17.Zdefiniuj pojęcie państwowego długu publicznego i deficytu budżetowego. Omów metody ograniczania długu i deficytu budżetowego.

Dług publiczny to suma wszelkich finansowych zobowiązań z tytułu zaciągniętych pożyczek. Dzieli się na dług dobrowolny i przymusowy, krajowy i zagraniczny oraz krótko i długoterminowy. Powstawanie długu publicznego jest ściśle związany z przyczynami występowania deficytu budżetowego.

Deficyt budżetowy to nadwyżka wydatków nad dochodami budżetowymi. Na koniec roku podwyższa on dług publiczny. Wyróżniamy deficyt rzeczywisty, strukturalny oraz cykliczny. Deficyt może być sfinansowany z : emisji skarbowych papierów wartościowych (bony i obligacje skarbowe); kredytów banków komercyjnych oraz międzynarodowych instytucji finansowych; przychodów pochodzących z majątku Skarbu Państwa oraz nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych.

Dług publiczny jest sumą zobowiązań Skarbu Państwa i innych instytucji sektora publicznego występujących w roli pożyczkobiorców. Są oni zobowiązani do zwrotu należności pieniężnych (kwoty pożyczonej i odsetek) na rzecz wierzycieli (banków, przedsiębiorców, ludności), którzy pożyczali Skarbowi Państwa lub innym instytucjom władzy publicznej swe środki pieniężne.

Państwowy dług publiczny, składający się z długu Skarbu Państwa i długu innych podmiotów sektora finansów publicznych (w szczególności zaś długu sektora samorządowego), obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z różnych tytułów:

1. wyemitowanych papierów wartościowych opiewający na wierzytelności pienieżne,

2. zaciągniętych kredytów i pożyczek,

3. przyjętych depozytów

4. wymaganych zobowiązań jednostek budżetowych, zobowiązań wynikających z ustaw i orzeczeń sądu, a także zobowiązań z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji oraz innych tytułów.

Dług publiczny jest konsekwencją występowania deficytu budżetowego - tj. sytuacji finansowej i gospodarczej, wyrażającej się tym, że nie dające się ograniczyć wydatki budżetu państwa są wyższe od możliwych do uzyskania dochodów państwowych (podatków, opłat, ceł). Deficyt budżetowy jest stanem budżetu, przewagą wydatków nad możliwościami występującymi po stronie dochodów. Jest to nie tylko konstrukcja finansowa lecz także zjawisko społeczne, polityczne, gospodarcze i prawne. Jest wyrazem nadmiernych wydatków publicznych. Nadmiernych nie w stosunku do potrzeb, ale w stosunku do realnych możliwości. Deficyt budżetu państwa może być pokryty tzw. przychodami budżetowymi.

Ustawa o finansach publicznych określa także tzw. procedury ostrożnościowe i sanacyjne (art. 45 - 47 ustawy), związane z sytuacją, gdy państwowy dług publiczny przekracza pewien poziom w stosunku do produktu krajowego brutto. Powinny być wówczas podejmowane działania zmierzające do ograniczania rozmiarów długu, zmniejszania lub likwidacji deficytu, przyjęcia odpowiedniego programu naprawczego w systemie gospodarczym i finansowym.

Zagadnienie wysokości długu publicznego i rozmiarów deficytu budżetowego jest jednym z tzw. kryteriów konwergencji wyznaczonym w przepisach Traktatu z Maastricht, które należy spełnić, aby wejść do Unii Walutowej, czyli w sferę funkcjonowania euro. Jak już wspomniano budżetowe kryteria konwergencji to deficyt budżetowy nie wyższy niż 3% PKB, a zadłużenie sektora publicznego nie większe niż 60 % PKB. Niebezpieczne zbliżenie się do granicznego wskaźnika 60% - implikuje odpowiednie postępowanie polskich instytucji rządowych i samorządowych, a także władz ustawodawczych - aby zachowany został wspomniany przepis.

Zgodnie z art. 45 ustawy w przypadku gdy wartości relacji kwoty państwowego długu publicznego powiększonej o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji, udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych, do produktu krajowego brutto jest większa od 50%, a nie większa od 55 %, Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej, w którym relacja deficytu budżetu państwa do dochodów budżetu państwa nie może być większa niż analogiczna relacja z roku bieżącego, a ponadto relacja, o której mowa wyżej, stanowi górne ograniczenie relacji deficytu budżetowego każdej jednostki samorządu terytorialnego do jej dochodów, jaka może zostać uchwalona w budżecie samorządowym.

