1. Wprowadzenie w tematykę zajęć:

1.1)

Komunikowanie to inaczej: powiadomienie, monolog, informacja skierowana do kogoś,
o kim sądzi się, że zrozumie przekaz.
Komunikowanie ma charakter jednokierunkowy.

Komunikowanie się to wymiana informacji, a zatem proces dwukierunkowy,
w którym aktywnie uczestniczą co najmniej dwie osoby: mówca i słuchacz
Doskonałe komunikowanie się oznacza, że odbiorca nie zniekształca intencji nadawcy, nadawca dokładnie przekazuje treść komunikatu ,obaj tak samo rozumieją znaczenie komunikatu.

Model komunikacji społecznej składa się z kilku elementów: nadawca , komunikat , kanał (np. powietrze, papier, obraz), odbiorca, sprężenie zwrotne (reakcja odbiorcy na komunikat nadawcy). Efektywność komunikacji społecznej zależy od obiektywizmu, kompetencji (wiarygodności) nadawcy oraz od atrakcyjności przekazu, który powinien cechować się trafnością argumentacji (jednostronnej lub dwustronnej), odpowiednim doborem metod przekazywania (odwoływania się do emocji, intelektu lub emocji i intelektu), a także uwzględniać nastawienie odbiorców (pozytywne, negatywne, obojętne) w stosunku do przekazywanych informacji oraz ich wiek, wykształcenie, płeć, otwartość na innowacje itp. Nadawca może posługiwać się również metodami manipulacji i perswazji. Jednym z rodzajów komunikacji społecznej jest komunikacja polityczna – wymiana informacji między władzą polityczną np. upowszechnianie i formułowanie programów politycznych a społeczeństwem (np. artykulacja potrzeb) lub jako mechanizm kierowania społeczeństwem. System demokratyczny charakteryzuje otwartość informacyjna, którą gwarantują regulacje prawno-konstytucyjne i prawo do informacji.

Akt komunikacji
Po to, żeby dwoje ludzi porozumiewało się między sobą za pomocą języka, muszą być spełnione pewne warunki. Jeden z tych ludzi - będziemy go nazywać nadawcą - musi wypowiedzieć lub napisać to, co chce przekazać, tj. swój komunikat (in. przekaz). Komunikat ten musi dotrzeć do osoby, która go odbiera, zwanej odbiorcą. Tym samym między nadawcą i odbiorcą musi zaistnieć kontakt. Komunikat dociera do odbiorcy przez kanał komunikacyjny.
Aby komunikat dotarł do odbiorcy, nie wystarcza sam kanał (tj. powietrze, papier czy przewody telefoniczne) - konieczne są też nośniki przekazywanej informacji, takie jak fala głosowa czy świetlna, farba drukarska czy też taśma magnetofonowa.
Niektóre typy kanałów komunikacyjnych wymagają posługiwania się instrumentami komunikacyjnymi, takimi jak długopis, maszyna do pisania czy aparat telefoniczny.
Po to, żeby komunikat nadawcy został zrozumiany przez odbiorcę, muszą oni posługiwać się tym samym kodem - inaczej systemem językowym. Kod służy nadawcy do budowania (tj. kodowania) jego wypowiedzi (min. tekstu), odbiorcy - do odbioru jej treści. Kod języka naturalnego składa się ze słownictwa, tzn. zbioru wyrazów, i gramatyki, tj. reguł łączenia tych wyrazów w większe całości- wyrażenia i zdania. Występuje on w dwóch formach: mówionej i pisanej, którymi posługujemy się w zależności od typu kontaktu i kanału komunikacyjnego.
Jeżeli spełnione są warunki, o których była mowa wyżej, i nadawca przekazuje odbiorcy jakiś komunikat, to mówimy, że mamy do czynienia z aktem komunikacji. Każdy akt komunikacji językowej jest aktem mowy lub też składa się z większej liczby aktów mowy.
Akty mowy stanowią najmniejsze jednostki w porozumiewaniu językowym. Są one bardzo zróżnicowane w swoich intencjach.

1.2)

Słowo „komunikowanie” pochodzi od łacińskiego słowa comunico, -are, które oznacza wspólność, połączenie, naradzanie się. Początkowe znaczenie tego terminu to połączenie. Natomiast od XVI wieku utarło się obecne znaczenie: porozumiewanie się i drugie znaczenie środek transportu.

1.3)

• Definicja socjologiczna komunikowania: Komunikowanie to szczególny przypadek uczenia się. To proces, przez który jednostka - komunikator wysyła bodźce werbalne, by zmodyfikować zachowanie innych jednostek. Proces ten przebiega między dwojgiem ludzi, którzy przekazują sobie wiedzę z założeniem, że wiedza ta jest obiektywna. Celem tego jest wpływ na odbiorcę. Podstawą badań socjologicznych jest tu odbiorca i nadawca oraz wpływ efektu komunikowania.

• Definicja kulturoznawcza komunikowania: Komunikowanie to przekazywanie sobie nawzajem z pokolenia na pokolenie przez grupy obyczajów z założeniem, że kultura i rzeczywistość jest ukształtowana przez język (np.: język mediów, kobiet itp.), który z kolei ma wpływ na to, co myślimy, sądzimy, na postrzeganie świata zewnętrznego.

• Definicja cybernetyczna komunikowania: Zakłada ona możliwość wystąpienia komunikowania między maszynami poprzez rozszyfrowywanie znaków, poprzez więź łączącą dwa odrębne systemy. Celem tego procesu jest przekazanie sygnału, odebranie go w jak najczystszej postaci oraz odebranie informacji. Definicja ta wprowadza pojęcie „szumu” - czyli źródła zakłóceń komunikatu.

• Definicja Jackobsona: Jackobson określił szereg funkcji komunikowania. Są to:

• funkcja emotywna

• funkcja odniesienia (relacje)

• funkcja zależności (co i do kogo?)

• funkcja poetycka (forma komunikatu)

• funkcja fatyczna (podtrzymywanie kontaktu z naciskiem na odbiorcę)

• funkcja metafizyczna (zrozumiałość komunikatu).

