Ucho wewntrzne
Ucho wewntrzne jest sprzeniem anatomicznym dwóch odmiennych funkcjonalnie, filogenetycznie i czynnociowo narzdów.
Narzdem filogenetycznie starym jest przedsionek, a modym narzd spiralny.
Impulsy nerwowe z narzdu suchu i narzd statyki biegn niezalenie od siebie:
nerwem przedsionkowym i drog statyczn
nerwem limakowym i drog suchow
Drogi te nie cz si ze sob, przebiegaj przez cay czas rozcznie, i nie maj adnych wspólnych neuronów.
Ucho wewntrzne dzieli si na bdnik kostny i bdnik boniasty.
Bdnik kostny tworzy jak gdyby torebk kostn i zrb kostny. Skada si on z czterech czci:
przedsionka
kanaów pókolistych (3)
limaka kostnego
przewodu suchowego wewntrznego.
Kiedy przewód suchowy wewntrzny nie by zaliczany do bdnika, a aktualnie jest. Przedsionek tworzy tzw. cz poredni bdnika kostnego skd istnieje poczenie do trzech kanaów pókolistych i kanau spiralnego limaka.
limak ma on ksztat elipsoidy (jajowaty, owoidu)
Wyrónia si w nim:
powierzchni tylno-przyrodkow
powierzchnie przednio-boczn.
Powierzchnia przednio-boczna jest zwrócona do jamy bbenkowej tworzc jej cian labiryntow. Jest ona wypuka i zawiera otwór w przedsionku który si nazywa okienkiem owalnym (fenestra vestibuli = fenestra ovalis).
Jej powierzchnia wewntrzna jest gadka, wkls i nie zawiera adnych wyniosoci, ani zagbiebie. Moe to wiadczy o tym, e bdnik boniasty spoczywajcy w przedsionku nie utrzymuje prawie adnych kontaktów ze cian boczn.
ciana tylno-przyrodkowa jest silnie urozmaicona, powierzchni wewntrzn zwrócona do przedsionka. Posiada liczne zagbienia i tworzy listewki, które s wypuke. Jest ona jakby negatywowym odbiciem zawartych w przedsionku elementów boniastych.
Na górze i z tyu znajduje si eliptyczne zagbienie dla agiewki (recessus elipticus).
Nastpnie przebiega grzebie przedsionka, a pod nim znajduje si okrge zagbienie dla woreczka (recessus sphericus). Poniej w rozdwojeniu grzebienia przedsionka ley zachyek limaka (recessus cochleae = recessus cochlearis).
Recessus elipticus jest pooony bardziej na górze i z tyu, a recessus sphericus bardziej na dole i z przodu.
ciana boczna jest silnie perforowana, poniewa musz si przez ni wydosta na dno przewodu suchowego wewntrznego wókna nerwu przedsionkowego i nerwu limakowego.
Otworki spotykane wewntrz przedsionka na cianie tylno-przyrodkowej, to te same dziurki, które wida na dnie przewodu suchowego wewntrznego.
Struktury pooone wewntrz przedsionka w obrbie recessus elipticus nazywa si plamk sitkowat górn (macula cribrosa superior), a struktury pooone zewntrz to pole przedsionkowe górne (area vestibularis superior). Przebiega tamtdy nervus utriculoampulloris.
Odcinki lece w recessus sphericus nazywa si macula cribrosa media. Przebiega tamtdy nerw woreczkowy (nervus saccularis), który dalej wychodzi w area vestibularis interior.
W dolnej czci zachyka eliptycznego znajduje si macula cribrosa inferior. Skada si ona z kilku otworków, które po wyjciu na zewntrz zlewaj si wytwarzajc jeden otwór ! otwór pojedynczy (foramen singulare), przez który przechodzi nervus ampullaris posterior.