Gdy wspomniana relacja (tj. państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto) jest większa od 55 %, a mniejsza od 60 %, Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej, przyjmując odpowiednie ograniczenia deficytu, a górne ograniczenie relacji deficytu każdej jednostki samorządu terytorialnego do jej dochodów, jaka może zostać uchwalona w budżecie samorządowym, zostaje odpowiednio zmniejszone poprzez pomnożenie przez odpowiednio obliczany współczynnik R (którego sposób wyliczenia określa ustawa). Rada Ministrów przedstawia też Sejmowi program sanacyjny mający na celu poprawienie relacji długu publicznego do produktu krajowego brutto.

Gdy wspomniana relacja długu publicznego do produktu krajowego brutto jest równa lub większa od 60 %, to podmioty sektora finansów publicznych nie mogą udzielić nowych poręczeń i gwarancji, a Rada Ministrów przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu ograniczenie przedmiotowej relacji do poziomu poręczeń i gwarancji przez podmioty sektora finansów publicznych. W projekcie ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy nie zawiera deficytu budżetu państwa, a budżety jednostek samorządu terytorialnego uchwala się nie zawierając w nich deficytu.

18. Formy organizacyjno - prawne jednostek sektora finansów publicznych.

W zależności od sposobu powiązania jednostki organizacyjnej z budżetem, wyróżnia się następujące formy jednostek sektora finansów publicznych:

1. Jednostki budżetowe - najbardziej typowa forma organizacyjna dla państwowych i samorządowych instytucji sektora publicznego. Jednostki budżetowe uzyskujące dochody z opłat za udostępnienie dokumentacji przetargowej : spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej; odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie będące w zarządzie bądź użytkowaniu jednostki budżetowej. Mogą je gromadzić na wydzielonych rachunku dochodów własnych. Dochody własne jednostek budżetowych wraz z odsetkami są przeznaczone na: sfinansowanie wydatków bieżących i inwestycyjnych; cele wskazane przez darczyńcę; remont lub odtworzenie mienia. Dochody własne z odsetkami nie mogą być przeznaczone na finansowanie wynagrodzeń osobowych (wyjątek - Policja i US).

Przykłady państwowych jednostek budżetowych: urzędy naczelnych organów państwowych,np. Prezydent RP, Sejm, Senat; wszystkie urzędy administracji rządowej i samorządowej; urzędy kontroli przestrzegania prawa (NIK, RIO); sądy, prokuratury; areszty, więzienia; szkoły państwowe, gimnazja, szkoły średnie i policealne; placówki opiekuńczo - wychowawcze, poradnie pedagogiczne; domu opieki społecznej; parki narodowe i krajobrazowe; jednostki szkoleniowe i doradcze. W gminach : urzędy gmin (miast); zespoły ekonomiczno - administracyjne szkół; gminne ośrodki pomocy społecznej; część przedszkoli. W powiatach: starostwa; szkoły zawodowe, zespoły szkół i licea; domy opieki społecznej; zarządy dróg.

Gospodarka pozabudżetowa

Pozostałe, poza jednostkami budżetowymi i publicznymi funduszami celowymi formy organizacyjno - prawne sektora finansów publicznych określa się najczęściej mianem gospodarki pozabudżetowej. Należą do niej: zakłady budżetowe - samodzielne jednostki organizacyjne, gospodarstwa pomocnicze - wyodrębnione organizacyjne części jednostki budżetowej.

2. Zakłady budżetowe - jednostki, które nie posiadają osobowości prawnej, ale korzystają z samodzielności organizacyjnej oraz ograniczonej samodzielności finansowej. Państwowe zakłady budżetowe są tworzone, łączone i likwidowane na mocy decyzji ministrów i kierowników urzędów centralnych lub wojewodów. Samorządowe zakłady budżetowe są powoływane wyłącznie przez organy stanowiące samorządu terytorialnego. Do budżetu zakłady budżetowe wpłacają nadwyżkę środków obrotowych ustalonych na koniec okresu rozliczeniowego.

