Pedagogika resocjalizacyjna

Pedagogika resocjalizacyjna - dział pedagogiki specjalnej zajmujący się nauczaniem i wychowaniem osób z zaburzonym zachowaniem i niedostosowanych społecznie. Osoby takie poddaje się resocjalizacji.

Pedagogika resocjalizacyjna jest także nazywana pedagogiką niedostosowanych społecznie. Pedagogika resocjalizacyjna wywodzi się z pedagogiki specjalnej. Ta druga do końca XX wieku zakładała izolowanie nieprzystosowanych jednostek. Następnie na zachodzie narodził się nurt pedagogiki integracyjnej obecnie wchodzącej w założenia pedagogiki resocjalizacyjnej. Zamiast izolować jednostkę należy przywrócić społeczeństwu.

Istotą pedagogiki resocjalizacyjnej jest opis i wyjaśnianie procesów zachodzących pomiędzy wychowankiem a wychowawcą, a jako dyscypliny naukowej jest formowanie zaleceń i wdrażanie projektów zmian w procesie kształtowania człowieka.

Pedagogika resocjalizacyjna jako nauka ma charakter interdyscyplinarny, tzn. współistnieje z innymi naukami (filozofia, aksjologia, etyka, psychologia, socjologia, prawo, ekonomia, psychopatologia, medycyna). Powiązania te polegają na tym, że pedagogika resocjalizacyjna nie ma swojej jednolitej teorii resocjalizacji, lecz korzysta z dorobku innych nauk, z ich teorii. Jest nauką teoretyczną i praktyczną. Opisuje i wyjaśnia rzeczywistość wychowawczą związaną z funkcjonowaniem jednostek, grup, społecznie niedostosowanych. Jest również nauką praktyczną, ponieważ znając podłoże zjawisk niedostosowania, można sobie z nimi radzić.

Podstawowe pojęcia pedagogiki resocjalizacyjnej:

Niedostosowanie społeczne - są to zmiany w zachowaniu się wyrażające się trudnościami w dostosowaniu do norm społecznych spowodowane czynnikami genetycznymi, organicznymi lub środowiskowymi.

Pedagogika kryminalna - zajmuje się resocjalizacją przestępców, a szczególnie nieletnich. Jest działem kryminologii i dlatego jej metody, środki i kierunek postępowania, jakkolwiek uwzględniają założenia i zasady resocjalizacji, zależne są od polityki kryminalnej i od polityki represyjnej sądów.

Pedagogika społeczna - jest to dyscyplina pedagogiczna zajmująca się badaniem warunków środowiskowych, w jakich przebiegają procesy wychowawczo-opiekuńcze człowieka od jego urodzenia do końca życia. Ważnym zakresem zainteresowań p.s. są zagadnienia kompensacji wychowawczej i opiekuńczej, niezbędnej zwłaszcza w takich przypadkach losowych jak sieroctwo lub złe warunki wychowania w rodzinie.

Przedmiotem pedagogiki resocjalizacyjnej jest każda jednostka niedostosowana społecznie i zagrożona w rozwoju społeczno-moralnym. Szczególnie jednak p.r. zajmuje się dziećmi i młodzieżą, która znalazła się w trudnych warunkach rozwojowych i która na skutek tego wymaga specjalnej pomocy wychowawczej i opiekuńczej w dostosowaniu się do wymagań społecznych i rozwiązywaniu trudności życiowych.

Społeczne niedostosowanie ma dwa ważne aspekty:

1. SPOŁECZNY - jest to stosunek jednostki społecznie niedostosowanej do norm społecznych jest zaburzony; zagraża on porządkowi społecznemu.

2. INDYWIDUALNY - jest to wewnętrzna, psychiczna sytuacja takiej jednostki jest trudna, także na skutek utrudnionych kontaktów ze środowiskiem.

Niedostosowanie społeczne ujmowane jest w następujących aspektach:

1. Symptomów, manifestacji

2. Układów postaw lub stanów osobowości i mechanizmów wewnętrznych prowadzących do ujawniania się symptomów nieprzystosowania.

