Ucho wewnętrzne

Ucho wewnętrzne jest sprzężeniem anatomicznym dwóch odmiennych funkcjonalnie, filogenetycznie i czynnościowo narządów.

Narządem filogenetycznie starym jest przedsionek, a młodym narząd spiralny.

Impulsy nerwowe z narządu słuchu i narząd statyki biegną niezależnie od siebie:

1. nerwem przedsionkowym i drogą statyczną

2. nerwem ślimakowym i drogą słuchową

Drogi te nie łączą się ze sobą, przebiegają przez cały czas rozłącznie, i nie mają żadnych wspólnych neuronów.

Ucho wewnętrzne dzieli się na błędnik kostny i błędnik błoniasty.

Błędnik kostny tworzy jak gdyby torebkę kostną i zrąb kostny. Składa się on z czterech części:

1. przedsionka

2. kanałów półkolistych (3)

3. ślimaka kostnego

4. przewodu słuchowego wewnętrznego.

Kiedyś przewód słuchowy wewnętrzny nie był zaliczany do błędnika, a aktualnie jest. Przedsionek tworzy tzw. część pośrednią błędnika kostnego skąd istnieje połączenie do trzech kanałów półkolistych i kanału spiralnego ślimaka.

Ślimak ma on kształt elipsoidy (jajowaty, owoidu)

Wyróżnia się w nim:

• powierzchnię tylno-przyśrodkową

• powierzchnie przednio-boczną.

Powierzchnia przednio-boczna jest zwrócona do jamy bębenkowej tworząc jej ścianę labiryntową. Jest ona wypukła i zawiera otwór w przedsionku który się nazywa okienkiem owalnym (fenestra vestibuli = fenestra ovalis).

Jej powierzchnia wewnętrzna jest gładka, wklęsłą i nie zawiera żadnych wyniosłości, ani zagłębiebień. Może to świadczyć o tym, że błędnik błoniasty spoczywający w przedsionku nie utrzymuje prawie żadnych kontaktów ze ścianą boczną.

Ściana tylno-przyśrodkowa jest silnie urozmaicona, powierzchnią wewnętrzną zwrócona do przedsionka. Posiada liczne zagłębienia i tworzy listewki, które są wypukłe. Jest ona jakby negatywowym odbiciem zawartych w przedsionku elementów błoniastych.

Na górze i z tyłu znajduje się eliptyczne zagłębienie dla łagiewki (recessus elipticus).

Następnie przebiega grzebień przedsionka, a pod nim znajduje się okrągłe zagłębienie dla woreczka (recessus sphericus). Poniżej w rozdwojeniu grzebienia przedsionka leży zachyłek ślimaka (recessus cochleae = recessus cochlearis).

Recessus elipticus jest położony bardziej na górze i z tyłu, a recessus sphericus bardziej na dole i z przodu.

Ściana boczna jest silnie perforowana, ponieważ muszą się przez nią wydostać na dno przewodu słuchowego wewnętrznego włókna nerwu przedsionkowego i nerwu ślimakowego.

Otworki spotykane wewnątrz przedsionka na ścianie tylno-przyśrodkowej, to te same dziurki, które widać na dnie przewodu słuchowego wewnętrznego.

Struktury położone wewnątrz przedsionka w obrębie recessus elipticus nazywa się plamką sitkowatą górną (macula cribrosa superior), a struktury położone zewnątrz to pole przedsionkowe górne (area vestibularis superior). Przebiega tamtędy nervus utriculoampulloris.

Odcinki leżące w recessus sphericus nazywa się macula cribrosa media. Przebiega tamtędy nerw woreczkowy (nervus saccularis), który dalej wychodzi w area vestibularis interior.

W dolnej części zachyłka eliptycznego znajduje się macula cribrosa inferior. Składa się ona z kilku otworków, które po wyjściu na zewnątrz zlewają się wytwarzając jeden otwór → otwór pojedynczy (foramen singulare), przez który przechodzi nervus ampullaris posterior.

