstytucji Federacji Rosyjskiej i federalnej ustawy konstytucyjnej "Rząd Rosji" z dnia 17 grudnia 1997 z późniejszymi zmianami. Szefem rządu jest premier Rosji.
Zadania rządu Federacji Rosyjskiej, określa artykuł 114 Konstytucji, należą do nich:
Opracowanie budżetu państwa i składanie go do Dumy w celu zatwierdzenia oraz coroczne sprawozdania przed Dumą dotyczące realizacji budżetu;
Odpowiedzialność za jednolitą politykę finansową, kredytową i politykę pieniężną;
Realizację jednolitej polityki państwa w dziedzinie kultury, nauki, edukacji, zdrowia, opieki społecznej i ochrony środowiska;
Zarządzanie własnością państwa;
Wysiłki na rzecz egzekwowania istniejącego prawa, praw i wolności obywateli, ochrony mienia i porządku publicznego, zwalczania przestępczości;
Wykonywanie innych czynności i uprawnień wynikających z konstytucji Federacji Rosyjskiej, ustaw federalnych i dekretów prezydenckich.
Wyniki wyborów:
CKW podała, że Jedna Rosja, na której czele stoi premier Władimir Putin, a której listę wyborczą w tych wyborach parlamentarnych otwierał prezydent Dmitrij Miedwiediew, zdobyła 32 mln 379 tys. głosów, tj. 49,32 proc. Przełożyło się to na 238 mandatów w 450-miejscowej Dumie, tj. większość absolutną.
KPRF uzyskała 12 mln 599 tys. głosów (19,19 proc.), co dało jej 92 mandaty (wobec 57 w dotychczasowej Dumie). Sprawiedliwą Rosję poparło 8 mln 625 tys. wyborców (13,24 proc.), co przełożyło się na 64 mandaty (w 2007 roku - 38). LDPR otrzymała 7 mln 664 tys. głosów (11,67 proc.), co przyniosło jej 56 miejsc w izbie, tj. o 16 więcej niż dotąd.
Opozycja uznała wybory za sfałszowane. Zażądała też anulowania ich wyników i rozpisania nowych wyborów.
Zewnętrzne i wewnętrzne przyczyny transformacji ustrojowej w Europie Wsch.
Jesień Narodów 1989- pojęcie, geneza i skutki.
Definiowanie demokratyzacji.
Teoria „trzeciej fali” demokracji i jej krytyka.
Pojęcie zmiany systemowej, transformacji i tranzycji.
Polityczny, społeczny i ekonomiczny typ transformacji.
Rodzaje tranzycji wg Samuela Huntigtona.
Efekty procesów transformacyjnych.
Ewolucja ustroju politycznego Rosji.
Okoliczności uchwalenia i zasady konstytucji Rosji.
Rosyjskie Zgromadzenie Federalne - wybory, zakres kompetencji.
Władza wykonawcza w Rosji.
Białoruś jako alternatywa procesów transformacyjnych.
Ewolucja ustroju politycznego Białorusi. (Relacje Białorusi z Rosją i UE)
Zasady konstytucyjne Republiki Białorusi a praktyka polityczna.
Białoruska Rada Najwyższa - wybory, zakres kompetencji.
Władza wykonawcza w Białorusi.
Ewolucja ustroju politycznego Ukrainy. (Strategia Europy wobec Ukrainy)
Zasady konstytucyjne Ukrainy po Pomarańczowej Rewolucji.
Rada Najwyższa Ukrainy- wybory, zakres kompetencji.
Władza wykonawcza w Ukrainie.
Zasady konstytucyjne Węgier z uwzględnieniem zmian konstytucji po 2010 roku.
Wybory i zakres kompetencji węgierskiego Zgromadzenia Krajowego.
Władza wykonawcza na Węgrzech.