3. Czynników determinujących stany nieprzystosowania społecznego.

Nieprzystosowanie społeczne - pojmowane jako niedojrzałość stosunków interpersonalnych, przyjmuje trzy formy:

• aspołeczności, której istotą jest agresja i wrogość

• konformizm (nadmiernej uległości względem innych osób)

• neurotyczności - związanej z poczuciem bezradności i lęku

Pedagogika resocjalizacyjna wyodrębniła się z pedagogiki specjalnej jako interdyscyplinarna nauka, której przedmiotem jest wychowanie i kształcenie osób, przejawiających charakterystyczny syndrom postaw antyspołecznych, świadczących o ich wadliwym przystosowaniu społecznym. W sensie ścisłym ,przedmiotem p.r jest tzw. rzeczywistość wychowawcza czyli całokształt czynników składających się na strukturę i przebieg procesu wychowawczego. W pedagogice resocjalizacyjnej istnieją dwa komplementarne sposoby prezentacji rzeczywistości wychowawczej: prezentacja analityczna i syntetyczna

W prezentacji analitycznej rzeczywistość wychowawcza ukazana jest jako zbiór obiektów lub faktów wychowawczych . Obiektami wychowawczymi są :

• osoby wychowujące i nauczające specjalnie do tego przygotowane

• osoby wychowywane i uczące się

• warunki determinujące przebieg i strukturę procesu wychowawczego

W prezentacji syntetycznej rzeczywistość wychowawcza ujmowana jest jako system wzajemnie sprzężonych faktów i obiektów tworzących tzw. Układ wychowawczy określony co do swojej struktury i funkcji , jakie ma realizować .

Działalność układu wychowawczego resocjalizacji osób nie przystosowanych społecznie polegać ma m.in. na :

- wywoływaniu , optymalizowaniu i doskonaleniu funkcji wychowawczych.

- eliminowaniu dysfunkcji w procesie przystosowania społecznego jednostek pozostających w układzie

- eliminowaniu czynności zbędnych i nieskutecznych.

Pedagogika resocjalizacyjna jest częścią pedagogiki specjalnej, która zajmuje się wszelkimi odbiegającymi od normy zachowania psychofizycznymi. Dyscypliny pedagogiki specjalnej to:

• oligofremopedagogika

• tyflopedagogika

• surdopedagogika

• pedagogika terapeutyczna

• pedagogika rehabilitacyjna

• pedagogika resocjalizacyjna

Pedagogika resocjalizacyjna powstała najpóźniej, gdyż przez długi czas temat przestępczości i wykolejenia nie był przez naukę podejmowany. W Polsce, zagadnienie to podjęła Maria Grzegorzewska, autorka pierwszej definicji niedostosowania społecznego. Z uwagi na swój przedmiot badań, czyli jednostki zaburzone i przestępcze, pedagogika resocjalizacyjna współpracuje z innymi naukami, między innymi z:

PEDAGOGIKA RESOCJALIZACYJNA - jest to dyscyplina teoretyczna i praktyczna, zajmująca się wychowaniem osób z zaburzeniami w procesie socjalizacji, to znaczy osobami które wykazują:
1. objawy niedostosowania
2. objawy wykolejenia
3. objawy paraprzestępczości - są to zachowania, które nie są czynami przestępczymi np. nadmierne picie alkoholu, zażywanie narkotyków, ucieczki z domu.
4. objawy przestępczości - są to osoby wobec których nie powiódł się proces socjalizacji i wychowania.
Istotą pedagogiki resocjalizacyjnej jest opis i wyjaśnienie określonych procesów zachodzących między wychowankiem, a wychowawcą, natomiast jako dyscypliny naukowej (nauki praktyczne) istotą jest formowanie zaleceń, czyli opracowanie, uzasadnianie i wdrażanie projektów określonych zmian w procesie kształtowania człowieka i jego środowiska wychowawczego.
W obrębie pedagogiki resocjalizacyjnej wyróżniamy trzy działy:
1. technologię wychowania - określanie celów
2. teoria wychowania - w jaki sposób osiągać te cele
3. metodykę wychowania - jakimi środkami

WYCHOWANIE RESOCJALIZUJĄCE - jest to wychowanie, które stosuje się wobec osób, które wykazują zaburzenia socjalizacji, a przejawem są zachowania aspołeczne lub antyspołeczne.
Wobec dzieci i młodzieży wymagających specjalnych oddziaływań na procesy psychiczne w taki sposób, by wywołać zmiany czynności jednostki. Zmiany te mają polegać na eliminowaniu reakcji negatywnych na określone naciski społeczne np. zlecenia zadaniowe, naciski w postaci norm.