Kanały półkoliste

Wyróżniamy trzy kanały półkoliste:

1. kanał półkolisty górny jest skierowany wypukłością ku górze

2. kanał półkolisty tylny jest skierowany wypukłością ku tyłowi

3. kanał półkolisty boczny jest skierowany wypukłością ku bokowi

Mamy tu do czynienia z rotacją 45^o. Kanał półkolisty tylny leży w osi piramidy i chowa się pod jej brzegiem górnym nie tworząc uwypuklenia.

Kanał półkolisty przedni (górny) leży prostopadle do poprzedniego, zwraca się ku przodowi i ku bokowi. Kanał ten jakby podnosił przednią ścianę piramidy i wytwarza na niej twór, który nazywa się eminentia arcuata.

Kanał półkolisty boczny leży prawie w płaszczyźnie poziomej i odchyla się od niej o 28 ^o. Jedynie kanał półkolisty boczny prawy i lewy leżą w tej samej płaszczyźnie.

Kanał półkolisty przedni prawy leży w tej samej płaszczyźnie co kanał półkolisty tylny lewy.

Każdy ruch w przestrzeni daje się opisać w 3 płaszczyznach, stąd ich uzasadnione rozmieszczenie (przypomina to 3 osie współrzędnych, które odpowiednio orientują ruch w przestrzeni)

Kanały półkoliste rozpoczynają się i kończą w przedsionku, a tylko kanał półkolisty boczny ma swój początek i koniec. Kanał półkolisty przedni i tylny łączą się ze sobą w odnodze wspólnej.

W przedsionku jest tylko pięć ujść.

Każdy kanał półkolisty zatacza ok. 2/3 okręgu i posiada 2 końce (odnogi).

1. poszerzony banikowato → crus ampullare odnoga bańkowa

2. zwężony → crus siuplex odnoga pojedyncza

Patrząc na błędnik z przodu można zobaczyć bańki, które są one wyeksponowane na zewnątrz.

a) kanał przedni przebiega ku przodowi i ku bokowi. Posiada odnogę leżącą przyśrodkowo i odnogą leżącą bocznie:

• crus mediale = simpex

• crus laterale = ampullare (bardziej do przodu).

2. kanał półkolisty boczny posiada odnogę przednią i tylną:

• crus anterior = amullare

• crus posterior = crus simplex

Przedsionek posiada również dwa inne otwory poza ujściami kanałów:

a) okienko przedsionka - na ścianie przednio-bocznej apertura interna aquaeductus vestibuli

b) otwór wewnętrzny wodociągu ślimaka apertura interna aquaeductus cochleae

Zielony twór na rysunku to struna bębenkowa (chorda tympani).

Ślimak kostny ma kształt winniczka. Składa się z 2 części:

1. stożka, który ma wklęsłą podstawę

2. kanału spiralnego, który przebiega na około wykonując 2,5 lub 2,75 zakrętu.

Do wrzecionka przyczepia się bocznie płytka kostna (tak jak schody bez balkonu pną się do góry okalając spiralnie wrzecionko), która nazywa się lamina spiralis ossea. Nie dzieli ona całkowicie kanału spiralnego ślimaka. U nasady tej blaszki znajduje się kanał spiralny. Lamina spiralis ossea owijająca się wokół wrzecionka ma dwie odnogi pomiędzy którymi jest położony kanał spiralny.

Kanał spiralny to nic innego jak kanał, który oplata się wokół wrzecionka i przyczepia się do niego na zewnątrz lamina spiralis ossea.

W kanale spiralnym jest położony zwój spiralny wrzecionka. W zwoju tym przełącza się dendryt na neuryt słuchowy nerwu słuchowego.

Kanały wrzecionka:

1. canales lougitudinales modioli

2. canalis spirales, do którego przyczepia się lamina spiralis ossea

od kanału spiralnego odchodzą promieniście na dno przewodu słuchowego wewnętrznego kanały podłużne (ten, który przebiega bocznie nazywa się kanałem środkowym wrzecionka), które kończąc się tworzą lamina spiralis ossea.

Ku górze lamina spiralis ossea nie dochodzi do szczytu kanału spiralnego i powstaje wolna luka pomiędzy lamina spiralis ossea a osklepkiem ślimaka, która nazywa się helicotrema (szparka osklepka).