• Definicja fenomenologii: stawianie „ja” w centrum rzeczywistości i patrzenie na świat poprzez jego pryzmat.

• Definicja Rogersa: komunikowanie opiera się na własnych doświadczeniach i doświadczeniach innych, przez które możemy doświadczyć samego siebie. To doświadczanie siebie przez dialog z drugą osobą z założeniem, że musi on być dla obu stron zrozumiały.

KONCEPCJA AKTÓW KONWERSACYJNYCH A.THOMASA       

   Jednostka konwersacyjna: psychologiczna jednostka mowy, co oznacza wyrażenie jednej myśli, intencji np.

   „Pójdę z Tobą do kina, jak mi zafundujesz bilet.” (akcja zastrzeżona warunkiem).

   System analizy wymiany konwersacyjnej oparty na trzech niezależnych kryteriach (zasada wyłączności):

Wymiar aktywności konwersacyjnej - sposób prezentowania danej myśli w trakcie konwersacji.

Rodzaj wymienianej informacji.

Obiekt, do którego odnosi się informacja.

 

KONCEPCJA AKTÓW KONWERSACYJNYCH A.THOMASA       

Ad.1 Aktywność konwersacyjna (12) - prezentowanie myśli.

stwierdzenia oferujące informacje.

pytania mające na celu uzyskanie informacji.

polecenia mające na celu wywołanie określonych zachowań.

Ad.2 Typy komunikatów (28) - w odniesieniu do określonych aspektów procesu wymiany konwersacyjnej.

informacje o rzeczywistości fizycznej i psychicznej.

dotyczy różnych aspektów organizowania wymiany konwersacyjnej np. podsumowania.

dotyczy stosunków emocjonalno-interakcyjnych np. wsparcie.

kierowanie wymianą konwersacyjną przez osobę będącą przy głosie np. metastwierdzenia „to bardzo ważne”.

kierowanie wymianą konwersacyjną przez słuchacza np. mikrokomentarze „uhm...”

 

KONCEPCJA AKTÓW KONWERSACYJNYCH A.THOMASA       

Ad.3 Obiekt informacji.

brak obiektu.

ja

partner

my

inni

hipotetyczny - nieistniejący lub niedookreślony np. „ludzie zawsze”.

 

BADANIA SEKWENCJI KONWERSACYJNYCH 

podstawą konwersacji są: przekonania, wydarzenia biograficzne, uzasadnienia, aktywne akcentowanie, egzemplifikacje, mikrokomentarze.

badanie prawdopodobieństwa wystąpienia jednego z możliwych zachowań po zaistnieniu stanu wyjściowego (analiza metodą łańcuchów Markowa) na podstawie protokołów rozmów 52 par studentów (system podatkowy, usuwanie ciąży, opieka socjalna itd.)

niektóre wnioski:

szczegóły osobiste → podobne zachowania.

doświadczenie biograficzne → „informacje i przekonania” lub „aktywne akcentowanie” - „Tak jest.”

mikrokomentarze → „informacje i przekonania”.

 

TYPOLOGIA UKRYTYCH I OBSERWOWALNYCH AKTÓW KOMUNIKOWANIA - R.PENMAN       

Rozumienie znaczenia danego aktu komunikacyjnego wymaga uwzględnienia

kontekstu sytuacyjnego

kanału werbalnego

kanału niewerbalnego

Dwa poziomy komunikowania się

obserwowalny (informacje werbalne)

ukryty (inferowanie znaczeń z kontekstu)

 
 TYPOLOGIA UKRYTYCH I OBSERWOWALNYCH AKTÓW KOMUNIKOWANIA - R.PENMAN        

Klasyfikacja aktów komunikacyjnych oparta na podstawowych wymiarach interakcji społecznych

siła (uległość - dominacja)

ustosunkowanie (pozytywne - negatywne) 

Frekwencja kategorii

Poziom otwarty - wymiana 49% (informowanie, sugestie)

Poziom ukryty - oferta 35% (konkretność)

1.4)

Akty mowy - podejście klasyczne: J.Austin, J.Searle

PODEJŚCIE KLASYCZNE: J.AUSTIN, J.SEARLE 

akt mowy występuje wtedy, gdy za pomocą swoich słów mówiący pragnie coś uczynić lub coś osiągnąć (Austin).

akty mowy są częścią składową dyskursu, który zachodzi w określonej sytuacji społecznej, stanowi zorganizowaną całość z początkiem, końcem i wewnętrzną strukturą; może być dialogiem lub monologiem; może mieć formę mówioną i pisaną; podlega regułom socjolingwistycznym i stylistycznym.

 

TRZY ASPERTY AKTU MOWY (AUSTIN) 

illokucyjny - wyraża intencję mówiącego (to, co chce osiągnąć swoją wypowiedzią) poprzez użycie czasownika performatywnego (np. mówić, informować, stwierdzać, rozkazywać, gratulować itp.).

lokucyjny - treść wyrażanego sądu.

perlokucyjny - skutek, jaki dana wypowiedź rzeczywiście wywarła na odbiorcy.

PRZYKŁADY 

Ja (czasownik performatywny)   Tobie, Wam, Ciebie (właściwa treść zdania)

Ja (informuję)              Ciebie, że                (Kasia powiedziała mi, że jutro nie będzie zajęć)

Ja (rozkazuję)              Ci, abyś                   (natychmiast wyszedł)

Ja (obiecuję)               Ci, że                       (od jutra zacznę się uczyć)

Ja (dziękuję)               Ci, żeś                     (przyniósł kwiaty)

Ja (ogłaszam)               Wam, że                  (dostaliście premię) 

• Pominięcie części illokucyjnej, zaimka ja.

PIĘĆ KATEGORII AKTÓW MOWY (SEARLE)   

stwierdzenia lub przedstawienia - zawierają przekonania osoby o dowolnych obiektach i ich cechach, wyrażane z różnym stopniem pewności.

    „Marek wyjedzie do Berlina.”

dyrektywy - wypowiadając dyrektywę mówiący stara się sprawić, aby jego słuchacz wykonał to, co jest treścią sądu (rozkaz, żądanie, prośba, propozycja, zezwolenia, rady, modlitwy, błagania, pytania).