SOCJALIZACJA - są to zmiany w procesie zachowania powstałe w wyniku oddziaływania grupy na jednostkę. Socjalizacja jest to całokształt wpływów wywieranych przez środowisko społeczno - kulturowe na jednostkę, są to oddziaływania niezależne od wysiłków i starań nauczycieli. Jest to proces spontaniczny, mało kontrolowany i nieintencjonalny. W szerokim ujęciu socjalizacja nie obejmuje problemu wadliwej socjalizacji. W wąskim znaczeniu są to oddziaływania grupy wytwarzającej kulturę i wynikiem tych oddziaływań jest przyswajanie wartości akceptowanych przez grupę.
Skutkami socjalizacji są:
1. Kształtowanie zachowań prospołecznych
2. Kształtowanie umiejętności nawiązywania kontaktów społecznych
3. Pełnienie ról społecznych w sposób akceptowany.
Wadliwa socjalizacja - jest to wykolejenie, niedostosowanie społeczne. Zaburzona, wadliwa socjalizacja objawia się w postaci społecznego niedostosowania i wykolejenia społecznego.
Niedostosowanymi społecznie nazywamy osoby, które nie są zdolne lub nie mogą pełnić ról społecznych zgodnie z oczekiwaniami, ze względu na brak dyspozycji wykonawczych, u osób tych występuje zaburzenie procesów orientacyjnych, intelektualnych i motorycznych. Natomiast jednostki, które nie są zdolne pełnić ról społecznych na skutek negatywnego ustosunkowania się wobec oczekiwań społecznych nazywamy wykolejonymi społecznie. Wykolejenie może mieć charakter:
1. wykolejenia przestępczego
2. wykolejenia obyczajowego
Wykolejenie wiąże się z naruszeniem norm paraprzestępczych obyczajowych (prostytucja, narkomania, alkoholizm). Wykolejenie przestępcze - łamanie norm prawa.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SOCJALIZACJĘ
1. Uleganie (modelowanie) podporządkowujemy się takiego zachowania jest chęć uzyskania nagrody lub uniknięcia kary, natomiast nie wynika to z wewnętrznego zachowania. Nagrody i kary mogą mieć charakter:

a) formalny, rzeczowy
b) nieformalny
Otrzymanie nagrody rzeczowej, uzyskanie przywilejów, pochwała, aprobata, akceptacja grupy; kara pieniężna, odebranie przywilejów, dezaprobata od osoby znaczącej, odrzucenie przez grupę, odsunięcie od danej osoby. Ukarać go można lepiej przez odsunięcie od grupy. Wadą tego mechanizmu jest jego nietrwałość (musi być wyraźna perspektywa nagrody lub kary). Nieuchronność, to podstawowy wymóg skuteczności tego mechanizmu.
2. Identyfikacja - polega ona na przestrzeganiu określonych norm, a motywem jest chęć upodobnienia się do określonej osoby lub osób. Skuteczność tego mechanizmu wiąże się z „atrakcyjnością wzoru” i z trwałością zachowania się wzoru. Mechanizm ten jest zdecydowanie trwalszy aniżeli uleganie. Nie podlega on stosowaniu nacisku zewnętrznego, ale na wewnętrznej potrzebie upodobnienia się do kogoś. Skuteczność tego mechanizmu zależy od stałej obecności osoby stanowiącej wzór.
3. Internalizacja - polega na przestrzeganiu norm, a wynika z włączenia tychże norm i przekonań do indywidualnego systemu wartości. Mechanizm ten jest najtrwalszy i najskuteczniejszy. Trwałość wynika z faktu, że jest wywołana wiarygodnością osób, od których uzyskuje się informację, co powoduje, że informacje te traktowane są jako słuszne i skuteczne. Zachowania niezgodne ze zinternalizowanym systemem wartości wywołują napięcie psychiczne, które musi być zredukowane. Jest to kara wymierzona samemu sobie.
Efektem resocjalizacji musi być zmiana systemu wartości. Uwarunkowania.