Kanay pókoliste
Wyróniamy trzy kanay pókoliste:
kana pókolisty górny jest skierowany wypukoci ku górze
kana pókolisty tylny jest skierowany wypukoci ku tyowi
kana pókolisty boczny jest skierowany wypukoci ku bokowi
Mamy tu do czynienia z rotacj 45o. Kana pókolisty tylny ley w osi piramidy i chowa si pod jej brzegiem górnym nie tworzc uwypuklenia.
Kana pókolisty przedni (górny) ley prostopadle do poprzedniego, zwraca si ku przodowi i ku bokowi. Kana ten jakby podnosi przedni cian piramidy i wytwarza na niej twór, który nazywa si eminentia arcuata.
Kana pókolisty boczny ley prawie w paszczynie poziomej i odchyla si od niej o 28 o. Jedynie kana pókolisty boczny prawy i lewy le w tej samej paszczynie.
Kana pókolisty przedni prawy ley w tej samej paszczynie co kana pókolisty tylny lewy.
Kady ruch w przestrzeni daje si opisa w 3 paszczyznach, std ich uzasadnione rozmieszczenie (przypomina to 3 osie wspórzdnych, które odpowiednio orientuj ruch w przestrzeni)
Kanay pókoliste rozpoczynaj si i kocz w przedsionku, a tylko kana pókolisty boczny ma swój pocztek i koniec. Kana pókolisty przedni i tylny cz si ze sob w odnodze wspólnej.
W przedsionku jest tylko pi uj.
Kady kana pókolisty zatacza ok. 2/3 okrgu i posiada 2 koce (odnogi).
poszerzony banikowato ! crus ampullare odnoga bakowa
zwony ! crus siuplex odnoga pojedyncza
Patrzc na bdnik z przodu mona zobaczy baki, które s one wyeksponowane na zewntrz.
a) kana przedni przebiega ku przodowi i ku bokowi. Posiada odnog lec przyrodkowo i odnog lec bocznie:
crus mediale = simpex
crus laterale = ampullare (bardziej do przodu).
kana pókolisty boczny posiada odnog przedni i tyln:
crus anterior = amullare
crus posterior = crus simplex
Przedsionek posiada równie dwa inne otwory poza ujciami kanaów:
a) okienko przedsionka - na cianie przednio-bocznej apertura interna aquaeductus vestibuli
b) otwór wewntrzny wodocigu limaka apertura interna aquaeductus cochleae
Zielony twór na rysunku to struna bbenkowa (chorda tympani).
limak kostny ma ksztat winniczka. Skada si z 2 czci:
stoka, który ma wkls podstaw
kanau spiralnego, który przebiega na okoo wykonujc 2,5 lub 2,75 zakrtu.
Do wrzecionka przyczepia si bocznie pytka kostna (tak jak schody bez balkonu pn si do góry okalajc spiralnie wrzecionko), która nazywa si lamina spiralis ossea. Nie dzieli ona cakowicie kanau spiralnego limaka. U nasady tej blaszki znajduje si kana spiralny. Lamina spiralis ossea owijajca si wokó wrzecionka ma dwie odnogi pomidzy którymi jest pooony kana spiralny.
Kana spiralny to nic innego jak kana, który oplata si wokó wrzecionka i przyczepia si do niego na zewntrz lamina spiralis ossea.
W kanale spiralnym jest pooony zwój spiralny wrzecionka. W zwoju tym przecza si dendryt na neuryt suchowy nerwu suchowego.
Kanay wrzecionka:
canales lougitudinales modioli
canalis spirales, do którego przyczepia si lamina spiralis ossea
od kanau spiralnego odchodz promienicie na dno przewodu suchowego wewntrznego kanay podune (ten, który przebiega bocznie nazywa si kanaem rodkowym wrzecionka), które koczc si tworz lamina spiralis ossea.
Ku górze lamina spiralis ossea nie dochodzi do szczytu kanau spiralnego i powstaje wolna luka pomidzy lamina spiralis ossea a osklepkiem limaka, która nazywa si helicotrema (szparka osklepka).
