KOMUNIKOWANIE
Komunikowanie się:
communico, communicare (uczynić wspólnym, połączyć, udzielić komuś wiadomości, naradzać się)
communio (wspólność, poczucie łączności)
Komunikowanie się:
Sam termin communication pojawił się najpierw w łacinie, potem został wchłonięty przez języki nowoczesne. Oznaczał „wejście we wspólnotę, utrzymywanie z kimś stosunków”
Komunikowanie się:
Dwa znaczenia:
Do wieku XVI - „komunia, uczestnictwo, dzielenie się”
Po wieku XVI - „transmisja, przekaz”
To drugie znaczenie nabrało szczególnej wagi w wieku XIX i XX ze względu na pojawienie się środków komunikowania służących do:
Przemieszczania ludzi i przedmiotów w przestrzeni (pociąg itd.)
Przekazu informacji na odległość (telegraf, telefon, radio itd.)
R. Merton w latach 50. naliczył ich ok. 160 a do dziś powstało kilka razy więcej.
Charles Cooley, jeden z prekursorów tego obszaru badań, określił komunikowanie jako swego rodzaju mechanizm, dzięki któremu stosunki międzyludzkie istnieją i rozwijają się a wytworzone przez ludzki umysł symbole są przekazywane w przestrzeni i zachowywane w czasie.
On jako pierwszy wprowadził do literatury pojęcie „komunikowanie się” i dostrzegł, ze obejmuje ono także wyraz twarzy, gesty, postawę, tonację głosu, słowa, pismo, druk itd.
J. Dewey:
Uważał, że społeczeństwo istnieje nie tylko dzięki przekazywaniu informacji komunikowaniu się, ale że jego istnienie polega na procesach przekazu i komunikowania
W. Schramm:
Nazwał komunikowanie narzędziem, które pozwala społeczeństwom egzystować i, ze względu na swój charakter, wyróżnia ludzi od innych istot żywych
M. Defleur:
Komunikowanie to akt, który jest środkiem, przez który są wyrażane normy grupowe, sprawowana kontrola społeczna, przydzielane role, osiągana koordynacja wysiłków
R. Verderber:
Komunikowanie jest transakcyjnym procesem kreowania znaczenia przez jego uczestników, zarówno na poziomie interpersonalnym, jak i publicznym
G. Jowett i V. O'Donell:
Sytuacja w której jednostka A mówi do jednostki B o X.
Inne definicje wskazują, że komunikowanie jest:
Reakcją organizmu na bodziec
Transmisją idei, informacji i emocji
Wywołaniem odpowiedzi za pomocą symboli werbalnych
Tworzeniem wspólnych pojęć, opinii, wierzeń
Komunikowanie jest procesem społecznym
Komunikowanie zachodzi w określonym kontekście społecznym
Komunikowanie jest procesem kreatywnym
Komunikowanie ma charakter dynamiczny
Komunikowanie jest procesem symbolicznym
Komunikowanie jest procesem interakcyjny
Komunikowanie jest zasadniczo celowe i świadome
Komunikowanie jest nieuchronne
Komunikowanie jest procesem złożonym
Komunikowanie jest procesem nieodwracalnym
Komunikowanie jest procesem porozumiewania się jednostek, grup lub instytucji. Jego celem jest wymiana myśli, dzielenie się wiedzą, informacjami, ideami. Proces ten odbywa się na różnych poziomach, przy użyciu zróżnicowanych środków i wywołuje określone skutki.
Kontekst
To warunki w jakich odbywa się proces komunikowania. Można mówić o kilku aspektach kontekstu komunikowania się. Zaliczamy do nich aspekt fizyczny, aspekt historyczny, aspekt psychologiczny, aspekt kulturowy.