UWARUNKOWANIA WYKOLEJENIA PRZESTĘPCZEGO

1. NURT TEORII BIOLOGICZNYCH - są to teorie monopauzalne, opierają się na jednym rodzaju czynników. Zakładają, że organizm działa na zaburzeniach to jednostka może być przestępcą.

TEORIA ANTROPOLOGICZNA - gdzie istotą jest człowiek zbrodniarz inaczej przestępca z urodzenia. Zakładał, że u niektórych jednostek mogą pojawić się cechy wyglądu zewnętrznego i mogą one determinować zachowania przestępcze.

Cechy wyglądu zewnętrznego:
1. Krępa budowa ciała
2. Włosy ciemne, kędzierzawe lub jasne przerzedzone
3. Syndaktylia - zrastanie palców rąk lub nóg
4. Czoło szerokie mocno zarysowane tzw. bruzda mongolska w okolicy oczu
5. Żuchwa silnie zaznaczona
6. Anomalie uzębienia
7. Anomalie w obrębie narządów płciowych
Dobór cech miał charakter przypadkowy. Przestępcy z urodzenia to osobnicy cechujący się znieczulicą moralną. Oznaczała ona, że takie osoby nie miały uczuć wyższych. Pozostawały one na niższym poziomie rozwoju onto i filogenetycznego.
Ontogenetyczny to rozwój genetyczny - kierowały się takie osoby popędami. Filogenetyczny - to rozwój historyczny - porównywali się do zwierząt, a nie do ludzi.
Przestępcy z urodzenia kierowali się popędami, zachowaniami agresywnymi i nie odczuwali cierpienia innych. Nie podejmowano w stosunku do nich resocjalizacji. Lombroso wyróżnił trzy rodzaje przestępców z urodzenia:
1. Przestępców nałogowych - wychowali się w środowiskach przestępczych więc powielali te zachowania.
2. Pseudoprzestępcy - na skutek zbiegu okoliczności wykazywali zachowania przestępcze
3. Kryminoidzi - przestępcy przypadkowi, popełnili czyn tylko raz nie mając świadomości
W stosunku do tych trzech rodzajów przestępców stosowano działania resocjalizujące.

TEORIA TYPÓW KONSTYTUCJONALNYCH - są to typy budowy ciała i przypisane im cechy osobowości.
Dwa typy osobowości u osób zdrowych:
1. Schizotymiczny - posiadający specyficzne cechy osobowości schizofreników czyli uczuciową oschłość, upór, introwersję, drażliwość, patetyczność, skłonność do fanatyzmu oraz zaburzenia w sferze seksualnej.
2. Osobowość cyklotymiczna - jednostki są towarzyskie, otwarte, prostoduszne, pomysłowe.
Te typy osobowości powiązane są wyglądem zewnętrznym. Kretchmer wyróżnił 4 typy:
1. Asceniczny i atletyczny - są to osobnicy średniego lub wysokiego wzrostu, o szerokich barach, silnie zarysowanym umięśnieniu i osobowości schizotymików.
3. Pykniczny - osobnik niski grubas, jowialny i prostoduszny o cechach cyklotymicznych
4. Dysplastyczny - nie wykazuje żadnych specyficznych cech, wg Kretchmera osobnicy ci nie są skłonni do popełniania przestępstw.
Osoby o cechach schizotymicznych wykazują największą skłonność do przestępstw, gdyż mają najwięcej cech introwertyków.

TEORIA GENETYCZNA - dotyczy dodatkowego chromosomu Y u mężczyzn. Pojawienie się go powoduje nie tylko anomalie w budowie fizycznej ale także cechy osobowości. Charakteryzują się:
1. wysoki wzrost - powyżej 190 cm
2. znaczna siła fizyczna
3. niski iloraz inteligencji - 60 - 80
4. skłonność do agresji
5. zachowania aspołeczne
6. impulsywność
7. niestałość
8. skłonność do ostrej frustracji
Dodatkowy chromosom Y nazwano chromosomem przestępcy.