Do blaszki kostnej spiralnej przyczepia si boniasty twór zwany limakiem boniastym i blaszka spiralna kostna wraz ze limakiem boniastym (przewodem limakowym) dziel kana spiralny na trzy czci:
schody przedsionka (scala vestibuli) - nad przewodem i nad blaszk
schody bbenka (scala tympani) - pod przewodem i pod blaszk
zwój wrzecionka
Pytanie: Co zawiera canalis spiralis modioli, a co canales longitudinales ?
Canlis spiralis modioli zawiera zwój wrzecionka, w którym dendryt przecza si na neuryt na zewntrz n. suchowego, a canalis longitudinales biegn wewntrz wiodc skadowe nerwu suchowego.
Przewód suchowy wewntrzny ma ok. 10mm. Przebiega tam n. VII, VIIa, VIII.
Bdnik boniasty
Bdnik boniasty ley w bdniku kostnym. Aby bdnik boniasty by cigle w pewnej odlegoci od bdnika kostnego istniej specjalne wizada, które umocowuj ciany bdnika kostnego do boniastego. S one zanurzone w znajdujcej si tam przychonce. Ze wzgldu na ich du ilo przedzielaj one przestrze przychonkow na mniejsze czci - segmenty.
Kanay pókoliste maj w sobie odpowiednie przewody pókoliste, a odpowiednie baki kostne, maj takie same baki boniaste.
Przewody pókoliste picioma otworkami dochodz do czci bdnika boniastego, który nazywa si agiewk (utriculus).
Przewód limaka, który tworzy takie same skrty jak limak kostny dochodzi do przedsionka, gdzie czy si z woreczkiem (sacculus).
O ile przewody pókoliste wtapiay si w ktnic przedsionka (cecum vestibuli), o tyle przewód limaka nie wtapia si w woreczek tylko potrzebuje specjalnego poczenia, czyli przewodu czcego - przewodu ródchonki (ductus utriculosaccularis)
Przewód czcy przewód limaka z woreczkiem dochodzi do samego pocztku przewodu limakowatego tworzc tutaj zachyek ! lep cz pocztkow przewodu limaka = cecum vestibulare.
Istniej take poczenia woreczka i agiewki. Woreczek i agiewka nie cz si ze sob przewodem ductus utriculosaccularis. Uznaje si, e od woreczka do saccus endolymphaticus przebiega przewód ródchonki (zielony), a dopiero agiewka czy si z przewodem ródchonki, ten przewód nazywa si ductus urticulosaccularis. Ductus uticulosaccularis nie czy bezporednio woreczka i agiewki, tylko agiewk z ductus endolymphaticus poredniczcym w poczeniu agiewki z woreczkiem.
W bdniku boniastym, czyli w:
a) przewodach pókolistych
b) agiewce i woreczku
c) przewodzie limaka
d) przewodzie czcym
e) przewodzie ródchonki
znajduje si ciecz zwana ródchonk - endolympha. Wolne przestrzenie pomidzy bdnikiem kostnym a boniastym wypenia przychonka - perylympha.
Pyny te biochemicznie bardzo róni si midzy sob.
Gówny odpyw ródchonki odbywa si za porednictwem przewodu ródchonki i woreczka ródchonki, który wychodzi do dou tylnego czaszki przez apertura externa aquaeductus vestibuli z przedsionka. Z woreczka ródchonka przechodzi do pynu mózgowo-rdzeniowego i przestrzeni podpajczynówkowej (pomidzy opon mikk a pajcz).
Przychonka odpywa przewodami przychonkowymi do pynu mózgowo-rdzeniowego przez wodocig przedsinka, przewód ródchonki i przewody przychonkowe. Przychonka odpywa take do pynu mózgowo- rdzeniowego kanaem limaka.
Apertura interna canaliculi cochleae znajduje si na pocztku kanau limaka, i prawie na pograniczu z przedsionkiemi biegnie do apertura externa canaliculi cachleae. W kanale limaka s przewody przychonkowe, a w wodocigu przedsionka: przewód ródchonny i przewody przychonne.