Uczestnicy
Odgrywają role nadawców i odbiorców.
procesy sformalizowane - role są z góry ustalone, jednoznaczne i niewymienialne
Procesy niesformalizowane - role są jednoczesne i wymienialne
Każda jednostka komunikująca się posiada swoje własne doświadczenia, uczucia, idee, nastroje, wykonywaną pracę. Z tego powodu komunikat wysyłany i odbierany nie może mieć takiego samego znaczenia. Verderber uważa, że uczestników procesu różnią trzy podstawowe elementy: stosunek do innych, płeć i kultura.
Komunikat
Zajmuje miejsce centralne w procesie komunikowania między nadawcą a odbiorcą.
Nazywany też przekazem komunikacyjnym.
Jest to kompleksowa struktura, na którą składają się znaczenia, symbole, kodowanie i dekodowanie, forma i organizacja
Znaczenia - czyste idee i uczucia istniejące w ludzkich umysłach, przekładane są na znaczenia, które muszą być dzielone z pozostałymi uczestnikami procesu.
Symbole - są to słowa, dźwięki, działania, dzięki którym znaczenie jest oznajmiane innym jednostkom. Symbolem jest zarówno słowo, jak i gest, mimika.
Dekodowanie kodowanie - proces transformowania idei i uczucia w symbole oraz proces odwrotny. Są to procesy bezwiedne.
Kanał
Jest to droga przekazu i środki transportu, za pomocą których przekaz pokonuje drogę od nadawcy do odbiorcy. W komunikowaniu bezpośrednim używa się wszystkich pięciu kanałów sensorycznych; w komunikowaniu pośrednim kanały zredukowane są do wzroku i słuchu
Szumy
Źródło zakłóceń
Mogą mieć charakter zewnętrzny, wewnętrzny, jak i semantyczny
Każdy szum może blokować proces komunikowania na etapie dekodowania
Szum zewnętrzny - np. nieodpowiednia temperatura, zepsuty odbiornik TV
Szum wewnętrzny - uczucia i predyspozycję psychiczne uczestników komunikowania, np. ból głowy, zęba, itd.
Szum semantyczny - jest konsekwencją zamierzonego lub niezamierzonego złego użycia przez nadawcę znaczenia, które blokuje precyzyjne odkodowanie informacji
Sprężenie zwrotne
Jest to reakcja odbiorcy na komunikat po jego odkodowaniu. Mówi nam, czy przekaz został usłyszany, zobaczony i zrozumiany. Występują różne typy sprzężenia zwrotnego: bezpośrednie - natychmiastowe; pośrednie, opóźnione
KOMUNIKOLOGIA JAKO DYSCYPLINA NAUKOWA
Naukę o komunikowaniu należy rozumieć jako systematyczne studia obejmujące wszystkie elementy, fazy i aspekty społecznego procesu komunikowania, zarówno bezpośredniego, jak i pośredniego, dokonującego się za pomocą środków masowego przekazu.
Wiedza o komunikowaniu, zwłaszcza masowym, rozwijała się wraz z pojawieniem się i upowszechnianiem kolejnych środków przekazu w tzw. epoce medialnej.
W ostatnich dwudziestu latach XIX stulecia do nauki został wprowadzony termin „komunikowanie”. Po raz pierwszy został on użyty przez Charlesa H. Cooleya w 1894r.
Profesjonalne studia nad komunikowaniem rozpoczęły się od analizy prasy - pierwszego masowego środka przekazu.
Dopiero na przełomie lat 30. i 40. XX wieku pojawiła się nowa, samodzielna dziedzina o interdyscyplinarnym charakterze, stanowiąca obszar niezależnych studiów akademickich, nazywana nauką o komunikowaniu lub komunikologią.
PODSTAWOWE NURTY TEORETYCZNE KOMUNIKOLOGII
Szkoła empiryczna
Szkoła krytyczna
Inne teorie komunikacyjne
SZKOŁA EMPIRYCZNA - funkcjonalizm
Najwybitniejsi przedstawiciele funkcjonalizmu socjologicznego :
R. Merton - socjologia komunikowania masowego
C. Wright - „kartę funkcjonalizmu” poszerzył o czwartą funkcję-rozrywkę
B. Berelson - badał treść komunikowania-przekaz
E. Katz - rozwinął model dwustopniowego przepływu komunikowania.
SZKOŁA EMPIRYCZNA - teoria użytkowania i korzyści
Założeniem było stwierdzenie, że mniej uwagi należy zwracać na to, co media robią z ludźmi, a więcej na to, co ludzie robią z mediami.