2. NURT TEORII PSYCHOLOGICZNYCH - bazują na czynnikach chorobowych i zaburzeniach osobowości.
1. Teorie o wyraźnym zabarwieniu biologicznym - zakładają one, że źródłem zachowania przestępczego są choroby psychiczne i upośledzenie umysłowe.
2. Teorie zakładające związek zachowań przestępczych z odchyleniami od normy psychicznej. Nie są to choroby - zalicza się do nich psychopatię, charakteropatię i socjopatię.
3. Teorie dotyczące dynamiki życia psychicznego - zaliczamy do nich teorie psychoanalityczne.
Teorie psychoanalityczne są teoriami małoobiektywnymi. Osoba zdrowa psychicznie to taka, która nie cierpi na żadne choroby psychiczne. Istnieje brak normy zdrowia psychicznego.

TEORIA O WYRAŹNYM ZABARWIENIU BIOLOGICZNYM - Teoria dotycząca upośledzenia umysłowego. Osoby takie łatwo ulegają wpływom. Zachowania przestępcze popełniane przez osoby lekko i umiarkowanie upośledzone umysłowo są czynami popełnianymi z dwojakich motywów:
1. niezaspokajanie potrzeb np. potrzeba miłości, potrzeba seksualna
2. uleganie namowom innych

TEORIE PRZYPISUJĄCE ZACHOWANIA PRZESTEPCZE CHOROBOM
Schizofrenia, a zachowania przestępcze:
Jest to choroba o nieustalonej do końca etiologii. Wyjaśniają ją teorie dziedziczenia, genetyczne, osobnicze, społeczne dziedziczenie. Cechy schizofrenii:
1. Odsunięcie się danej jednostki od realnego świata i rozbudowanie przeżyć wewnętrznych
2. Rozszczepienie jaźni - podwójne życie
3. Brak napędu do realizacji potrzeb w kontaktach z innymi ludźmi
Twórcą nazwy tej choroby był Bleuler (Blojer). Jako pierwszy zwrócił uwagę na myślenie autystyczno - niezdyscyplinowane - charakterystyczne u schizofreników. Jest to myślenie indywidualne nie uwzględniające tego co jest wspólne dla wszystkich ludzi. Jest ukierunkowane na samego siebie. Autyzm wiąże się z tzw. porozrywanymi wątkami procesów myślowych i całkowitym odcięciem od wpływów zewnętrznych.
Rodzaje schizofrenii:
1. Schizofrenia prosta - tzw. prawdziwa : pojawia się około 20 roku życia. Charakteryzuje się ona nasileniem pewnych cech ujawniających się już w dzieciństwie:
a. Utrata zainteresowań i celów w życiu
b. Trudności w podejmowaniu obowiązków w pracy, nauce
c. Nieufność, podejrzliwość
d. Zerwanie więzi emocjonalnych (więzi te często były nierzeczywiste)
e. Utrata zainteresowania własnym wyglądem i higieną
f. Rozbudowa świata wewnętrznego - powoduje utratę wspólnej płaszczyzny porozumiewania z innymi osobami
g. Charakteryzuje je: ambiwalencja czyli sprzeczne oceny dotyczące wartościowania, ambisentencja czyli sprzeczne oceny dotyczące informacji, ambitendencja czyli ocena dotycząca działania
Cechy te są objawem rozpadu struktur osobowości i powodują, że pewne rzeczy są uproszczone i nadmiernie uogólnione.
2. Schizofrenia paranoidalna - występuje rzadziej ale z większym nasileniem cech. Nasilają się wszystkie cechy ambiwalentne i pojawiają się urojenia. Dotyczą one: koncepcji świata, określonej sytuacji politycznej czy własnej życiowej. Często występują halucynacje: słuchowe, węchowe, smaku, ostatnią fazą są halucynacje wzrokowe. Może być bezpośrednią przyczyną zachowań przestępczych. Mogą ustąpić jej objawy
3. Schizofrenia katatoniczna - występuje w dwóch postaciach
1. Pobudzenie ruchowe - hiperkinetyczne - objawia się dziwacznymi ruchami, dziwny sposób przemieszczania się, przejawia się myślenie magiczne. W ostrej postaci objawia się bezładnymi ruchami, znacznym pobudzeniu i nasileniu objawów zachowania magicznego.
2. Spowolnienie ruchowe - hipokineza - może dojść do tzw. osłabienia katatonicznego, które charakteryzuje się tak znacznym osłabieniem i spowolnieniem ruchów, że jednostka całkowicie nieruchomieje i traci całkowicie kontakt z otoczeniem (autyzm). Chory nie chce przyjmować posiłków, wstrzymaniu ulegają funkcje wydalnicze, chory przestaje oddychać - umiera. Ostra postać tzw. katatonia śmiertelna.
1. Schizofrenia hewerteniczna - występuje w większości u kobiet. Zawiera wszystkie osiowe cechy schizofrenii, a ponadto występuje silne pobudzenie, wesołkowatość, silne pobudzenie seksualne wiąże się z zachowaniami obscenicznymi (oburzalstwo, agresywność seksualna)