Państwowe zakłady budżetowe: ośrodki szkolenia i dokształcania kadr urzędów administracji państwowej, ośrodki wczasowe i wczasowo - szkoleniowe, zakłady działające Ministerstwa Obrony Narodowej, ośrodki sportu i rekreacji, domy pracy twórczej. Gminne: przedsiębiorstwa gospodarki komunalnej, takie jak na przykład zakłady oczyszczania, zakłady wodociągowo- - kanalizacyjne, administracje budynków komunalnych, ośrodki sportowo - wypoczynkowe, większość przedszkoli.

Liczba zakładów budżetowych jednostek budżetu państwa systematycznie maleje. Przedmioty działające dotąd w takiej formie najczęściej przekształcane w spółki.

3. Gospodarstwa pomocnicze - funkcjonuje jako wyodrębniona część jednostki budżetowej. Gospodarstwo pomocnicze, podobnie jak zakład budżetowy może finansować swe wydatki z własnych dochodów oraz korzystać z dotacji budżetowych. Do budżetu gospodarstwa pomocnicze wpłacają połowę osiągniętego zysku.

W formie gospodarstw pomocniczych prowadzone są między innymi: zakłady obsługi ministerstw i centralnych urzędów administracji państwowej, hotele pracownicze, ośrodki wypoczynkowe i wypoczynkowo - szkoleniowe, zakłady usługowo - szkoleniowe przy urzędach skarbowych, warsztaty szkolne, gospodarstwa pomocnicze przy arkach narodowych.

Liczba gospodarstw pomocniczych maleje.

4. Publiczne fundusze celowe - stanowią „małe” budżety z własnymi dochodami i wydatkami, których zadaniem jest finansowanie określonych zadań. Fundusze celowe mogą być powołane jedynie w drodze ustawy. Dochodami funduszy celowych są przychody z świadczeń o charakterze publicznoprawnym, a wydatki są ściśle określone w ustawie. Fundusz celowy może działać jako organ wskazany w ustawie powołującej fundusz. Wydatki funduszy celowych stanowią prawie 40 % wydatków publicznych. Z tego 25 % pokrywane jest dotacjami z budżetu państwa.

Ok. 90% wydatków realizują dwa fundusze (wykorzystują one 95 % dotacji): Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS), Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS). Inne państwowe fundusze celowe: Fundusz Pracy (FP), Fundusz Gwarantowanych świadczeń Pracowniczych (FGŚP), Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON), Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW)

Jednostki budżetowe

Zgodnie z przepisami zawartymi w art. 18 ustawy o finansach publicznych jednostkami budżetowymi są takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu (państwowego lub samorządowego), a pobrane dochody odprowadzają na rachunek dochodów budżetu państwa (gdy chodzi o państwową jednostkę budżetową) albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego (gdy chodzi o samorządową jednostkę budżetową).

Jednostki budżetowe to np. sądy, jednostki wojskowe, urzędy państwowe, archiwa państwowe, domy pomocy społecznej. Nie prowadzą one działalności gospodarczej, a więc nie sprzedają usług publicznych (administracyjnych, oświatowych, socjalnych). Pobrane dochody (np. opłaty sądowe, inne opłaty, różne wpłaty) odprowadzają na odpowiedni rachunek bankowy budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Dochody, do których poboru uprawnione i zobowiązane są jednostki budżetowe są więc dochodami właściwego budżetu, a nie własnymi dochodami tych jednostek. Są one jedynie pobierane (inkasowane) przez te jednostki. Natomiast ich wydatki zarówno osobowe, jak i materiałowe oraz inwestycyjne są wydatkami budżetu państwa lub samorządu przekazanymi do dyspozycji jednostki budżetowej (a więc odprowadzonymi z rachunku bankowego właściwego budżetu na rachunek bankowy danej jednostki budżetowej).

Jednostki budżetowe dokonując określonych zakupów zachowują się tak, jak inne podmioty (np. spółki, banki, spółdzielnie) kupujące na rynku towary, usługi, dostawy, roboty według cen ustalanych na ogólnych zasadach, choć z uwzględnieniem ograniczeń przewidzianych w prawie zamówień publicznych. Pokrywają należności wypływające z odpowiednich faktur, rachunków, itp. przedstawionych do zapłaty przez sprzedawców, dostawców, wykonawców.

