Resocjalizacja instytucjonalna

Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich gwarantuje nieletnim, wobec których zastosowano środki o charakterze izolacyjnym, prawo do swobodnej korespondencji i prawo do osobistych kontaktów z osobami spoza placówki, regulując bardzo szczegółowo możliwości ograniczenia tych praw.

Wychowanek ma prawo do właściwie zorganizowanej opieki, kształcenia i wychowania, życzliwego, podmiotowego traktowania, poszanowania godności osobistej, swobody wyrażania myśli i przekonań, także światopoglądowych i religijnych (jeżeli nie narusza tym dobra innych osób­) zapewnienia warunków bezpieczeństwa, ochrony przed przemocą, korzystania z pomieszczeń i urządzeń ośrodka, odwiedzin członków rodziny i znajomych. Równocześnie wychowanek ma obowiązek aktywnego uczestnictwa w programie resocjalizacji, przestrzegania regulaminu ośrodka, dbałości o wspólne dobro, ład i porządek w ośrodku, ponoszenia odpowiedzialności za własne postępowanie, uznawanie godności i podmiotowości innych osób.

ZAKŁAD POPRAWCZY

Umieszczenie w zakładzie poprawczym jest najsurowszym środkiem orzekanym przez sądy wobec nieletnich w wieku od 13 do 21 lat, którzy weszli w konflikt z prawem i wyczerpane zostały inne środki wychowawcze wcześniej stosowane bezskutecznie.

Zakład poprawczy ma przygotować wychowanków do życia zgodnego z normami społecznymi oraz nauczyć ich samodzielności życiowej. Realizacja tych zadań dokonuje się poprzez prowadzenie zintegrowanej działalności wychowawczej, opiekuńczej, korekcyjnej i dydaktycznej, a także przygotowanie wychowanków do pracy zawodowej, organizowanie ich udziału w życiu społecznym, gospodarczym i kulturalnym oraz współdziałania z wychowankami, ich rodzinami, organizacjami społecznymi, ośrodkami pomocy społecznej, właściwymi organami administracji rządowej i samorządu terytorialnego.

Zakłady poprawcze podlegają Ministerstwu Sprawiedliwości, a nadzór bezpośredni sprawują Prezesi Sądów Okręgowych oraz Okręgowe Zespoły Nadzoru Pedagogicznego.

Funkcje placówki:

• opiekuńcza

• kształcąco-wychowawcza

• terapeutyczna

Struktura zakładu: internat, szkoły, warsztaty szkolne, zespół diagnostyczno-korekcyjny, inne działy zapewniające realizację zadań: administracyjno-gospodarczy, służby zdrowia, ochrona

Zakłady dla chłopców są sprofilowane i dzielą się na:

1. resocjalizacyjne

• otwarte - MOAS -

- dla nieletnich, którzy nie przebywali w aresztach śledczych lub zakładach karnych, wyrażają wolę
uczestnictwa w procesie reso., i których postawa oraz zachowanie za tym przemawia

- kształcenie i zatrudnienie prowadzi się na terenie zakładu lub poza nim

• półotwarte

- dla nieletnich, których popełnione czyny karalne i niekorzystne zmiany zachowania nie dają podstaw
do umieszczenia ich w zakładach otwartych

- kształcenie i zatrudnienie prowadzi się na terenie zakładu

• zamknięte

- dla wychowanków którzy wielokrotnie uciekali z zakłady resocjalizacyjnych

- zajęcia prowadzi się na terenie zakładu

• o wzmożonym nadzorze wychowawczym

- dla nieletnich wobec których sąd orzekł umieszczenie w tego rodzaju zakładzie, ponieważ
dezorganizują pracę w innych zakładach i ukończyli lat 16, w wyjątkowych przypadkach 15.

- wszystkie zajęcia prowadzi się na terenie zakładu

2. resocjalizacyjno - rewalidacyjne

- dla nieletnich upośledzonych umysłowo

- zajęcia prowadzi się na terenie zakładu lub poza nim

3. resocjalizacyjno - terapeutyczne

- dla nieletnich z zaburzeniami rozwoju osobowości na tle organicznego uszkodzenia centralnego
układu nerwowego, uzależnionych od środków odurzających lub psychotropowych, nosicieli wirusa
HIV

- zajęcia prowadzone są na terenie zakładu

Te rodzaje i typy różnią się także liczbą wychowanków w grupie wychowawczej i oddziale szkolnym (najwięcej w otwartych, najmniej o wzmożonym nadzorze wych). We wszystkich typach zakładów liczba wychowanków w grupach warsztatowych powinna wynosić połowę liczby wychowanków w oddziale szkolnym.