Cylkofrenia, a zachowania przestępcze:
To inaczej zespół zachowań maniakalno - depresyjnych. Może pojawić się jako choroba samoistna albo w psychozach wieku starczego. Wiąże się ze zmiennym występowaniem dwóch stanów psychozy: maniakalnej i depresji.


Nigdy nie wiadomo kiedy te stany będą się zmieniały. Gonitwa myśli, pobudzenie ruchowe w stanie maniakalnym chorzy są skrajnie pobudzeni ruchowo i słownie, ale zwykle ich czyny nie są ze sobą powiązane np. można podsunąć różne pomysły które natychmiast realizuje. Chory w tym stanie robi wrażenie osoby bardzo aktywnej, przedsiębiorczej, bardzo wesołej, ale ze względu na obniżony krytycyzm i brak poczucia choroby popełnia czyny ryzykowne i pochopne decyzje. Stan podwyższonego nastroju nazywamy euforią. Występują one u nich urojenia wielkościowe (mogą popełnić samobójstwo bo stawiają sobie cele nie do spełnienia). W fazie depresyjnej ich aktywność spada do zera (psychopatia).

PSYCHOPATIA

Psychopatia jest to zaburzenie osobowości o niejasnej etiologii.
Trzy postacie zaburzonej osobowości wg Binikiewicza
1. Charakteropatia - zaburzenie w zachowaniu spowodowane mikrouszkodzeniami mózgu. Diagnozowane są wyłącznie w badaniach medycznych.
2. Psychopatia - zaburzenia o charakterze wrodzonym.
1. Socjopatia - stan wynikający z negatywnych wpływów środowiska np. długotrwała izolacja może powodować stany zaburzone
Osiowe cechy psychopatii:
a. Niski poziom lęku
b. Niski poziom syntonii (empatii) inaczej współbrzmienie, umiejętność współdziałania z drugą osobą. U jednostek zaburzonych jest bardzo niska syntonia - nie potrafią odczuwać tego co odczuwa druga osoba.