Jednostki budżetowe mogą jednak dokonywać wydatków tylko do wysokości zakreślonych dla nich w odpowiednim budżecie i palnie finansowym. Dokonanie większych wydatków niż przewidziane w budżecie lub zaciągnięcie przez jednostkę budżetową zobowiązania nie znajdującego pokrycia w palnie finansowym wydatków tej jednostki jest naruszeniem dyscypliny finansów publicznych.

Podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest plan dochodów i wydatków (plan finansowy), który musi być zbieżny z ustaleniami ustawy luz uchwały budżetowej.

Jednostki budżetowe tworzą, łączą, przekształcają i likwidują:

1. ministrowie, kierownicy urzędów centralnych i wojewodowie oraz inne organy działające na podstawie odpowiednich przepisów - gdy chodzi o państwowe jednostki budżetowe,

2. organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego - gdy chodzi o gminne, powiatowe lub wojewódzkie jednostki budżetowe.

Likwidując jednostkę budżetową organ, który ją utworzył określa przeznaczenie mienia znajdującego się w użytkowaniu jednostki. W Przypadku państwowej jednostki budżetowej decyzja o przeznaczeniu tego mienia podejmowana jest w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa.

Zakłady budżetowe

Zgodnie z art.19 ustawy o finansach publicznych zakładami budżetowymi są takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania o pokrywają koszty swojej działalności z przychodów własnych. Jest to więc działalność zbliżona do działalności gospodarczej, która podejmowana jest jednak w celu realizacji zadań publicznych, nie zaś w celach, którymi kierują się prywatni przedsiębiorcy.

Zakłady budżetowe powinny sprzedawać wytwarzane produkty (np. wodę) lub usługi (np. transportowe) w taki sposób i według takich cen, aby na podstawie uzyskiwanych wpływów pokryć koszty działalności zakładu. Przychodami zakładu budżetowego będą głównie wpływy za sprzedane produkty i usługi. Będą to w niektórych sytuacjach przychody osiągane w związku ze stosowaniem cen urzędowych (np. za przewóz środkami lokalnego transportu zbiorowego) lub czynszów regulowanych.

Zakłady budżetowe tworzą, łączą, przekształcają i likwidują:

1. ministrowie, kierownicy urzędów centralnych i wojewodowie oraz inne organy działające na podstawie odpowiednich przepisów - gdy chodzi o państwowe jednostki budżetowe,

2. organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego - gdy chodzi o gminne, powiatowe lub wojewódzkie jednostki budżetowe.

Nowo tworzonemu zakładowi budżetowemu może być przyznana jednorazowa dotacja z budżetu na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe. Organ, który utworzył zakład, likwidując zakład budżetowy, określa przeznaczenie mienia znajdującego się w użytkowaniu zakładu. Natomiast należności i zobowiązania zlikwidowanego zakładu budżetowego przejmuje organ, który go zlikwidował.

Zakłady budżetowe mogą być - na określonych zasadach - dotowane z budżetu, choć generalna zasada odnosząca się do ich działalności nakazuje, aby koszty ich działalności były pokrywane z wypracowanych własnych przychodów. Zgodnie z art. 19 ust. 7 i ust. 8 ustawy o finansach publicznych zakład budżetowy z budżetu może otrzymać dotację przedmiotową, a w zakresie określonym w odrębnych przepisach może otrzymać dotacje podmiotową lub dotację celową na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji. Łącznie dotacje dla zakładu budżetowego (pomijając dotacje inwestycyjne) nie mogą przekraczać 50% jego wydatków. Takie zakłady budżetowe, które osiągają nadwyżki przychodów nad wydatkami (tj. mają nadwyżkę pieniężnych środków obrotowych) dokonują wpłat do budżetu tych nadwyżek (nadwyżek środków obrotowych), ustalonych na koniec okresu rozliczeniowego.