    „Marku, proszę Cię, wyjedź do Berlina.”

PIĘĆ KATEGORII AKTÓW MOWY (SEARLE)   

zobowiązania - mówiący sam siebie zobowiązuje do zrobienia tego, co jest treścią sądu.

    „Obiecuję Ci, że przyjdę jutro.”

    „Nie obiecuję Ci, że nie przyjdę jutro.”

autoekspresje - wypowiedź ujawniająca stan psychiczny osoby, postawy, uczucia (gratulacje, podziękowania, narzekania).

    „Dobrze by było, aby dni tej jesieni były bardziej słoneczne.”

deklaracje - poprzez wypowiedzenie tworzony jest nowy stan rzeczy, nieistniejący poprzednio.

    „Daję Pani ocenę dostateczną.”

WARUNKI SKUTECZNOŚCI AKTU MOWY   

Warunek przygotowawczy (wstępny) - możliwość realizacji danego aktu mowy

dla przedstawień: stan wiedzy słuchacza i mówiącego (przekonanie nadawcy, luka informacyjna odbiorcy)

dla zaprzeczeń: wstępne przekonanie słuchacza o prawdziwości tego, co zostanie zaprzeczone.

dla dyrektyw: zdolność wykonania przez słuchacza danej czynności oraz jego motywacja.

dla autoekpresji: zainteresowanie słuchacza stanami emocjonalnymi mówiącego.

dla deklaracji: warunki ogłoszenia deklaracji

WARUNKI SKUTECZNOŚCI AKTU MOWY   

Warunek szczerości - założenie rzeczywistej intencji mówiącego.

Warunek wyrażony w treści sądu - jest spełniony, kiedy słuchacz zna i rozumie treść sądu.

Warunek podstawowy czyli treść aktu illokucyjnego - jest spełniony, jeśli intencja zostanie właściwie zrozumiana przez odbiorcę aktu mowy.

POŚREDNIE AKTY MOWY 

na powierzchni konkretnej wypowiedzi pojawia się inny niż zamierzony akt mowy.

oczekiwanie, że słuchacz właściwie odczyta intencje (warunek skuteczności). 

     - BEZPOŚREDNI AKT MOWY: „Proszę Cię, otwórz okno.”

- POŚREDNI AKT MOWY: „Czy mógłbyś otworzyć okno?”„W tym pokoju jest duszno.”„Jest mi duszno.”

     Inne przykłady: „Czy nie będziesz jadł obiadu?”, „Czy nie przestaniesz hałasować?”, „Dziecko nie mówi podczas jedzenia.”, „Oficer nosi krawat.”,„Dobrze by było, abyś zamilkł.”

2. Teoria komunikacji:

2.1)

• Szkoła procesu komunikacyjnego: komunikowanie jako przekaz wiadomości. Zajmuje się sposobem w jaki nadawca koduje i dekoduje, bada rodzaje środków przekazu z jakich skorzysta nadawca . Dokładnie i wydajnie przekazuje wiadomości.

• Szkoła semiotyczna: zarówno nadawca jak i odbiorca jest jednakowo aktywny w procesie komunikowania. Szkoła ta uważa komunikowanie za produkcję i wymianę znaczeń. Zajmuje się tym, w jaki sposób informacje i teksty wchodzą w interakcje z ludźmi, w wyniku czego powstają znaczenia. Szkoła semiotyczna zajmuje się rolą tekstu w naszej kulturze.

2.2)

Interakcja społeczna wzajemne oddziaływanie na siebie jednostek społecznych, najczęściej przy użyciu języka i innych kodów kulturowych. Ze względu na sytuacje, sposób interpretacji partnera interakcji i cel interakcji wyróżnić można interakcję zogniskowaną, interakcję niezogniskowaną, interakcję symboliczną i interakcję transakcyjną.

2.3)

Wiadomość jako konstrukcja znaków -

2.4)

Kanał- kanał informacyjny to droga przekazu komunikatu, np.: słuch, wzrok, głos, dotyk itp.

Kod- to system, wewnątrz którego znajdują się uporządkowane i zorganizowane znaki określające wzajemne relacje znaków wchodzących w ich skład. To podstawowa forma działalności ludzkiej, która tworzy związki społ.

Środek- środkiem przekazu może być język, znaki językowe, kody, ale przede wszystkim medialne nośniki sygnałów. Środkiem jest to, co przekazuje nam komunikat, czyli np.: jak pasma radiowe, wibracje powietrza, fale świetlne, a także materiały, na których znaki zostały utrwalone, jak papier, taśma audiowideo, płyta kompaktowa, dyskietka).

Sprzężenie zwrotne- jest to reakcja odbiorcy na dany komunikat. Może bezpośrednie - adresat ustnie potwierdza odbiór komunikatu; pośrednie - zgodne z działaniem nadawcy, bez osobistego kontaktu, czyli np..: listy, e-maile, sms.

3. Wybrane modele komunikacji:

3.1)

Model wspólnoty doświadczeń i komunikowania interpersonalnego Schramma:

Schramm uważa komunikowanie za dzielenie się jednostki jej doświadczeniami i uczestniczenie w pewnej wspólnocie z inną bądź innymi jednostkami. Do zaistnienia takiego procesu niezbędna jest obecność 3 elementów: źródła (osoba lub organizacja), przekazu (rozpowszechniony w różnych formach) i adresata (jednostka lub publiczność środków masowego przekazu).

3.2)

Model dwustopniowego przepływu informacji i opinii Katza i Lazarsfelda:

odbiorca

odbiorca odbiorca

Nadawca przekaz kanał przywóca opinii odbiorca odbiorca

odbiorca odbiorca

odbiorca

Model ten zakłada, na podstawie badań, że treści rozpowszechniane przez środki masowego przekazu nie zawsze docierają do masowej publiczności bezpośrednio, lecz także za pośrednictwem szczególnej kategorii odbiorców - przywódców opinii. Schemat ten ujmował przekazywanie informacji i wpływanie na postawy i świadomość innych ludzi łącznie z naciskiem na aspekt oddziaływania. Wskazywał rolę odbiorców jako przywódców, a nie tylko selekcjonerów informacji. Model ten rozwinęli w 1964 r Coleman, w 1962 r Rogers i w 1968 r Nowak.