Do blaszki kostnej spiralnej przyczepia się błoniasty twór zwany ślimakiem błoniastym i blaszka spiralna kostna wraz ze ślimakiem błoniastym (przewodem ślimakowym) dzielą kanał spiralny na trzy części:

1. schody przedsionka (scala vestibuli) - nad przewodem i nad blaszką

2. schody bębenka (scala tympani) - pod przewodem i pod blaszką

3. zwój wrzecionka

Pytanie: Co zawiera canalis spiralis modioli, a co canales longitudinales ?

Canlis spiralis modioli zawiera zwój wrzecionka, w którym dendryt przełącza się na neuryt na zewnątrz n. słuchowego, a canalis longitudinales biegną wewnątrz wiodąc składowe nerwu słuchowego.

Przewód słuchowy wewnętrzny ma ok. 10mm. Przebiega tam n. VII, VIIa, VIII.

Błędnik błoniasty

Błędnik błoniasty leży w błędniku kostnym. Aby błędnik błoniasty był ciągle w pewnej odległości od błędnika kostnego istnieją specjalne wiązadła, które umocowują ściany błędnika kostnego do błoniastego. Są one zanurzone w znajdującej się tam przychłonce. Ze względu na ich dużą ilość przedzielają one przestrzeń przychłonkową na mniejsze części - segmenty.

Kanały półkoliste mają w sobie odpowiednie przewody półkoliste, a odpowiednie bańki kostne, mają takie same bańki błoniaste.

Przewody półkoliste pięcioma otworkami dochodzą do części błędnika błoniastego, który nazywa się łagiewką (utriculus).

Przewód ślimaka, który tworzy takie same skręty jak ślimak kostny dochodzi do przedsionka, gdzie łączy się z woreczkiem (sacculus).

O ile przewody półkoliste wtapiały się w kątnicę przedsionka (cecum vestibuli), o tyle przewód ślimaka nie wtapia się w woreczek tylko potrzebuje specjalnego połączenia, czyli przewodu łączącego - przewodu śródchłonki (ductus utriculosaccularis)

Przewód łączący przewód ślimaka z woreczkiem dochodzi do samego początku przewodu ślimakowatego tworząc tutaj zachyłek → ślepą część początkową przewodu ślimaka = cecum vestibulare.

Istnieją także połączenia woreczka i łagiewki. Woreczek i łagiewka nie łączą się ze sobą przewodem ductus utriculosaccularis. Uznaje się, że od woreczka do saccus endolymphaticus przebiega przewód śródchłonki (zielony), a dopiero łagiewka łączy się z przewodem śródchłonki, ten przewód nazywa się ductus urticulosaccularis. Ductus uticulosaccularis nie łączy bezpośrednio woreczka i łagiewki, tylko łagiewkę z ductus endolymphaticus pośredniczącym w połączeniu łagiewki z woreczkiem.

W błędniku błoniastym, czyli w:

a) przewodach półkolistych

b) łagiewce i woreczku

c) przewodzie ślimaka

d) przewodzie łączącym

e) przewodzie śródchłonki

znajduje się ciecz zwana śródchłonką - endolympha. Wolne przestrzenie pomiędzy błędnikiem kostnym a błoniastym wypełnia przychłonka - perylympha.

Płyny te biochemicznie bardzo różnią się między sobą.

Główny odpływ śródchłonki odbywa się za pośrednictwem przewodu śródchłonki i woreczka śródchłonki, który wychodzi do dołu tylnego czaszki przez apertura externa aquaeductus vestibuli z przedsionka. Z woreczka śródchłonka przechodzi do płynu mózgowo-rdzeniowego i przestrzeni podpajęczynówkowej (pomiędzy oponą miękką a pajęczą).

Przychłonka odpływa przewodami przychłonkowymi do płynu mózgowo-rdzeniowego przez wodociąg przedsinka, przewód śródchłonki i przewody przychłonkowe. Przychłonka odpływa także do płynu mózgowo- rdzeniowego kanałem ślimaka.

Apertura interna canaliculi cochleae znajduje się na początku kanału ślimaka, i prawie na pograniczu z przedsionkiemi biegnie do apertura externa canaliculi cachleae. W kanale ślimaka są przewody przychłonkowe, a w wodociągu przedsionka: przewód śródchłonny i przewody przychłonne.