SZKOŁA EMPIRYCZNA - Szkoła Palo Alto
Komunikowanie jako interakcja
Założenia:
Odbiorca ma ważniejszą rolę w procesie komunikowania niż nadawca.
Należy analizować całość sytuacji globalnej interakcji, a nie tylko kilka różnych wyizolowanych przypadków.
Istota komunikowania znajduje się w procesie relacji i interakcji.
Wszystkie zachowania ludzkie mają walor komunikacyjny.
Problemy psychiczne jednostki mogą zakłócić proces komunikacji między nią, a jej otoczeniem.
ORIENTACJA ANTROPOLOGICZNA :
Teoria kinezjetyki (R. Birdwhistell)
Teoria proksemiki (E.T.Hall)
Czynniki odgrywające istotną rolę w procesie interpersonalnego komunikowania :
Postawa i płeć uczestników rozmowy
Dośrodkowa lub odśrodkowa oś interakcji
Czynnik kinezjetyczny
Zachowania „dotykowe”
Kontakt wzrokowy lub jego brak
Kod termiczny
Kod zapachowy
Wysokość głosu
ORIENTACJA PSYCHOLOGICZNA :
Aksjomaty komunikowania:
Każdy musi się komunikować.
Każde komunikowanie ma zawartość oraz aspekt relacji, które występując jednocześnie tworzą
metakomunikację.
Proces komunikacji podzielony jest na sekwencje, które są oddzielone i występują w określonej kolejności; należy je jednak rozpatrywać jako całość, a nie jako odizolowane elementy.
Człowiek komunikuje w sposób „digitalny” lub „analogowy”.
Komunikacja jest symetryczna, kiedy stosunki uczestników procesu są równorzędne lub partnerskie oraz komplementarne, kiedy relacje między nimi są równe i występuje stosunek podrzędności.
SZKOŁA EMPIRYCZNA - interakcjonizm
Erwina Goffman'a głównie interesowały przekazywane informacje o charakterze niewerbalnym :
- wiek,
- płeć,
- cechy rasowe,
- wzrost,
- postawa,
- sposób mówienia,
- akcent,
- wyraz twarzy,
- gesty fizyczne
- ubiór.
SZKOŁA EMPIRYCZNA - teoria „porządku dziennego”
Założenia modelu agenda-setting :
Media wpływają w bardzo poważny sposób na formowanie opinii publicznej.
Ukierunkowują one uwagę odbiorców na pewne wydarzenia, ignorując inne.
Nadawcy medialni promują hierarchiczną listę najważniejszych tematów dnia, które się najlepiej sprzedają.
Taki stan rzeczy wynika z faktu, że informacji jest bardzo dużo i media nie są w stanie każdej z nich poświęcić uwagi, co zmusza do dokonywania selekcji.
SZKOŁA EMPIRYCZNA - teoria kultury Gerbnera
SZKOŁA KRYTYCZNA - Szkoła Frankfurcka
Przedstawiciele:
Max Horkheimer
Theodor Adorno
Erich Fromm
Herbert Marcuse
Leo Lowental
Franz Neuman
Walter Benjamin
Koncepcja „przemysłu kulturalnego”
SZKOŁA KRYTYCZNA - teoria działania komunikacyjnego Habermasa
Badacz usiłuje odpowiedzieć na pytanie, jak możliwa jest taka współpraca i wskazuje warunki, w których Alter może dołączać swe działania do akcji podmiotu Ego.
Teoria ta opisuje mechanizmy koordynacji działania komunikacji i buduje modele działania strategicznego (nastawionego na cel) oraz nie strategicznego (nastawionego na porozumienie).