Zmys równowagi jako stary filogenetycznie jest bardzo szeroko reprezentowany:
w agiewce
przewodach pókolistych
w woreczku.
Struktury te s wysane nabonkiem jednowarstwowym, a w niektórych miejscach wysoce wyspecjalizowanym nabonkiem zmysowym = neroepithelium. W przewodach pókolistych neuroepithelium jest zlokalizowane przy rozpoczciu si baki.
Miejsce w którym zaczyna si baka (przejcie przewodu w bak) tworzy wypuko zwan grzebieniem bakowym (crista ampullaris). Grzebienie bakowe s take wysane neurepithelium.
Neuropithelium zawiera specjalne komórki receptorowe ! kom. woskowate (celluae pillosae) pooone w galaretowatej substancji zbudowanej z glikoprotein. Wszystko to pokryte jest jeszcze od zewntrz inn glikoprotein, która nazywa si osklepkiem. Przy ruchach w 3 rónych paszczyznach receptory te zostaj uruchomione.
W grzebieniach bakowych s zlokalizowane receptory równowagi kinetycznej. Kady kana rejestruje kinetyk innej paszczyzny.
Receptory te nie maj jednak w swojej budowie adnych kamyczków.
Zmys równowagi w agiewce i woreczku przedstawia si inaczej. Na przyrodkowej cianie woreczka i agiewki znajduj si receptory równowagi statyczej. S to kanay woskowate, które le w galaretowatej substancji glikoproteinowej, a na niej zlokalizowane s specjalne kamyczki ! statolity. Statolity s uoone w postaci bony kamyczkowej (membrana statoconiorum).
Reasumujc
receptory równowagi statycznej s zlokalizowane w plamce woreczka i agiewki
receptory kinetyczne = dynamiczne znajduj si w grzebieniach bakowych
Przy tych neuroreceptorach zaczynaj si dendryty nerwu przedsionkowego.
utricularis czy si z n. ampullaris lateralis i n. ampullaris anterior tworzc wspólnie nervus utriculoampullanis.
N. sacculoampullanis powstaje z poczenia n. saccularis et n. ampullaris posterior.
N. utriculoampullaris et sacculoampullaris przewodz wókna od receptorów statycznych i kinetycznych, poniewa kady z tych nerwów prowadzi komponent bakowy i przedsionkowy (woreczek, agiewka):
n. uticuloampullaris
n. ampullaris ant. ! komponent bakowy (kinetyczny)
n. ampularis lat.
n. utricularis ! komponent statyczny,
n. sacculoaampullanis
n. ampullanis post. ! komponent kinetyczny
n. saccularis ! komponent statyczny
Przewód limaka ma ksztat wa, którego pocztek i koniec s lepe.
Pocztek to cecum vestibulare, za koniec to ktnica osklepkowa cecum cupulare.
Ductus cochlearis na przekroju jest tróktny i ma trzy ciany:
boczn - zewntrzn
górn - przedsionkow
doln - bbenkow.
ciana górna utworzona jest przez bon przedsionkow, któr oddziela od schodów bbenka. ciana dolna utworzona przez lamina spiralis ossea i bon podstawn (bbenkow).
Pod przewodem limaka znajduj si schody bbenka, a nad przewodem limaka schody przedsionka.
Lamina spiralis ossea w czci bocznej grubieje i przechodzi w rbek - limbus laminae spiralis osseae, który ma dwie wargi: górn i doln.
Górna nazywa si labium limbi vertibulare
Dolna labium limbi tympanicum.
Od vestibulare wyrasta bona cznotkankowa nazywana bon pokrywajc = membana tectoria. Pokrywa ona narzd Cortiego i oddziela go od bony przedsionkowej.
Najwaniejsz ze cian przewodu limaka jest ciana dolna membrana basilaris. Jest na niej pooony narzd odbierajcy wraenia zmysowe = narzd spiralny - organum spirale seu Corti. Posiada on wyspecjalizowane komórki ! komórki woskowate (cellulae pilosae) wyposaone w specjalne woski (receptory) odbierajce wraenia suchowe. Wszystkie pozostae komórki peni funkcj podporowe dla komórek woskowatych.