Zmysł równowagi jako stary filogenetycznie jest bardzo szeroko reprezentowany:

1. w łagiewce

2. przewodach półkolistych

3. w woreczku.

Struktury te są wysłane nabłonkiem jednowarstwowym, a w niektórych miejscach wysoce wyspecjalizowanym nabłonkiem zmysłowym = neroepithelium. W przewodach półkolistych neuroepithelium jest zlokalizowane przy rozpoczęciu się bańki.

Miejsce w którym zaczyna się bańka (przejście przewodu w bańkę) tworzy wypukłość zwaną grzebieniem bańkowym (crista ampullaris). Grzebienie bańkowe są także wysłane neurepithelium.

Neuropithelium zawiera specjalne komórki receptorowe → kom. włoskowate (celluae pillosae) położone w galaretowatej substancji zbudowanej z glikoprotein. Wszystko to pokryte jest jeszcze od zewnątrz inną glikoproteiną, która nazywa się osklepkiem. Przy ruchach w 3 różnych płaszczyznach receptory te zostają uruchomione.

W grzebieniach bańkowych są zlokalizowane receptory równowagi kinetycznej. Każdy kanał rejestruje kinetykę innej płaszczyzny.

Receptory te nie mają jednak w swojej budowie żadnych kamyczków.

Zmysł równowagi w łagiewce i woreczku przedstawia się inaczej. Na przyśrodkowej ścianie woreczka i łagiewki znajdują się receptory równowagi statyczej. Są to kanały włoskowate, które leżą w galaretowatej substancji glikoproteinowej, a na niej zlokalizowane są specjalne kamyczki → statolity. Statolity są ułożone w postaci błony kamyczkowej (membrana statoconiorum).

Reasumując

1. receptory równowagi statycznej są zlokalizowane w plamce woreczka i łagiewki

2. receptory kinetyczne = dynamiczne znajdują się w grzebieniach bańkowych

Przy tych neuroreceptorach zaczynają się dendryty nerwu przedsionkowego.

14. utricularis łączy się z n. ampullaris lateralis i n. ampullaris anterior tworząc wspólnie nervus utriculoampullanis.

N. sacculoampullanis powstaje z połączenia n. saccularis et n. ampullaris posterior.

N. utriculoampullaris et sacculoampullaris przewodzą włókna od receptorów statycznych i kinetycznych, ponieważ każdy z tych nerwów prowadzi komponent bańkowy i przedsionkowy (woreczek, łagiewka):

1. n. uticuloampullaris

• n. ampullaris ant. → komponent bańkowy (kinetyczny)

• n. ampularis lat.

• n. utricularis → komponent statyczny,

2. n. sacculoaampullanis

• n. ampullanis post. → komponent kinetyczny

• n. saccularis → komponent statyczny

Przewód ślimaka ma kształt węża, którego początek i koniec są ślepe.

Początek to cecum vestibulare, zaś koniec to kątnica osklepkowa cecum cupulare.

Ductus cochlearis na przekroju jest trókątny i ma trzy ściany:

1. boczną - zewnętrzną

2. górną - przedsionkową

3. dolną - bębenkową.

Ściana górna utworzona jest przez błonę przedsionkową, którą oddziela od schodów bębenka. Ściana dolna utworzona przez lamina spiralis ossea i błonę podstawną (bębenkową).

Pod przewodem ślimaka znajdują się schody bębenka, a nad przewodem ślimaka schody przedsionka.

Lamina spiralis ossea w części bocznej grubieje i przechodzi w rąbek - limbus laminae spiralis osseae, który ma dwie wargi: górną i dolną.

Górna nazywa się labium limbi vertibulare

Dolna labium limbi tympanicum.

Od vestibulare wyrasta błona łącznotkankowa nazywana błoną pokrywającą = membana tectoria. Pokrywa ona narząd Cortiego i oddziela go od błony przedsionkowej.

Najważniejszą ze ścian przewodu ślimaka jest ściana dolna membrana basilaris. Jest na niej położony narząd odbierający wrażenia zmysłowe = narząd spiralny - organum spirale seu Corti. Posiada on wyspecjalizowane komórki → komórki włoskowate (cellulae pilosae) wyposażone w specjalne włoski (receptory) odbierające wrażenia słuchowe. Wszystkie pozostałe komórki pełnią funkcję podporowe dla komórek włoskowatych.