W planie finansowym zakładu wyodrębnia się:

1. przychody własne

2. dotacje z budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego

3. wydatki na wynagrodzenia i składniki naliczane od wynagrodzeń

4. wydatki inwestycyjne

Zakład budżetowy posiada odrębny rachunek bankowy. Z rachunku tego można dokonywać wypłat do wysokości środków zgromadzonych na tym rachunku. Zakład budżetowy stosuje w planowaniu, ewidencji i sprawozdawczości dla poszczególnych rodzajów i wydatków podziałki określone w przepisach o klasyfikacji dochodów i wydatków budżetowych (tj. działy, rozdziały, paragrafy).

Do zakładów budżetowych należą takie podmioty, jak: centralny ośrodek sportu, przedszkola, żłobki, zakłady gospodarki mieszkaniowej. Zakłady budżetowe nie posiadają osobowości prawnej. Ich majątek jest własnością Skarbu Państwa (gdy chodzi o państwowe zakłady budżetowe) lub własnością samorządu terytorialnego (gdy chodzi o samorządowe zakłądy budżetowe).W płaszczyźnie cywilnoprawnej są reprezentowane przez Skarb Państwa lub przez gminę, powiat lub województwo.

Należy odróżnić status administracyjnoprawny danej jednostki organizacyjnej od jej statusu budżetowego i finansowego. Niektóre jednostki organizacyjne państwa lub samorządu (np. szkoły, biblioteki) są tzw. zakładami administracyjnymi. W płaszczyźnie budżetowej mamy zaś do czynienia z jednostką budżetową (szkoła, urząd), zakładem budżetowym (przedszkole), albo inna formę gospodarki rynkowej.

Gospodarstwa pomocnicze

Gospodarstwem pomocniczym jest wyodrębniona z jednostki budżetowej, pod względem organizacyjnym i finansowym, część jej podstawowej działalności lub działalność uboczna. Gospodarstwo pokrywa koszty swojej działalności z uzyskiwanych przychodów własnych. Działalność gospodarstwa może wyrazić się poprzez produkcję i sprzedaż towarów oraz usług. Jest ono wyodrębnione organizacyjnie i finansowo, jednocześnie jest jednak częścią składową jednostki budżetowej. Działalność gospodarstwa pomocniczego powinna służyć realizacji zadań wykonywanych przez jednostkę budżetową, w ramach której zostało one powołane.

Gospodarstwo pomocnicze tworzy, przekształca i likwiduje kierownik jednostki budżetowej, po uprzednim uzyskaniu zgody:

1. właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody - w przypadku gospodarstw pomocniczych i państwowych jednostek budżetowych.

2. Zarządu jednostki samorządu terytorialnego - w przypadku gospodarstw pomocniczych gminnych , powiatowych i wojewódzkich jednostek budżetowych.

Tworząc gospodarstwo pomocnicze kierownik jednostki budżetowej określa nazwę i siedzibę gospodarstwa pomocniczego, nazwę i siedzibę jednostki budżetowej, przedmiot działalności wyodrębnionej z zakresu działalności jednostki budżetowej oraz składniki majątkowe przydzielone gospodarstwu przez jednostkę budżetową.

Na działalność prowadzoną przez gospodarstwo pomocnicze mogą być przyznawane dotacje przedmiotowe z budżetu. Gospodarstwo zasadniczo powinno osiągać zysk. Zysk gospodarstwa pomocniczego w połowie jest odprowadzany do właściwego budżetu (państwowego albo samorządowego).

Gospodarstwo pomocnicze posiada odrębny rachunek bankowy. Z rachunku gospodarstwa pomocniczego można dokonywać wpłat do wysokości sum zgromadzonych na rachunku. Podstawą gospodarki finansowej gospodarstwa pomocniczego jest roczny plan finansowy. Gospodarstwo planuje produkcję oraz sprzedaje wyroby i usługi po cenach ustalonych według ogólnie obowiązujących zasad, jednocześnie sprzedaż usług na rzecz macierzystej jednostki budżetowej dokonywana jest według kosztów własnych. Ogólnie obowiązujące przepisy określają zasady opodatkowania gospodarstw pomocniczych. Gospodarstwa mogą np. zostać opodatkowane w świetle przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatkach i opłatach lokalnych czy ustawy o podatku od towarów usług.

Gospodarstwa pomocnicze mogą powstawać przy szkołach (np. warsztaty szkolne w szkołach ponadpodstawowych), urzędach rządowych i samorządowych (np. zakłady poligraficzne, stołówki, bufety), zakładach karnych (np. gospodarstwa rolne).