3.3)

Model spirali milczenia E.Noelle - Neumann:

Autorka twierdzi, że istnieją związki ścisłe między komunikowaniem w sensie ogólnym i jednostkowym, interpersonalnym. Oparła się ona na przekonaniu, że w społeczeństwie istnieją ścisłe powiązania między kom. Masowym, interpersonalnym i percepcją jednostki. Teoria bazowała na założeniu, że większość ludzi odczuwając lęk przed izolacją wyraża opinie zgodne z tymi, które uznaje za opinie większości. Jednostki uważające, że ich opinia jest opinią mniejszości, usiłują ukryć swoje rzeczywiste poglądy lub zmieniają je na opinie uważane za opinie większości.

4. Komunikacja, znaczenie, znak:

4.1)

Znak i znaczenie:

Znak - ma umowny charakter, istnieje ze względu na coś. Znaki są artefaktami lub działaniami, które odnoszą się do czegoś innego, niż one same, do czegoś rzeczywistego. Są konstruktami oznaczającymi kody.

Znaczenie - jest wiele koncepcji definicji znaczenia:

1. Filozoficzne koncepcje znaczenia:

• referencjalne: sytuują znaczenie na zewnątrz języka; charakterystyczne dla dawniejszych kierunków filozofii;

• operacyjne: utożsamiają znaczenie użyciem lub relacją między wyrażeniami; charakterystyczne dla nowszych kierunków filozoficznych; zajmują się znaczeniem zdań, wyprowadzając z nich jako wtórne znaczenie leksemów - wyrazów.

1. psychologiczna:

Znaczenie wyrażeń (znaków) - idea w umyśle mówiących, wyobrażenia lub wrażenia odpowiadające rzeczom nazwanym. Arystoteles uznał słowa za znaki modyfikacji umysłowych. Epikur za odpowiedniki wyrażeń uważał wrażenia, wyobrażenia i uczucia związane z przedmiotami zmysłowymi. Natomiast w średniowieczu znaczenie = pojęcie.

Komceptualizm:

• pojęcie subiektywistyczne:

• pojęcie jest cechą umysłu, istnieje tylko w umyśle; obiektywnie istnieją jedynie indywidualne rzeczy i ich nazwy - NOMINALIZM [post rem];

• ASOCJACJONIZM - znaczeniem jest indywidualna myśl użytkowników języka kojarzona z danym wyrazem ( np.: znaczeniem „drzewo” są różne wyobrażenia kojarzone z tym ciągiem).

• pojęcie obiektywistyczne:

• pojęcia to odrębnie bytujące idee - Platon; lub tkwią immanentnie w rzeczach - Arystoteles [anty rem i in re]

• klasyczny trójkąt oznaczania Ogdena i Richardsa: znaczenie - typ myśli;

• Ajdukiewicz - znaczenie to typ myśli kojarzonej przez mówiących danym językiem z doznaniem określonego kompleksu dźwiękowego.

• behawioralna:

• kierunek przyznający odrębne istnienie bytom abstrakcyjnym, jak np.: świat liczb, relacji matematycznych, abstrakta, świat bytów fikcyjnych;

• Kotarbiński wykazywał, że abstrakta, pojęcia sprawiedliwości czy dobra, to skróty lub uogólnienia faktów konkretnych : sprawiedliwość - czyny sprawiedliwe, dobro - czyny dobre;

• Ingarden i ZNACZENIA INTENCJONALNE ( dzieła sztuki, dzieła literackie).

3. denotacyjno - konotacyjna:

• I.S. Mill : przedmiotem ludzkich wypowiedzi jest rzeczywistość; zajął się Mill stosunkiem nazw do oznaczonych rzeczy; wyróżnił nazwy konotujące - nie tylko nazywają (denotują) ale i implikują pewne cechy tych przedmiotów. Nazwy takie jak człowiek, kot, denotują nazywane przedmioty rzeczywiste, ale także konotują (wyrażają) pewne cechy charakterystyczne, a więc decydujące o tym, że dana istota jest człowiekiem. Wyrazy denotują konkretne przedmioty, a konotują ogólne, obiektywnie im przysługujące cechy. Znaczeniem w tym ujęciu jest więc konotacja - zespół cech charakterystycznej dla danej klasy przedmiotów.

• Frege: rozwijał myśli Milla wprowadzając niemieckie terminy: Sinn (znaczenie - konotacja) i Bedeutung (oznaczanie - denotacja).

• Russel: opisał typy deskrypcji - określona, nieokreślona, pusta itp.

4. znaczenie - sens jako związek między wyrażeniami:

Znaczenie- zbiór wniosków (konsekwencji), a więc pewnych zdań wynikających z danego wyrażenia. Dwa wyrażenia są równoznaczne, jeśli mają ten sam zbiór wniosków, motywują ten sam zbiór konsekwencji.

5. znaczenie jako użycie:

Wittgenstein / filozofia oksfordzka: zajął się on wszelkimi formami ujęcia języka, opisując różne działania językowe jako tzw. AKT MOWY. Akty mowne współgrają z zachowaniami pozamownymi. Stanowiło to wszystko odejście od gramatycznego rozumienia języka.

2. Lingwistyczne koncepcje znaczenia:

Paul, Breal : znaczenie to wyobrażenie kojarzone z dźwiękiem, wyobrażenie o charakterze indywidualnym;

de Saussure : znak ma charakter psychiczny: łączy pojęcie i obraz akustyczny. Pojęcie to element znaczony (signifie), a obraz akustyczny to element znaczący (signifiant);

Zawadowski: znaczenie to zespół cech istotnych, przysługujących rzeczywistym przedmiotom, oznaczanym danym znakiem, komunikowany przez zespół cech istotnych występujących w znaku. Znak to ciąg foniczny zawierający istotne cechy charakterystyczne, odsyłające do cech charakterystycznych oznaczanych przedmiotów.