WYBRANE SYSTEMY ODDZIAŁYWAŃ RESOCJALIZACYJNYCH

System rodzinkowy - Można porównać z wzorami życia rodzinnego. Najbardziej popularny w Niemczech, Francji i Szwajcarii. Polegał na tym, że nieletniego sprawcę kierowano do opiekunów zastępczych, gdzie łącznie z domownikami wykonywał pracę w gospodarstwie rolnym. W Niemczech realizacja systemu polegała na tym, że zgłaszały się rodziny które chciały sprawować opiekę nad takimi dziećmi. Dawano im dom i tworzono grupę wychowawczą nie mogła ona jednak liczyć więcej niż 10 wychowanków. We Francji był wychowawca wspomagany przez najstarszego wychowanka. Obowiązywał system progresywny - wychowankowie mogli uczestniczyć za dobre wyniki w lekcjach muzyki. Francuzi stworzyli tzw. system pomocy. Każdemu wychowankowi przydzielano opiekuna.
System oparty na progresji i selekcji - Przykładem jest zakład w Bornstom w Wielkiej Brytani. Powstał w 1905 r. Obowiązuje tu surowa selekcja. Chłopcy od 17 do 23 r życia. Składają się na niego 4 typy zakładów:
1. Zakład dla początkujących przestępców, rokujących szybkie postępy resocjalizacji
2. Zakład przeznaczony dla starszych przestępców o znacznym stopniu zaawansowania
3. Zakład dla osób z zaburzeniami psychicznymi i fizycznymi
4. Zakład dla osób wybitnie inteligentnych przejawiających silne tendencje psychopatyczne i przestępcze
Grupy te liczą nie więcej niż 10 - 12 osób i załogę jednego domu tworzy nie więcej niż 5 grup wychowawczych. Wychowawcą jest zawsze mężczyzna. W grupach funkcjonują kobiety zwane „matkami” które tworzą namiastkę macierzyństwa. Panuje progresja - grupa brązowa to grupa najniższa bez przywilejów, a błękitni to wychowankowie, którzy mają już jakieś przywileje. Nie przyjmuje się do tych zakładów recydywy.


PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PEDAGOGIKI PENITENCJAlNEJ

Pedagogika penitencjalna - odnosi się do nieletnich, młodocianych i dorosłych umieszczonych na mocy orzeczenia sądowego w zakładach zamkniętych o charakterze izolacyjnym, podstawowym celem działalności jest odcięcie tych jednostek od środowiska zewnętrznego.
Młodociany - jest to osoba wobec której podejmuje się oddziaływania penitencjarne, a która w świetle Kodeksu Karnego Wykonawczego nie ukończyła 21 roku życia. Jest to pojęcie prawno - karne.
Recydywista - jest to skazany na karę pozbawienia wolności, który w ciągu 5 lat od popełnienia poprzedniego przestępstwa i po odbyciu 6 miesięcy kary pozbawienia wolności popełnia następne przestępstwo podobne do tego za które był skazany.
Recydywista penitencjalny - to osoba, która odbywała karę pozbawienia wolności i popełnia po jej odbyciu kolejne przestępstwo, inaczej mówiąc to przestępca powrotny. Jest to określenie, które funkcjonuje w zakresie pedagogiki penitencjalnej.
Kara kryminalna - przewidziana jest za popełnienie przestępstwa. Wiąże się z niezaprzeczalną szkodliwością czynu, które popełnił sprawca. Nieletni popełnia czyn karalny, a nie przestępstwo. Dorosły popełnia przestępstwo, bo trzeba je udowodnić.
Przestępstwem jest każdy czyn, który spełnia 3 warunki:
1. czyn musi być dokonany - zasadniczo nie karane są zamiary, chyba że ma charakter dużej szkodliwości
2. niezgodność danego czynu z aktualnie obowiązującymi przepisami
3. czyn musi charakteryzować się dużą szkodliwością społeczną
Kara kryminalna powoduje trojakiego rodzaju dolegliwości:
1. dolegliwość fizyczna - np. kara pozbawienia wolności
2. dolegliwość psychiczna - związana z deprywacją ważniejszych potrzeb psychicznych
3. dolegliwość społeczna - związana z ograniczoną możliwością pełnienia ról społecznych