Zakłady dla dziewcząt nie są sprofilowane.

MŁODZIEŻOWY OŚRODEK ADAPTACJI SPOŁECZNEJ wg Lesława Pytki

Cele i funkcje MOAS-u są praktycznie takie same jak pozostałych zakładów poprawczych jednak ich realizacja odbywa się głównie w środowisku lokalnym - np. kształcenie i zatrudnienie, zajęcia rekreacyjne i kulturalne prowadzone poza zakładem. Pobyt w MOAS-ie nie powinien trwać dłużej niż 3 lata. Wychowawca, we współpracy z wychowankiem i innymi pracownikami ośrodka, ustala plan indywidualnych oddziaływań resocjalizacyjnych. Zerwanie tego kontraktu daje podstawę do umieszczenia wychowanka w tradycyjnym zakładzie poprawczym.

MŁODZIEŻOWY OŚRODEK WYCHOWAWCZY - MOW

to placówki resocjalizacyjne przeznaczone dla młodzieży niedostosowanej społecznie (od 13 r.ż. - w uzasadnionych przypadkach od 10), działające cały rok i zapewniające wychowankom opiekę całodobową. Młodzież kierowana do ośrodka może być tylko na podstawie orzeczenia sądu w przypadku stwierdzenia demoralizacji nieletniego i dysfunkcjonalności rodziny, ale bez znamion przestępczych. Ośrodek wskazywany jest przez Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej w Warszawie. Centrum na podstawie informacji zawartych w dołączonej dokumentacji wskazuje staroście odpowiedni dla nieletniego ośrodek oraz powiadamia o tym sąd rodzinny, organ prowadzący ośrodek i rodziców lub opiekunów nieletniego W chwili podjęcia przez nieletniego nauki lub pracy, sąd rodzinny może także odstąpić od zastosowania orzeczenia.

Celem MOW jest tworzenie właściwych dla prawidłowego rozwoju dzieci i młodzieży warunków wychowawczych, zdrowotnych i materialnych oraz umożliwienie prawidłowego przebiegu procesu rozwoju i socjalizacji.

Zadaniem ośrodka jest eliminowanie przyczyn i przejawów niedostosowania społecznego, przygotowanie wychowanków do samodzielnego życia zgodnie z normami prawnymi i społecznymi oraz samodzielności zawodowej.

Ośrodki prowadzą zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze, korekcyjne, psychoterapeutyczne oraz współpracują ze środowiskiem wychowanków, z ich rodzinami.

Wychowawca, we współpracy z wychowankiem i innymi pracownikami ośrodka, ustala plan indywidualnych oddziaływań resocjalizacyjnych. Nieletni mogą być urlopowani do domów rodzinnych, opiekunów lub krewnych za zgodą sądu.

Rodzaje Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych:

1. resocjalizacyjne - dla młodzieży niedostosowanej społecznie w normie intelektualnej

2. resocjalizacyjno-rewalidacyjne - dla młodzieży niedostosowanej społecznie ale upośledzonej umysłowo w stopniu lekkim

SCHRONISKO DLA NIELETNICH

jest specjalistyczną placówką opieki całkowitej o charakterze diagnostyczno-resocjalizacyjnym stosowaną przez sąd dla nieletnich w trakcie trwania postępowania sądowego - to środek tymczasowy!!

Do schroniska sąd może skierować tylko nieletniego który ma ukończony 13 rok życia i popełnił czyn o znamionach przestępstwa, za które grozi mu umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Nieletniego można umieścić w schronisku, jeżeli zostaną ujawnione okoliczności przemawiające za umieszczeniem go w zakładzie poprawczym i zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów czynu karalnego, albo jeżeli nie można ustalić tożsamości nieletniego. Dodatkowo można umieścić w schronisku nieletniego który jest sprawcą szczególnie groźnego czynu karalnego, takiego jak: zabójstwo, ciężkie uszkodzenie ciała, gwałt, rozbój…

Pobyt w schronisku określony jest na maksymalnie 3 miesiące z możliwością przedłużenia o kolejne 3 miesiące.