Chomsky: znaczenie - pojęcie pierwotne, zbiór parafraz wyrażenia;

Jackobson: znaczenie jako zbiór konsekwencji wynikających z użycia wyrażenia; przekład znaku danego wyrażenia na znak bardziej rozwinięty (1 ujęcie);

Nowell - Smith, Bogusławski: znaczenie to to, co powiedziane za pomocą wyrażenia, czego można się dowiedzieć bezpośrednio z użytych elementów językowych.

3. Znaczenie jako własność znaku:

Znaczenie - pewna własność wyrażeń, polegająca na odsyłaniu do klasy zjawisk zewnętrznych, a więc jako pewnej relacji wiążącej klasy ciągów fonicznych z klasami zjawisk pozajęzykowych. Jest to odniesienie wyrażeń równoznacznych do tej samej klasy zjawisk pozajęzykowych.

4.2)

Teoria znaków Pierce'a i de Saussure:

• Pierce: Znak jest czymś, co możemy przekazać, gdy go nazwiemy, zastępuje on przedmiot. Można go ująć w stosunku do siebie, przedmiotu i interpretatora, który musi to zrozumieć. Model Pierce'a składał się z 3 elementów: znaku (symbolu), przedmiotu i interpretatora. U Pierce'a znak jest reprezentamerem - nosicielem znaczenia. Interpretator - społ. Koncepcja znaku, umowa; przedmiot - to, do czego odnosi się ten znak jako całość. [ikony - odsyłają do czegoś; symbole - nie ma podobieństwa między znakiem a przedmiotem; wskaźniki - indeksy, pojawia się coś, co objawia zupełnie coś innego].

• de Saussure: Język zawiera się w systemie znaków odpowiednio ułożonych, które mają dwojakie znaczenie: coś umownego(np.: napis „okno” - fizyczna funkcja znaku) i odnośnik do rzeczywistości ( przedmiot - treść). Uważał on, że nie istnieje naturalny związek między pojęciem, a obrazem akustycznym. Język jest zatem wynikiem zaistnienia arbitralnego znaku umownego istniejącego w danym czasie. Znak ma charakter psychiczny: łączy pojęcie i obraz akustyczny. Pojęcie to element znaczony (signifie), a obraz akustyczny to element znaczący (signifiant). Wyróżnił on la langue (język jako system znaków) i parole ( mowa jednostkowa).

4.3)

Kategorie znaków: ikony, indeksy, symbole:

• symbole- znak umowny, występujący zwykle w formie wizualnej, pełniący funkcję zastępczą wobec pewnego przedmiotu (pojęcia, stanu rzeczy itp.) i przywodzący ów przedmiot na myśl (budzący związane z nim reakcje);

• ikony- to znaki odsyłające do czegoś; w najwyższym stopniu przypominają to, do czego się odnoszą;

• indeksy- to wskaźniki, które w sposób pośredni wskazują n istnienie czegoś, jakiegoś znaku w rzeczywistości.

4.4)

Rola konwencji w komunikacji:

4.5)

Organizacja znaków:

5. Kody a powszechność:

5.1)

Kody a pojęcie redundancji i entropii:

Redundancja - w teorii informacji: cecha komunikatu zawierającego więcej informacji niż jest to niezbędne do przekazania jego treści; przewidywalność, stereotypowość przekazu;

Entropia - nieprzewidywalność, zaskoczenie w przekazie, ucieczka od stereotypów.

5.2)

Kody a oceny wartości:

5.3)

Kody analogowe i cyfrowe:

• kod analogowy: to kod, którego elementy działają w zespoleniu;

• kod cyfrowy: to kod, którego wszystkie elementy składowe są wyraźnie od siebie oddzielone.

5.4)

Kody prezentujące i estetyczne:

5.5) Kody rozwinięte i ograniczone:

• kod rozwinięty (rozbudowany): użytkownik tego kodu uwzględnia obszerny zakres alternatyw - ciężko odgadnąć jakie elementy słowne wybierze; kod ten pobudza tendencję do werbalnego formułowania intencji; charakteryzuje go szeroki zakres słów, ważne jest co, co się mówi; używanie znaczeń abstrakcyjnych i nie tylko; sprzyja opracowywaniu i transmisji werbalnej unikalnych doświadczeń jednostki; stymuluje wrażliwość na odrębność, różnice; „ja” jest aktywne percepcyjnie; wyróżniamy jego 2 odmiany: kod relacji interpersonalnych i kod relacji między przedmiotami.

• kod ograniczony: użytkownik wybiera spośród niewielu alternatyw, stosunkowo łatwo odgadnąć elementy jego wypowiedzi; kod ten hamuje tendencję do werbalnego formułowania intencji; słownictwo jest wąskozakresowe; ważne jest to jak i kiedy się mówi; używa się tu znaczeń konkretnych, opisowych; charakteryzuje użytkownika tego kodu szybka, zredukowana do najpotrzebniejszego minimum mowa; niski poziom selekcji słownictwa; w pewnych okolicznościach używa tego kodu ogół społeczności; kody te określają i umacniają opisaną formę relacji społecznej.

5.6)

Kody arbitralne:

arbitralny «narzucający komuś swoje zdanie, nie znoszący sprzeciwu; wyrażający taką cechę; apodyktyczny

5.7)

Komunikacja niewerbalna:

Komunikacja niewerbalna to język ciała (kinezjetyka), gesty, mimika twarzy, postawy.

Gest - to ruch ciała, zazwyczaj ręki, podkreślający treść tego, co nadawca mówi. Czasami jest to sam ruch, bez słów.

6. Sygnifikacja - analiza tekstów (uwaga! Pojęcia ze słownika PWN):

1. DENOTACJA [łac.], log. to, do czego odnosi się dane wyrażenie; denotacja nazwy generalnej — zakres tej nazwy, zbiór jej desygnatów; denotacja nazwy indywidualnej — przedmiot, którego jest ona nazwą; denotacja zdania — stan rzeczy, o którym w tym zdaniu mowa, niekiedy — jego wartość log.

2. KONOTACJA [łac.], log. sens, znaczenie, treść nazwy, ogół cech współoznaczanych przez nią, tj. takich, ze względu na posiadanie których uznajemy przedmioty za desygnaty danej nazwy.