KONCEPCJA KARY KRYMINALNEJ
Wyróżniamy trzy grupy koncepcji:
1. Zakładają, że kara jest celem samym w sobie, co oznacza, że nie spełnia ona celów użytecznych tzn. że kara jest wykonywana za konkretnie popełniony czyn
2. Zakładają, że kara jest środkiem do realizacji celów użytecznych - cel użyteczny - to naprawa zachowania przestępcy. Zakłada się, że kara nie może być represyjna, należy dać mu szansę na poprawę.
3. Koncepcje koalicyjne łączące dwa poprzednie elementy - ma stosować element represji wobec sprawcy i być jednocześnie drogą pozwalającą na poprawę zachowania.
II podział wg Levnela:
1. Teoria retrybutywna - oznacza to, że kara jest odpłatą za zło. Powinna nastąpić równowaga między karą, a czynem. Musi być sprawiedliwa i adekwatna do popełnionego czynu. Bierze się nie charakter przestępstwa, ale charakter czynu. Znajdują wielu zwolenników na całym świecie.
2. Teorie prewencyjne - zakładające konieczność poprawy przestępcy. Osiąga się dzięki temu dwa cele:
1. dobro indywidualne czyli odstrasza się sprawcę od popełnienia kolejnych przestępstw
2. dobro społeczne - w postaci odstraszenia, przestrogi innych osób - tę rolę spełniają media.
Kara powinna w tej teorii być utylitarna tzn. że kary nie stosuje się wówczas kiedy wyrządzona szkoda została zrekompensowana lub kiedy kara nie przyniesie efektu ze względu na niewspółmierność.

Funkcje kary:
1. Funkcja odwetowa - kara jest odpłatą za zło i sprawca musi odczuć dolegliwość związaną z ukaraniem i musi mieć świadomość rozmiaru popełnionego zła.
2. Funkcja eliminująca - ma za zadanie izolowanie niebezpiecznych sprawców, wykluczenie ze społeczeństwa na pewien czas, pozbawienie możliwości oddziaływania bądź wpływania na inne osoby.
3. Funkcja odstraszająca - odstraszenie innych członków społeczeństwa od popełniania podobnych czynów.
4. Funkcja poprawcza - wynika z założenia, że człowiek jest z natury dobry i danie mu możliwości refleksji i dając mu odpowiednie traktowanie, spowoduje u niego przemianę.


CHARAKTERYSTYKA POSZCZEGÓLNYCH RODZAJÓW ZAKŁADÓW KARNYCH

1. Zakład karny zamknięty - gdzie cele mieszkalne mogą być otwarte w porze dziennej w określonym czasie, skazani mogą być zatrudnieni poza zakładem karnym tylko w pełnym systemie konwojowania. Skazani mają prawo korzystania z zajęć kulturalno - oświatowych i sportowych oraz nauczania wyłącznie na terenie zakładu. Ruch skazanych po terenie zakładu odbywa się w sposób zorganizowany i pod dozorem. Skazani maja prawo korzystania z własnej bielizny i odzieży o ile zgodę wyrazi dyrektor. Mogą korzystać z dwóch widzeń w miesiącu. Dyrektor może zgodzić się na skumulowanie tych widzeń mają prawo do korespondencji, która jest kontrolowana.
2. Zakład karny półotwarty - gdzie cele są otwarte w ciągu dnia, w ciągu nocy mogą być zamknięte. Mogą być zatrudnieni poza zakładem w systemie zmniejszonego konwojowania. Mogą korzystać z zajęć kulturalno - oświatowych i kształcenia poza zakładem karnym. Skazani mogą poruszać się po terenie zakładu w czasie i miejscach ustalonych porządkiem wewnętrznym. Mogą korzystać z własnej bielizny, odzieży i obuwia. Przysługują im widzenia nie podlegające dozorowi. Można im udzielać przepustek, nie częściej jednak niż co 2 miesiące i łączny czas 14 dni w roku. Widzenia 3 razy w miesiącu i można je kumulować. Korespondencja i rozmowy telefoniczne mogą być kontrolowane, ale nie muszą.
Zakład karny otwarty - gdzie cele są otwarte całą dobę. Zatrudniani są poza zakładem karnym bez konwojenta na pojedynczych stanowiskach. Z zajęć kulturalno - oświatowych, sportowych i nauki mogą korzystać poza zakładem karnym. Mogą poruszać się w zakładzie w czasie ustalonym wewnętrznie, mogą otrzymywać z depozytu pieniądze pozostające do ich dyspozycji. Mogą nosić własną odzież, bieliznę i obuwie. Można udzielać mu przepustek nie częściej niż 1 raz w miesiącu i nie dłużej niż 28 dni w roku. Nieograniczona liczba widzeń. Można przygotowywać dodatkowe posiłki we własnym zakresie. Korespondencja i rozmowy telefoniczne nie kontrolowane.

---