Fundusze celowe

O funduszach celowych mówi art. 22 ustawy o finansach publicznych. Fundusze celowe mogą być powołane jedynie w drodze ustawy. W szczególności jednak są to fundusze, które już zostały ustawowo powołane, przed dniem wejścia w życie ustawy o finansach publicznych, tj. przed 1 stycznia 1999r. Przychody funduszu pochodzą z dochodów publicznych, o których stanowi art.3 ustawy o finansach publicznych (np. takich jak daniny publiczne, opłaty, dochody z mienia i inne). Jakimi przychodami dysponuje dany fundusz celowy, wynika z ustawy, która go powołała. Z kolei wydatki funduszu celowego przeznaczone są na realizację wyodrębnionych zadań. Jest to ustawowe wyodrębnienie zadań, z ogółu zadań publicznych, jak i wyodrębnienie mechanizmu ich finansowania, a zwłaszcza wyłączenie finansowania tych zadań z budżetu państwa.

Status prawny funduszu celowego określa ustawa, która go powołała, z tym że może on być dwojakiego rodzaju. Po pierwsze fundusz celowy może działać jako osoba prawna, czyli podmiot prawie wyodrębniony w stosunku do Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. Po drugie, fundusz taki może stanowić jedynie wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz. Zarówno w jednym, jak i w drugim przypadku fundusz ma określone ustawą przychody i wydatki.

Fundusze celowe należy także podzielić na państwowe i samorządowe. Fundusz celowy, który realizuje zadania wyodrębnione z budżetu państwa, jest państwowym funduszem celowym. Natomiast fundusz celowy, który realizuje zadania wyodrębnione z budżetu gminy, powiatu lub województwa - jest gminnym, powiatowym lub wojewódzkim funduszem celowym. Dominują jednak fundusze państwowe.

Do państwowych funduszów celowych należą min.: Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Fundusz Pracy, Fundusz Alimentacyjny, Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych, Krajowy Fundusz Mieszkaniowy, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Wydatki funduszu celowego mogą być dokonywane w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących bieżące przychody funduszu, w tym dotacje z budżetu i pozostałości środków z okresów poprzednich (art.22 ust. 5).

Zasada ta wskazuje na inny mechanizm działania funduszu celowego w stosunku do budżetu. Wydatki budżetu na koniec roku z reguły wygasają ( nie mogą być dokonywane po zakończeniu roku). Natomiast środki funduszu celowego przechodzą (jako pozostałości) na rok następny i mogą być wydatkowane w kolejnym roku. Fundusze celowe mogą być ponadto zaciągać kredyty i pożyczki, o ile ustawa tworząca fundusz to przewiduje. Konstrukcja prawna, mechanizm działania, przychody, zadania, itp. określają ustawy tworzące fundusz, i to one są głównym źródłem prawa dotyczącym tej formy organizacyjno prawnej sektora finansów publicznych.

Agencje państwowe, instytucje kultury, publiczne zakłady ochrony opieki zdrowotnej, państwowe szkoły wyższe

Według art. 33 ustawy o finansach publicznych jednostki będące państwowymi osobami prawnymi, a zaliczone do sektora finansów publicznych, sporządzają plany finansowe zgodnie z przepisami stanowiącymi podstawę ich utworzenia, z tym że wyodrębniają one w planach finansowych:

1. przychody własne,

2. dotacje do budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego,

3. wydatki na wynagrodzenia i składki naliczane od wynagrodzeń oraz wydatki majątkowe

Podkreślić więc należy, że ustawy mogą wprowadzać odmienne formy gospodarki finansowej, w stosunku do typowo budżetowych form, jakimi są jednostki budżetowe. Odmienną formą gospodarki finansowej jest np. spółka prawa handlowego, utworzona przez Skarb Państwa, tj. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółka akcyjna. Są to formy właściwe dla prawa prywatnego, ujęte w przepisach kodeksu spółek handlowych, nie są to formy organizacyjne gospodarki budżetowej. Zarówno państwo, jak i samorządy korzystają z prywatnoprawnych form organizacyjnych.