3. MIT [gr.], opowieść sakralna o początkach bogów (teogonia) i ich czynach, o powstaniu kosmosu (kosmologia religijna) oraz pojawieniu się pierwszych ludzi (antropologia religijna), o pochodzeniu zjawisk przyrody, roślin, zwierząt, narzędzi i instytucji społ. (ajtiologia); zespół mitów danej grupy etnicznej określa się nazwą mitologia; w tradycyjnych społecznościach mity spełniały funkcję światopoglądu i doktryny rel., były modelem wzorcowych zachowań społ. i indywidualnych, stanowiły najbogatsze źródło twórczości folklorystycznej i lit.-artystycznej.

4. SYMBOL [gr.], filoz. każdy znak właściwy należący do podklasy znaków zastępczych, pełniący funkcję substytucji, tj. zastępowania określonego przedmiotu (lub pojęcia abstrakcyjnego, stanu rzeczy, zdarzenia itd.), wywołujący w umyśle określone stany psych. i emocjonalne (wyobrażenia, przeżycia) związane z tym właśnie przedmiotem; s. występuje zazwyczaj w formie obrazowej, wizualnej i jest zawsze znakiem konwencjonalnym, tj. ukonstytuowanym i funkcjonującym na podstawie umowy — zawartej w sposób wyraźny lub wynikającej ze zwyczaju — między używającymi go (znajomość tej umowy jest niezbędnym warunkiem adekwatnego rozumienia danego s.); zakres terminu s. może obejmować też wszelkie znaki, które mogą być rozumiane (tzn. odsyłające do czego innego aniżeli one same na mocy przyjętego systemu komunikacji), a zwł. słowa znaczące.

5. PRZENOŚNIA, metafora, wyrażenie, w którym słowa obce sobie znaczeniowo, pozostając w związkach składniowej zależności, uzyskują nowe znaczenie, zw. metaforycznym; w starożytności uznawana za jeden z najważniejszych tropów poet., upiększający wypowiedź i zwiększający jej oddziaływanie na odbiorcę, w czasach nowoż. (G. Vico, J.J. Rousseau, romantycy) — za właściwy żywemu językowi sposób modyfikowania i bogacenia znaczeń; przenośnie występują powszechnie w mowie potocznej, zwykle w postaci utartych, zbanalizowanych zwrotów, których metaforyczna pierwotnie funkcja uległa prawie całkowitemu zatarciu (wstęga rzeki, głucha cisza, kielich goryczy); przenośnia poetycka różni się od potocznej wyrazistą antykonwencjonalnością, jej istotna wartość polega na odkrywczym, zaskakującym ujawnianiu utajonych w języku zależności znaczeniowych i przedmiotowych („Rozgiąłem łuk przestrzeni w sklepieniu stuleci...”, J. Przyboś). Skłonność do odległych kojarzeń metaforycznych jest jedną z charakterystycznych cech nowatorskich kierunków poezji XX-wiecznej — zarówno tych, które widzą w przenośni świadomą konstrukcję intelektualną (Awangarda Krakowska), jak tych, dla których staje się ona środkiem przekazu nie kontrolowanych, podświadomych stanów psychicznych (surrealizm).

6. METONIMIA [gr.], zamiennia, figura stylistyczna polegająca na zastąpieniu właściwego wyrazu przez inny, pozostający z tamtym w jakimś związku — czasowym, przestrzennym, przyczynowym, log.; stosowana w celu uzyskania skrótu myślowego (czytać Mickiewicza, zamiast: czytać dzieła Mickiewicza) lub efektu ekspresywnego (dobre pióro, zamiast: dobry pisarz).

7 Ideologia znaczenia

8 Komunikowanie międzykulturowe

8.1 POPRAWNOŚĆ POLITYCZNA, ang. political correctness, zasada unikania określeń, które mogłyby być uznane za przejaw dyskryminacji w stosunku do osób ze względu na ich przynależność rasową, nar., wyznaniową, pochodzenie społ. lub płeć. Pojawiła się w amer. środowiskach uniwersyteckich na przeł. lat 80. i 90., była odpowiedzią lewicowych intelektualistów, grup etnicznych, mniejszości seksualnych, radykalnych ekologów i feministek na poczucie zagrożenia i spychanie na margines życia społ.; miała na celu zwalczanie uprzedzeń wobec mniejszości oraz eliminowanie takich postaw jak seksizm (dyskryminacja kobiet), czy rasizm, przez zastępowanie określeń uważanych za obraźliwe lub zawierających negatywne konotacje, określeniami bardziej neutralnymi (np. Afro-Amerykanin zamiast Murzyn, sprawni inaczej zamiast niepełnosprawni). Ściśle związana z koncepcją wielokulturowości, w formie bardziej radykalnej postulowała przebudowę całego języka; rozszerzona interpretacja poprawności politycznej i powstanie na tej podstawie restrykcyjnych kodeksów postępowania spotkało się z krytyką jako próba narzucenia praktyk cenzorskich i ograniczenia wolności intelektualnej.

Enocentryzm - ocenia negatywnie, ocenia kulturę przez pryzmat swojej kultury, skłonność do preferowania wartości własnej kultury i traktowanie jej regół jako naturalnych i jedynie możliwych

Relatywizm kulturowy - polega na uwzględnieniu względności norm każdej kultury i analizę każdego elementu w obcej nam kulturze jedynie w kontekście funkcji jaką pełni on w kulturze macierzystej

8.2 Teoria adaptacji międzykulturowej Gudykunsta - opisał prawidłowości interpersonalnych kontaktów o charakterze międzykulturowym, bazował na teorii Gergera i Calabrese'a dotyczących redukcji niepewności. Głównym założeniem teorii jest uznanie, że na początkowym etapie interakcji komunikowania podstawowym celem uczestników tej interakcji jest zredukowanie niepewności na temat partnera i samej interakcji komunikacji. Wysoki poziom niepewności u danej osoby świadczy, że nie zaadoptowała się ona do kultury gospodarzy, niski poziom niepewności towarzyszący wysokiemu niepokoju jest oznaką, że dana osoba funkcjonuje harmonijnie jedynie w obrębie enklawy własnej kultury, nie zna natomiast kultury gospodarzy i raczej nie ma szans jej poznania ze względu na nieznajomość języka. U ludzi u których niskiemu poziomowi niepewności towarzyszy wysoki poziom niepokoju świadczy o tym, że maja dużą wiedzę na temat kultury gospodarzy ale z różnych względów nie akceptują jej.