Kada komórka rzskowa (woskowata) ma na jednym kocu receptory = woski suchowe, a na drugim zaczyna si dendryt nerwu suchowego. Dendryt ten jest odprowadzany pod blaszk spiraln kostn a do kanau spiralnego, gdzie jest pooony zwój wrzecionka i nastpuje przeczenie. Po przeczeniu wychodzi jako neuryt przez canales longitudinales modioli tworzc nerw suchowy (suchowy komponent n.VIII)
Ductus cochlearis wypeniany jest ródchonk, a scala vestibuli et scala tympani przychonk.
Droga dwiku
Nie mona powiedzie via acustica, bo “via” to przebieg bodca nerwowego. Jest to zatem przewodnictwo dwiku: conductio acustica.
Przestrzenie przychonkowe w uchu:
a) scala tympani
b) scala vestibuli
cisterna perylymphatica vestibuli to zbiornik, który znajduje si w przedsionku
przestrzenie przychonkowe poszczególnych kanaów pókolistych
Jeli od pojemnoci bdnika kostnego odejmiemy pojemno bdnika boniastego, pozostaje nam pojemno przestrzeni przychonkowych.
Fala dwiku wyapywana jest przez maowin uszn, tak jak radar (im kto ma wiksze uszy, tym wicej fal wyapuje...).
Do ucha dochodz fale o rónej czstotliwoci, ale rejestrowane s tylko te o czstotliwoci od 16 - 20000 Hz przez narzd Cortiego.
Przez maowin uszn i przewód suchowy zewntrzny fala akustyczna dociera do bony bbenkowej. Uruchomiony zostaje aparat kosteczek suchowych, poczonych ze sob stawowo (nawet duy ruch bony bbenkowej jest przeksztacany na niewielki ruch podstawy strzemiczka, która zamyka okienko przedsionka). Ruchy podstawy strzemiczka wpywaj na ruchy przestrzeni przychonnej znajdujcej si w przychonce przedsionka.
Ruchy w przychonce przedsionka s kolejno przekazywane na kana z przedsionkiem i z jego przychonk. Jeeli fala jest wysokoenergetyczna (o wysokiej czstotliwoci) wspina si w limaku, w schodach przedsionka i dochodzi do samej góry.
Tam schody przdsionka cz si ze schodami bbenka. Fala nastpnie powraca schodami bbenka.
Fala dwikowa wspina si ku górze, poniewa tylko tam znajduje si luka, któr mona zej niej ! na nisze pitro, na schody bbenka. Schodami bbenka schodzi na dó uderzajc w okienko bbenka, które jest zamknite przez bon bbenkow wtórn i odbija si od niej.
Po odbiciu si pobudza (podrania) cian, któr jest bona podstawna przewodu limaka, a na niej ley narzd Cortiego (narysowana na niebiesko) skd bodce s przenoszone i odpowiednio rejestrowane.
Jeli fala pobudzeniowa jest niskoenergetyczna, to nie dochodzi nawet do okienka limaka, tylko ulega wyczerpaniu nie wpywajc zbytnio na narzd Cortiego i na perfekcj dwiku. Dzieje si tak poniewa pobudzona zostaje tylko bona przedsionkowa.
Jedynie impulsy, które docieraj i s odbite rykoszetem pod bon bbenkow górn waciwie pobudzaj narzd. Impulsy, które pobudzaj tylko bon przedsionkow maj niewielki wpyw na odbieranie wrae suchowych. Jeli czstotliwo jest nisza ni 14 Hz, np. 9 czy 2 to na kolejnych zakrtach si wykacza (wygasa) i nie dochodzi do bony bbenkowej górnej.
Jeeli kto jest guchy (surditas) to ma albo uszkodzony narzd Cortiego, albo drogi suchowe, ewentualnie korek woszczynowy.