Zadaniem schroniska jest zapewnienie pozostawania nieletniego do dyspozycji organu kierującego do schroniska, zapobieganie działaniom, które mogłyby utrudnić postępowanie w prowadzonej sprawie, opracowanie diagnozy lub rozpoczęcie procesu resocjalizacji.

Schroniska nie są placówkami koedukacyjnymi.

Rodzaje schronisk:

1. zwykłe - liczba nieletnich w grupie wychowawczej i oddziale szkolnym nie powinna przekroczyć 10 osób.

2. interwencyjne - dla nieletnich, którzy dopuścili się poważnych czynów karalnych, stwarzają poważne zagrożenie społeczne albo gdy umieszczenie ich w schronisku zwykłym mogłoby być niebezpieczne. Praca wychowawcza jest ukierunkowana w szczególności na eliminowanie przyczyn zachowań agresywnych. Liczba nieletnich w grupie wychowawczej i oddziale szkolnym nie powinna przekroczyć 6 osób.

POGOTOWIE OPIEKUŃCZE

Placówka opiekuńczo wychowawcza. Wychowankami mogą być dzieci i młodzież w wieku 3-18 lat które:
- w sposób nagły zostały pozbawione opieki i nie mogą być bezpośrednio umieszczone w odpowiedniej placówce opiekuńczo -wychowawczej
- z powodu znacznych zaniedbań środowiskowych i zaburzeń w zachowaniu oraz trudności w nauce wymagają specjalistycznej obserwacji i badań psychologiczno-pedagogicznych;
- zostały skierowane na podstawie orzeczeń sądu, wniosków dyrektorów szkół, inspektorów placówek opiekuńczo-wychowawczych w celu ustalenia najkorzystniejszego dla nich środowiska wychowawczego.

Okres pobytu dziecka w pogotowiu nie może przekroczyć 3 miesięcy, w uzasadnionych przypadkach może być przedłużony o kolejne 3 miesiące.

Zadaniem pogotowia jest doprowadzenie dziecka w tym czasie do normy w zakresie wychowania.

W każdym pogotowiu działa zespół diagnostyczno -kwalifikacyjny.

POLICYJNA IZBA DZIECKA

Zapewnia doraźną, całkowitą opiekę i właściwe warunki wychowawcze nieletniemu między 13 a 17 r.ż. zatrzymanemu przez funkcjonariuszy policji.

Zatrzymani są nieletnimi:

- co do których istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełnili czyn karny, a zachodzi obawa ukrycia się lub zatarcia śladów czynu przestępczego

- gdy nie można ustalić tożsamości

- wymagającymi natychmiastowej opieki, gdy jest niemożliwe niezwłoczne ich przekazanie rodzicom albo umieszczenie w pogotowiu opiekuńczym lub w innej placówce opiekuńczo-wychowawczej, jeżeli ukończyli lat 13 a nie ukończyli 18.

Podstawowe zadania policyjnej izby dziecka:

- potwierdzenie lub ustalenie tożsamości nieletniego,

- zebranie niezbędnych informacji o sytuacji środowiska rodzinnego nieletniego

- obserwacja pedagogiczna nieletniego w czasie pobytu w izbie.

O umieszczeniu nieletniego w izbie zostają powiadomieni jego rodzice, jednostka policji działająca na terenie jego miejsca zamieszkania, a o ile zachodzi potrzeba, sąd rodzinny, prokuratura, władze oświatowe oraz inne instytucje państwowe i organizacje społeczne.

RODZINNE OŚRODKI DIAGNOSTYCZNO - KONSULTACYJNE

to specjalistyczne placówki resortu sprawiedliwości działające na zlecenie sądów rodzinnych.

Zadania:
-przeprowadzenie specjalistycznych badań psychologiczno-pedagogicznych, lekarskich i środowiskowych; na ich podstawie wydaje się opinie o nieletnich, małoletnich, opiekunach i rodzicach
-prowadzenie poradnictwa rodzinnego, sprawowanie opieki specjalistycznej nad nieletnimi i małoletnimi;
-udzielanie pomocy zakładom poprawczym i schroniskom dla nieletnich, zwłaszcza w zakresie opieki psychopedagogicznej
-współpraca z instytucjami zajmującymi się problematyką rodzinną oraz zapobieganiem demoralizacji

KURATORSKI OŚRODEK PRACY Z MŁODZIEŻĄ

Instytucja o charakterze otwartym, działająca w miejscu zamieszkania nieletniego, przy sądzie rodzinnym.