8.3 Young Kim - przedstawia wpływ sieci komunikacyjnej, koncentrowanie się wokół problemów wpływu różnych typów sieci komunikacji (systemów) na procesy akulturacji imigrantów koreańskich w USA. Autorka zakładała, że u imigrantów którzy mieli kontakt z sieciami komunikacji kjulturalnej gospodarzy akulturacja będzie pełniejsza niż u tych, którzy funkcjonują jedynie w obrębie sieci komunikacji środowisk imigrantów

4 reguły dotyczące obrazu społeczeństwa gospodarzy (zależą od):

1) zdolność wchodzenia w interakcje z członkami społeczności gospodarzy i korzystania z mediów

2) znajomość języka gospodarzy

3) gotowości i chęci poznania kultury gospodarzy oraz uczestniczenia w niej

4) dostępność mass mediów

9. Zróżnicowanie stylu komunikacji kobiet i mężczyzn jako przykład komunikacji międzykulturowej

9.1 Gender - tożsamość płciowa

chłopcy:

• zabawy i gry chłopców - uczestniczy większa liczba osób

• precyzyjne określenie regół gry; regźły

• musisz się wyróżnić komunikując się z otoczeniem po to aby zaprezentować własne idee oraz zdobyć i utrzymać status

• skup się na rezultatach procesu komunikacji, komunikowanie się powinno służyć rozwiązywaniu problemów, osiąganiu celów

• walcz o swoje racje; w walce dopuszcza się różne metody pokonywania przeciwnika

dziewczęta:

• zabawy dziewcząt charakteryzują się tym, że uczestniczy w nich mniej osób (2-3)

• reguły zabaw są mniej określone, zabawy są oparte na współpracy, porozumieniu i utrzymaniu dobrego nastroju

• regóły:

• współpracuj z innymi; ważne jest aby każdy czuł się potrzebny i miał szansę włączyć się do gry

• nie krytykuj innych i nie poniżaj

• utrzymuj związki o charakterze egalitarnym (równoprawne) aby grupa była spójna i przynależność do niej była satysfakcjonująca

• wzracaj uwagę na uczucia innych, na ich potrzeby, staraj się je odczytywać i zaspakajać

9.2

Styl kobiecy	Styl męski
Poprawna wypowiedź	Błędy gramatyczne
Staranna wypowiedź	Przywiązują mniejszą wagę do staranności wypowiedzi
Krótsze słowa i zdania	Dłuższe słowa i zdania
Wyolbrzymienia, przesadnie, hiperbola	Rzadko stosują wyolbrzymienia
Porównania, metafory, pytania retoryczne	Porównania, metafory, zdania oznajmujące przeważają w formie przeczącej
Rzadko stosują formy bezosobowe	Często stosują formy bezosobowe
Stosują różne czasy gramatyczne	Najczęściej czas teraźniejszy
Eufemizmy w ocenianiu	Krótko i na temat
Preferują rozmowy prywatne	Preferują rozmowy publiczne
Lubią zadawać wiele pytań, ale prostych i krótkich	Zanim zada pytanie dodaje obszerny komentarz
W środowisku publicznym będą zachęcały innych uczestników dyskusji do zabrania głosu	Ignorują osoby milczące, wtrącają się w czyjeś zdanie
Preferuje intensywny kontakt wzrokowy	Bardzo krótki kontakt wzrokowy
Zajmują mało przestrzeni	Zawłaszczanie przestrzeni
Tendencja do utrzymywania wzroku na twarzy rozmówcy	Wzrok na przedmiotach otaczających rozmówcę
Może równocześnie analizować informacje werbalne i niewerbalne	Mniejsza zdobność analizy
Zestresowana kobieta dużo mówi	Stres - powód do milczenia
Ujawniają stany emocjonalne	Nie chcą ujawniać emocji
W stanach niepokoju może mówić o kilku sprawach na raz	W stanach niepokoju mówi o jednej, konkretnej sprawie
Preferują tematy osobiste	Niechęć do mówienia o sobie
Posiadają umiejętność czystego uśmiechania się	Trudno im się uśmiechać - chcą zachować powagę
Ostrożnie wypowiadają opinię	Opinie wypowiadane bez zastanowienia
Tematyka: ludzie ich powiązania, osobiste błędy i wady, karanie za złamanie zasad, pieniądze zdrowie, uroda, zrzucanie wagi	Tematyka: osobiste sukcesy, zmaganie z losem i ludźmi, erotyka, polityka, relaks, hobby, sport, seks
Nie czują się skrępowane z powodu niewiedzy	Nie przyznają się do niewiedzy, wolą skłamać
Tendencja do głośnego myślenia, dzielenie się tokiem rozumowania	Oznajmi jak wymyśli, nie myśli głośno
Czeka na swoją kolej w dyskusji	Skłonność do narzucania swojego planu rozmowy
Uwielbiają udzielać rad mężczyznom	Niechęć do raz ze strony kobiet
Brak potrzeby demonstrowania wiedzy	Demonstrowanie wiedzy
Oznaką zażyłości będzie długa rozmowa	Jeżeli mężczyzna kogoś lubi to będzie się z nim kłócił

10 Kino jako medium masowe

10.1

Początki kinematografii

28 XII 1895 odbył się w Paryżu pokaz dwuminutowego filmu Wyjście robotnic z fabryki Lumière'ów w Lyonie nakręcony przez braci L. i A. Lumière. Obraz ten został uznany przez historyków kina za pierwszy film w dziejach kinematografii. Warto zaznaczyć, że już od jakiegoś czasu były robione eksperymenty z tej dziedziny, m.in. z kinematografem.