Wybór odpowiedniej formy, np. czy spółka prawa handlowego czy zakład budżetowy jest trudny, gdyż brakuje jednoznacznych kryteriów przemawiających za taką lub inną formą. Nie można z góry wypowiedzieć się, czy dana forma jest lepsza od drugiej. Zawsze musi to być wybór wynikający z analizy danego przypadku, a nie wybór schematyczny, przyjęty z góry. Inne mogą być wyniki analizy poprzedzającej wybór danej formy organizacyjnej w zależności np. możliwości kadrowych, technicznych i finansowych, skali i zakresu obsługiwanych podmiotów, tradycji.

Do osób prawnych, które należy zaliczyć do sektora finansów publicznych, należą agencje państwowe. Agencje państwowe są państwowymi osobami prawnymi powołanymi do życia na podstawie odpowiednich ustaw. Ich kształt organizacyjno - prawny, pozycję, cele działania, przychody, wydatki określone są w ustawach, tworzących te podmioty.

Do agencji państwowych należą Agencja Rynku Rolnego, Agencja Nieruchomości Rolnych, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Agencja Prywatyzacji, Agencja Techniki i Technologii, Agencja Mienia Wojskowego. Działalność agencji państwowych oparta jest na środkach publicznych, w tym przychodach pochodzących z własnej działalności.

Jak już wspomniano ustawy szczególne mogą ustalać specjalne formy gospodarki finansowej dla prawie wyodrębnionych podmiotów - państwowych i samorządowych osób prawnych. Ustawa z 25 października 1991r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz.U. Nr 114, poz. 493 ze zm.) w rozdziale 3 ustala specjalne zasady gospodarki finansowej osób prawnych tworzonych przez państwo lub samorząd, prowadzących działalność kulturalną (np. teatrów, oper, filharmonii, orkiestr, bibliotek, muzeów, domów kultury), tj. tzw. instytucji kultury. Przychodami instytucji kultury mogą być wpływy z działalności, dotacje do budżetu, inne wpływy.

Ustawa z 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. nr 91 poz. 408 ze zm.) stanowi, że gospodarka finansowa publicznych zakładów opieki zdrowotnej może być prowadzona w formie tzw. samodzielnego zakładu, tworzonego przez państwo lub samorząd, posiadającego osobowość prawną. Przychodami samodzielnego zakładu opieki zdrowotnej są wpływy kontraktów zawieranych z Narodowym Funduszem Zdrowia, dotacje z budżetów, wpływy za odpłatne świadczenie usług medycznych, inne przychody.

Ustawa z 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz. 385 ze zm.) w art. 22 i nast. Określa status finansowy państwowych szkół wyższych - osób prawnych tworzonych w drodze ustawy. Uczelnie państwowe mogą uzyskiwać środki budżetu państwa, z budżetów jednostek samorządu terytorialnego, z odpłatnej działalności badawczej, z odpłat za zajęcia dydaktyczne, z wydzielonej działalności gospodarczej, innych źródeł.

Zgodnie z ustawą z 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz.U. Z 1991 r. n 46 poz. 203 ze zm.) fundacja może być ustanowiona dla realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności takich jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska i zabytków. Fundacje mogą być ustanawiane przez osoby fizyczne bądź osoby prawne. Oświadczenie woli o ustanowieniu fundacji powinno być założone w formie aktu notarialnego. Fundator ustala statut fundacji, określający jego nazwę, siedzibę i majątek, cele, zasady, formy i zakres działalności fundacji, skład i organizację zarządu, sposób powoływania oraz obowiązki i uprawnienia tego organu i jego członków. Fundacja uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do rejestru fundacji.

Zgodnie z art. 23 ustawy o finansach publicznych Skarb Państwa nie może tworzyć fundacji.

Ustawodawca przyjął, że cele społeczne i gospodarcze realizowane przez Skarb Państwa powinny być realizowane głównie przez budżet państwa i związane z nim budżetowe formy organizacyjne (np. jednostki budżetowe). Państwowe agencje i fundacje z udziałem Skarbu Państwa mogą jednak korzystać z dotacji budżetowych.

20. Budżet państwa. Opracowywanie i uchwalanie budżetu państwa.

Zgodnie z art. 221 Konstytucji inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów.