Każda komórka rzęskowa (włoskowata) ma na jednym końcu receptory = włoski słuchowe, a na drugim zaczyna się dendryt nerwu słuchowego. Dendryt ten jest odprowadzany pod blaszką spiralną kostną aż do kanału spiralnego, gdzie jest położony zwój wrzecionka i następuje przełączenie. Po przełączeniu wychodzi jako neuryt przez canales longitudinales modioli tworząc nerw słuchowy (słuchowy komponent n.VIII)

Ductus cochlearis wypełniany jest śródchłonką, a scala vestibuli et scala tympani przychłonką.

Droga dźwięku

Nie można powiedzieć via acustica, bo “via” to przebieg bodźca nerwowego. Jest to zatem przewodnictwo dźwięku: conductio acustica.

Przestrzenie przychłonkowe w uchu:

a) scala tympani

b) scala vestibuli

3. cisterna perylymphatica vestibuli to zbiornik, który znajduje się w przedsionku

3. przestrzenie przychłonkowe poszczególnych kanałów półkolistych

Jeśli od pojemności błędnika kostnego odejmiemy pojemność błędnika błoniastego, pozostaje nam pojemność przestrzeni przychłonkowych.

Fala dźwięku wyłapywana jest przez małżowinę uszną, tak jak radar (im ktoś ma większe uszy, tym więcej fal wyłapuje...).

Do ucha dochodzą fale o różnej częstotliwości, ale rejestrowane są tylko te o częstotliwości od 16 - 20000 Hz przez narząd Cortiego.

Przez małżowinę uszną i przewód słuchowy zewnętrzny fala akustyczna dociera do błony bębenkowej. Uruchomiony zostaje aparat kosteczek słuchowych, połączonych ze sobą stawowo (nawet duży ruch błony bębenkowej jest przekształcany na niewielki ruch podstawy strzemiączka, która zamyka okienko przedsionka). Ruchy podstawy strzemiączka wpływają na ruchy przestrzeni przychłonnej znajdującej się w przychłonce przedsionka.

Ruchy w przychłonce przedsionka są kolejno przekazywane na kanał z przedsionkiem i z jego przychłonką. Jeżeli fala jest wysokoenergetyczna (o wysokiej częstotliwości) wspina się w ślimaku, w schodach przedsionka i dochodzi do samej góry.

Tam schody przdsionka łączą się ze schodami bębenka. Fala następnie powraca schodami bębenka.

Fala dźwiękowa wspina się ku górze, ponieważ tylko tam znajduje się luka, którą można zejść niżej → na niższe piętro, na schody bębenka. Schodami bębenka schodzi na dół uderzając w okienko bębenka, które jest zamknięte przez błonę bębenkową wtórną i odbija się od niej.

Po odbiciu się pobudza (podrażnia) ścianę, którą jest błona podstawna przewodu ślimaka, a na niej leży narząd Cortiego (narysowana na niebiesko) skąd bodźce są przenoszone i odpowiednio rejestrowane.

Jeśli fala pobudzeniowa jest niskoenergetyczna, to nie dochodzi nawet do okienka ślimaka, tylko ulega wyczerpaniu nie wpływając zbytnio na narząd Cortiego i na perfekcję dźwięku. Dzieje się tak ponieważ pobudzona zostaje tylko błona przedsionkowa.

Jedynie impulsy, które docierają i są odbite rykoszetem pod błoną bębenkową górną właściwie pobudzają narząd. Impulsy, które pobudzają tylko błonę przedsionkową mają niewielki wpływ na odbieranie wrażeń słuchowych. Jeśli częstotliwość jest niższa niż 14 Hz_, np. 9 czy 2 to na kolejnych zakrętach się wykańcza (wygasa) i nie dochodzi do błony bębenkowej górnej.

Jeżeli ktoś jest głuchy (surditas) to ma albo uszkodzony narząd Cortiego, albo drogi słuchowe, ewentualnie korek woszczynowy.

2

---