Podstawowym zadaniem jest wdrażanie ich uczestników do prze­strzegania zasad współżycia społecznego i kształtowania właściwego stosunku do nauki i pracy przede wszystkim przez:

- udzielanie pomocy w usuwaniu zaniedbań szkoły,

- podnoszenie poziomu kultury osobistej,

- organizowanie czasu wolnego,

- udzielanie pomocy w rozwiązywaniu trudności wychowawczych,

- udzielanie pomocy materialnej.

Ośrodek powinien być czynny co najmniej cztery razy w tygodniu w godzinach popołudniowych. . Koncentruje się przede wszystkim na sprawowaniu opieki nad nieletnimi, wobec których sąd zastosował nadzór jako środek opiekuńczy lub wychowawczy, prowadzeniu zajęć resocjalizujących we współdziałaniu ze szkołami i innymi insty­tucjami, zajmującymi się opieką i wychowaniem młodzieży.

Funkcje:
-wychowanie
-opieka
-psychoterapia, profilaktyka

OCHOTNICZY HUFIEC PRACY

To instytucja o charakterze profilaktyczno-resocjalizacyjnym funkcjonująca w środowisku otwartym. Prowadzi między innymi poradnictwo zawodowe i młodzieżowe biura pracy:

> hufce pracy -

Ich celem jest umożliwienie uzupełnienia wykształcenia i zdobycia kwalifikacji zawodowych przez młodzież z rodzin patologicznych. Zgłasza się do nich młodzież kierowana przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne, kuratorów sądowych i przez szkoły podstawowe.
Funkcjonują przy zakładach pracy, uczestnik hufca po podpisaniu umowy staje się pracownikiem zakładu. Młodzież uczy się w szkołach publicznych, a miejscem praktycznej nauki zawodu są zakłady pracy.

> młodzieżowe biura pracy - realizują zadania w zakresie:
- pośrednictwa pracy poprzez poszukiwanie i gromadzenie ofert pracy, a także informowanie
poszukujących pracy o możliwościach zatrudnienia
- kierowania bezrobotnych do pracy zgodnie z wybraną ofertą, prowadzenia ewidencji osób
poszukujących pracy
- poradnictwa zawodowego dla młodzieży i osób pełnoletnich pozostających bez pracy poprzez
utworzenie i prowadzenie „banku informacji" o zawodach, na które jest zapotrzebowanie na rynku
pracy
- udzielania porad w sprawie możliwości zdobycia zawodu
- kierowania zainteresowanych na kursy celem kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania
zawodowego.

> kluby pracy - są jedną z form działalności młodzieżowych biur pracy

Skupiają one młodych ludzi powyżej 15 roku życia. Wspierają młodzież w poszukiwaniu pracy, gromadzą oferty pracy. Ich naczelnym zadaniem jest działalność wychowawcza polegająca głównie na kształtowaniu poczucia zaradności, wiary we własne możliwości, zapobieganiu degradacji intelektualnej. Spotkania są prowadzone przez psychologów, pedagogów, socjologów. Odbywają się również zajęcia instruktażowe na temat udzielania porad i wskazówek dotyczących pisania podań o pracę oraz sporządzania umów z przyszłym pracodawcą.

> ośrodki szkolenia zawodowego - Organizują i prowadzą kursy w zakresie:
- zdobywania zawodu
- podwyższenia kwalifikacji
- przekwalifikowania zawodowego

Warto też pamiętać, że w instytucjach zamkniętych istnieje niesprzyjająca atmosfera wychowawcza, ponieważ wychowankowie są pozbawieni kontaktu ze środowiskiem otwartym, z którego mogliby czerpać pozytywne wzory zachowań, a wychowawcy mogliby wykorzystywać wpływ środowiska. Wychowankowie przejawiają szczególny rodzaj motywacji - są motywowani do uniknięcia kary, a nie do zmiany swego zachowania. Wykazują często pseudoprzystosowanie. Szczególnie niekorzystny jest wpływ wychowanków na siebie nawzajem i uczestnictwo w podkulturze. W takich warunkach resocjalizacja jest bardzo trudnym zadaniem, bo ciężko resocjalizować, gdy osoba poddana tym oddziaływaniom jest wyizolowana ze środowiska, do którego ma być zsocjalizowana.

1

---