Prawdopodobnie, gdyby nie bracia Lumière, palma pierwszeństwa przypadłaby kilka miesięcy później Amerykaninowi Armatowi, Polakowi K. Prószyńskiemu, Anglikowi Friese-Greenowi bądź Rosjaninowi Timczence, którzy budowali aparaty podobne do aparatu braci Lumière. Zabrakło im jednak pieniędzy na publiczne zaprezentowanie swego wynalazku. Zaskoczeni sukcesem bracia Lumière zaczeli otwierać nowe sale, w których prezentowali swój wynalazek. Zaangażowali współpracowników, m.in. Felixa Mesguicha, uznanego za jednego z pierwszych dystrybutorów, który specjalizował się w wyświetlaniu filmów i organizowaniu nowych sal, oraz Alberta (lub Georges) Promio, uznanego za jednego z pierwszych operatorów, który zaczął szukać nowych tematów i je realizować.

10.2

10.3

10.4

12 Współczesna reklama polityczna

12.1 Reklama polityczna - zaliczamy do niej występ polityka danej partii, podkreśla on cechy danej partii, jednostka prezentuje określoną partię. Wzrost jest najważniejszy zaraz po urodzie następnie ubiór (60% przypadków to garnitur), te wszystkie elementy składają się na ogólną autoprezentację. Dodatkowe elementy to np. dziecko na rękach - chwyt skierowany np. do matek samotnie wychowujących dzieci ale również jest to gra na emocjach, okulary - wygląd bardziej profesjonalny, godny zaufania, na pozór człowiek mądry, inteligentny, tło w postaci żony lub osoby sławnej wzmaga wiarygodność, dużą rolę odgrywają zdjęcia z imprez charytatywnych lub innych, które mogą mówić, że dany polityk jest wśród ludzi sobie równych. Używają haseł ogólnikowych, nie przekazują nic konkretnego, demagogia, nic nie jest powiedziane wprost. Kreowany jest wizerunek jednej, zwykłej osoby wybranej z tłumu - ta osoba na pewno zrobi coś dobrze, naprawi szkody wyrządzone przez poprzednie stronnictwa.

12.2 środki reklamy politycznej:

• Slogan - zwięzła, celna, wyrazista formuła słowna skierowana do masowego odbiorcy, zazwyczaj anonimowa, odwołuje się przede wszystkim do emocji, jest stwierdzeniem zjawiska, podobna do sentencji. Rodzaje sloganów:

• nagłówek - przyciąga, żeby przeczytać treść główną

• podsumowanie - utrwala reklamę główną

Budowa składniowa sloganów:

• Równoważniki zdań

• Zdania pojedyncze - łatwiej zapamiętywane, ale możemy im zaprzeczyć

• Zdania złożone - pomocne bo trudniej jest im zaprzeczyć

Cechy sloganów:

• Dwuznaczność

• Gra słów

• Łatwo zapamiętywany

• Nie można odpowiedzieć lub zaprzeczyć

• Symbol i znak graficzny - znak umowny, występujący zwykle w formie wizualnej, pełniący funkcję zastępczą wobec pewnego przedmiotu (pojęcia, stanu rzeczy itp.) i przywodzący ów przedmiot na myśl (budzący związane z nim reakcje). Te zastosowanie mają symbole poszczególnych partii politycznych.

• Dźwięk

12.3 Kreowanie wizerunku partii politycznej (patrz 12.1)

12.4 Pojęcie redundancji i entropii w tekstach reklamowych

Redundancja - w teorii informacji: cecha komunikatu zawierającego więcej informacji niż jest to niezbędne do przekazania jego treści; przewidywalność, stereotypowość przekazu;

Entropia - nieprzewidywalność, zaskoczenie w przekazie, ucieczka od stereotypów.

12.5 typologia reklamy politycznej:

• ulotki:

kandydat przedstawiany na zdjęciach:

• kompetentny (60%) - dyplomy, kursy, garnitur

• etyczny (30%)- wartości moralne, etyczne, stan rodzinny, naprawa rodziny

• lubiany (12%)- identyfikuje się z odbiorcą, zwykłe ubranie np. w parku

• atrakcyjny - stawianie na urodę, identyfikacja z odbiorcą

14 Komunikacja niewerbalna

14.1 Proksemika - zastosowanie w procesach porozumiewania się dystansu interpersonalnego i relacji przestrzennych między komunikującymi się osobami, wynikających ze struktury i z charakteru formalnego bądź nieformalnego przestrzeni oraz przedmiotów tam się znajdujących.

14.2 Kinezyka - czyli mowa ciała, jak mimika twarzy, gestykulacja, ruchy ciała, spojrzenie, kontakt wzrokowy, przyjmowanie pozy itp. Na podstawie tych elementów można ocenić różne statusy np. usta ściągnięte i podniesione czoło - ktoś ważny:

• emblematy - sygnały niewerbalne takie jak ruch ręką lub głową, gest, znak, mogą być stosowane w miejsce słów i zdań zastępując je

• ilustratory - uzupełniają komunikat werbalny, precyzują go, są komplementarne w stosunku do niego

• regulatory - mogą być używane do kontroli i regulacji płynności konwersacji np. nawiązanie kontaktu wzrokowego, ruch głową lub ciałem itd., które wskazują innym uczestnikom, że czynność jest kontynuowana, powtarzana lub skończona. Mają zastosowanie w komunikacji niewerbalnej

• adaptery - sygnały niewerbalne służą do łagodzenia napięć jakie jednostka przeżywa, rozładowują stres wywołany rozmową i występują np. w formie drapania po głowie, klepania po nodze, ściskania dłoni, obgryzania paznokci.

Funkcje języka niewerbalnego:

Zastępowanie

Uzupełnianie - np. pokazywanie na coś palcem

Ekspozycja - ukazywanie uczuć w większej skali niż w rzeczywistości np. tupnięcie nogą

14.3 Niewerbalne aspekty mowy:

• k niewerbalne odbywa się wieloma kanałami i angażuje wszystkie zmysły

• k niewerbalne nie ma struktury lub jest ona słabo zarysowana

• k niewerbalne ma charakter pozalingwistyczny

• k niewerbalne ma charakter ciągły w przeciwieństwie do werbalnego (sygnały są ulotne i krótkotrwałe), k niewerbalne istnieje przez cały czas interakcji, tak długo, jak ludzie są w swojej obecności

14.4 Gramatyka komunikacji niewerbalnej

12

---