SZKOŁA KRYTYCZNA - ekonomia polityczna komunikowania
Za ojców teorii ekonomii politycznej komunikowania uznaje się amerykańskich badaczy: DALLAS'a SMYTH'a i HERBERTA SCHILLERA.
Teoria zwraca uwagę na koncentrację środków komunikowania masowego w rękach wielkich korporacji, a tym samym na koncentrację władzy w świecie mediów.
Podkreśla widoczne więzy organizacyjne między kanałami telewizyjnymi, radiem, prasą i wydawnictwami, czego konsekwencją jest ograniczenie różnorodności opinii i przekazywanych informacji.
SZKOŁA KRYTYCZNA - teoria hegemoniczna
Za twórcę pojęcia „hegemonia” uznaje się ANTONIO GRAMSCI
Teoria akcentuje istotę czynników ideologicznych, pozostawiając na uboczu analizę czynników ekonomicznych.
Zgodnie z teorią hegemoniczną myśliciele porzucili zainteresowanie determinantami ekonomicznymi i podkreślali wagę masowych środków przekazu wśród innych narzędzi ideologicznego oddziaływania.
SZKOŁA KRYTYCZNA - teoria imperializmu kulturalnego
SZKOŁA KRYTYCZNA - Cultural Studies
Za najwybitniejszego przedstawiciela Cultural Studies uznaje się dzisiaj STUARTA HALLA - któremu uznanie przyniosła Teoria przeciwstawnego dekodowania.
Autor zaproponował, aby proces komunikacyjny rozpatrywać według czterech odróżniających się momentów:
- produkcji,
- cyrkulacji,
- dystrybucji / konsumpcji,
- reprodukcji.
SZKOŁA KRYTYCZNA - Cultural Studies
Trzy modele dekodowania:
dekodowanie dominujące, polegające na interpretowaniu przekazu zgodnie z intencjami nadawcy
dekodowanie negocjowane, będące próbą dostosowania przekazu do kodów osobistych odbiorcy
dekodowanie opozycyjne/przeciwstawne, w którym rozumie się intencje nadawcy i sam przekaz, ale interpretuje niezgodnie z intencjami nadawcy
SZKOŁA KRYTYCZNA - semiologia i strukturalizm
SEMIOLOGIA (semiotyka) - nauka o znakach (zarówno werbalnych jak i niewerbalnych), ich zapisie i znaczeniu.
STRUKTURALIZM - orientacja kładąca nacisk na analizę struktury badanych zjawisk, a nie na ich genezę lub funkcję. Jest to zbiorcza nazwa różnych kierunków w naukach humanistycznych, takich jak: językoznawstwo, nauka o literaturze, teoria kultury, antropologia kulturowa, religioznawstwo, socjologia, a także nauka o komunikowaniu.
SZKOŁA KRYTYCZNA - semiologia i strukturalizm
Fundamentalne elementy teorii według ROLANDA BARTHES'a :
język - słowo
znaczenie (słowa, znaku) - symbol (oznaczenie znaku)
system - syntagma (grupa składniowa)
denotacja - konotacja
INNE TEORIE KOMUNIKACYJNE - determinizm technologiczny
Szkoła Toronto: H. Innis, M. McLuhan, D. de Kerckhove
Marshall McLuhan :
„środek przekazu jest przekazem”
świat staje się „globalną wioską”
media „zimne” i media „gorące”
INNE TEORIE KOMUNIKACYJNE -
teoria spirali milczenia
Teoria zakłada, że większość ludzi, odczuwając lęk przed izolacją, wyraża opinie zgodne z tymi, które uznaje się za opinie większości.
Jednostki, uważające, że ich opinia jest opinią mniejszości, usiłują ukryć swoje rzeczywiste poglądy lub zmieniają je na opinie, uważane za opinie większości. Taki stan powoduje nakręcanie spirali milczenia.