Pedagogika resocjalizacyjna

Przedmiot i zakres pedagogiki resocjalizacyjnej:

Pedagogika resocjalizacyjna jest dyscypliną teoretyczną i praktyczną zajmującą się wychowaniem osób z zaburzeniami w procesie socjalizacji, tj. tą kategorią osób, która z rozmaitych powodów wykazuje objawy nieprzystosowania i wykolejenia społecznego, paraprzestępczości i przestępczości.

Interesuje się ona, więc osobami, wobec, których zarówno proces socjalizacji, jak i wychowania nie powiódł się, dlatego jednostka nieprzystosowana społecznie bywa postrzegana jako odchylająca się od normy, a jej odchylenia są niekorzystne dla niej samej lub dla społeczeństwa.

Ambicją pedagogiki resocjalizacyjnej jest nie tylko opis i wyjaśnienie określonych procesów zachodzących między wychowywanym i wychowującym w procesie wychowania, ale przede wszystkim modyfikacja tych parametrów osobowościowych czy tych zachowań, które są określane jako niekorzystne, szkodliwe, wadliwe, patologiczne czy zgubne dla jednostki czy społeczeństwa.

Proces wychowania resocjalizacyjnego jest ciągiem następujących po sobie faktów wychowawczych, których istota polega na przywracaniu zaburzonej równowagi miedzy dążeniem jednostki resocjalizowanej do zachowania własnej autonomii i dążeniem społeczeństwa do podporządkowania jej własnym normom i wzorom zachowania, które są powszechne akceptowane. Resocjalizacja jest odmianą procesu wychowawczego, który z jednostki wadliwie przystosowanej do wymogów życia społecznego czyni tę jednostkę ponownie zsocjalizowaną, tzn. uspołeczniona, samodzielną i twórczą.

W obrębie pedagogiki resocjalizacyjnej są trzy istotne działy (zakres):

• teleologia wychowania (co osiągnąć, jakie są cele),

• teorię wychowania (w jaki sposób to osiągnąć, jakie wykorzystać zależności)

• metodykę wychowania (jakimi środkami osiągać zamierzone cele, jak powinny być sformułowane zalecenia określające dobór optymalnych środków, ich realizacji przy wykorzystaniu wyjaśnionych przez teorię wychowania zależności między zmiennymi).

Cele określa teologia, metody-teoria wychowania, a zalecenia formułuje metodyka wychowania resocjalizującego.

Cel resocjalizacji - jej praktycznym celem jest dokonywanie zmian, czyli modyfikacji rzeczywistości wychowawczej dzięki znajomości twierdzeń o charakterze opisowo-wyjasniającym, które czerpie z teorii wychowania.

Cele pedagogiki resocjalizacyjnej:

• kształtowanie postaw społecznych

• czujna pomoc w kształtowaniu aspiracji i planów życiowych

• utrwalanie i uzupełnianie zdobytych wartości, postaw i norm

• zmierzanie do wzbudzania konstruktywnych działań

• stwarzanie pociągających perspektyw wywołujących pragnienie innego życia

• rozwijanie więzi uczuciowej

• doprowadzenie do stanu poprawnego przystosowania społecznego jednostki

• ukształtowanie takich cech jej zachowania i osobowości, które będą jej gwarantować: optymalne uspołecznienie, twórcze funkcjonowanie w społeczeństwie, respektowanie standardów aksjologicznych (internalizacja wartości i norm pożądanych przez społeczeństwo)

Zasady:

• zasada akceptacji - uznanie jednostki z odchyleniami od normy jako osobę, której przysługuje pełnia praw, szczególnie uwzględniających jej osobę jako człowieka mająca prawo do opieki i pomocy.

• zasada pomocy - należy pomóc jednostce, takiej, która bez tej pomocy nie jest wstanie sama sobie poradzić.

• zasada kształtowania postaw - uświadomienie konieczności posiadania celów, marzeń, które wyznaczają perspektywę celów.

• zasada współpracy ze środowiskiem - nie można jednostki spostrzegać w oderwaniu od otoczenia, należy przystawać to środowisko do jednostki.

• zasada systematyczności - podkreślenie znaczenia planowego, systematycznego działania.

• zasada indywidualności - każda jednostka jest indywidualna, w szczególności w odniesieniu do dzieci, uczniów, w którym każdy uczeń ma prawo do pomocy w nauce itp.

Zadania resocjalizacji:

• ustalenie nadrzędnych, etapowych i operacyjnych celów wychowania resocjalizującego,

• określenie wyjściowego stanu osobowości, postaw i manifestacji zachowania osób wychowywanych oraz psychospołecznych determinantów tych stanów,

• ustalenie wyjściowej sytuacji wychowawczej, w jakiej znajdują się osoby wychowywane i wychowujące,

• konstruowanie praktycznych i teoretycznych modeli optymalnego oddziaływania opiekuńczego, wychowawczego i terapeutycznego w odniesieniu do osób mających trudności ze społecznym funkcjonowaniem.

Funkcje systemu resocjalizacji.

Lesław Pytka wymienia 3 funkcje: 

• opiekuńczą - zaspokajanie aktualnych i potencjalnych potrzeb pierwszego i wyższych rzędów wychowanka. Opieka ma być wielostronna i perspektywiczna, obejmująca nie tylko obecne stany, ale także przyszłe.

• wychowawczo-dydaktyczną - przysposobienie wychowanka do adekwatnego funkcjonowania w takich rolach społecznych jak: rola ucznia w szkole, pracownika, obywatela przez uczestnictwo w specjalnie do tego celu zorganizowanych zajęciach. System pełniąc tą funkcję pełni zarazem takie funkcje jak: adaptacyjna (adaptacja do społeczeństwa) i kreacyjna (wychowanie do twórczości).

• terapeutyczną - trafne i rzetelne diagnozowanie zaburzeń i dysfunkcji, indywidualne i społeczne działanie wychowanków, postulowanie określonych modyfikacji motywacji i postaw oraz stosowanie odpowiednich (optymalnych) - stosownie do rozpoznania diagnostycznego - środków leczenia somatycznego i psychologicznego, przywracających zaburzoną homeostazę somatyczną i psychiczną jednostki. Działania terapeutyczne interweniują w najgłębsze warstwy osobowości wychowanków i zwykle obejmują nie tylko modyfikację zachowań, ale także modyfikację funkcji struktur regulacyjnych osobowości, tj. sieci poznawczej, popędowo-emocjonalnej, wartościująco-normatywnej.