Zgodnie z art. 222 Konstytucji Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. Tak więc projekt ustawy budżetowej powinien być opracowany przez Radę Ministrów i przedłożony Sejmowi najpóźniej do dnia 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy. Przepis ten ma umożliwić Sejmowi przeprowadzenie gruntownych, kilkumiesięcznych prac nad projektem budżetu. Wspomniany przepis Konstytucji (art. 222) postanawia jednak, że w wyjątkowych przypadkach możliwe jest późniejsze (tj. po dniu 30 września) przedłożenie projektu ustawy budżetowej Sejmowi.

Zgodnie z art. 119 ust. 1 Konstytucji Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przysługuje posłom i Radzie Ministrów.

Sejm uchwala ustawę budżetową, podobnie jak inne ustawy, zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (art. 120 Konstytucji). Ponieważ Sejm składa składa się z 460 posłów, ustawa budżetowa może być uchwalona przy obecności co najmniej 230 posłów.

Ustawę uchwaloną przez Sejm (w tym ustawę budżetową) Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi (art. 121 ust. 1 Konstytucji). Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może je przyjąć beż zmian, uchwalić poprawki albo w całości ją odrzucić (art. 121 ust. 2). Termin 30-dniowy dotyczy uchwalenia poprawek, nie dotyczy jednak ustawy budżetowej. Według art.223 Konstytucji Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia przekazania jej Senatowi. Ten krótszy ( 10 dni) termin do uchwalenia poprawek ma na celu zmobilizowanie do szybszego procedowania, co ma związek z przepisami ( por. art 225) o możliwości skrócenia kadencji Sejmu w przypadku nie uchwalenia ustawy budżetowej w odpowiednim terminie. Uchwałą Senatu odrzucają ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa się za przyjęta, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

W świetle przepisów Konstytucji senat ma 20 dni na uchwalenie poprawek, a 30 dni na podjęcie uchwały odrzucającej ustawę budżetową. W świetle gramatycznej wykładni przepisów Konstytucji, uprawnienie Senatu do podjęcia uchwały o odrzuceniu ustawy budżetowej w całości, zostało bowiem zachowane. Wydaje się, że dla realizacji uprawnienia Senatu o odrzuceniu projektu ustawy budżetowej powinien być przewidziany, podobnie jak dla uchwalenia poprawek do tej ustawy, 20-dniowy termin.

Po zakończeniu postępowania w Sejmie i Senacie Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę budżetową do podpisu Prezydentowi Rzeczpospolitej (art. 122 ust. 1). Prezydent podpisuje w ciągu 7 dni od dnia przedstawienia ustawę budżetową albo ustawę o prowizorium budżetowym, przedstawioną mu przez Marszałka Sejmu. Po podpisaniu ustawy budżetowej (lub ustawy o prowizorium budżetowym) Prezydent zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej.

Przed podpisaniem ustawy budżetowej lub ustawy o prowizorium budżetowym Prezydent Rzeczpospolitej może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Wystąpienie Prezydenta do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie ustawy budżetowej (lub ustawy o prowizorium budżetowym) z Konstytucją wstrzymuje bieg 7-dniowego terminu do podpisania ustawy. Prezydent nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją. Natomiast Prezydent odmawia podpisania ustawy budżetowej (lub ustawy o prowizorium budżetowym), którą Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją (art. 122 ust 3 i 4 Konstytucji). Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów wspomnianych ustaw, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalne związane z całą ustawą, Prezydent po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności (art. 122 ust.4).

W przypadku zwrócenia się Prezydenta Rzeczpospolitej do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym przed jej podpisaniem, Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w Trybunale (art. 224 ust. 2 Konstytucji). Prezydentowi nie przysługuje natomiast prawo przekazania ustawy budżetowej lub ustawy o prowizorium budżetowym do ponownego rozpatrzenia przez Sejm, tj. złożenia weta. Zgodnie z art. 224 ust. 1 , do ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym nie stosuje się przepisu art. 122 ust. 5 Konstytucji (czyli przepisu określającego weto Prezydenta w stosunku do przyjętej przez Sejm i Senat ustawy, które Sejm może odrzucić większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów).

Istotne znaczenie ma regulacja dotycząca terminu uchwalenia ustawy budżetowej przewidziana w art. 225 Konstytucji. Stanowi ona, że jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi do podpisu, Prezydent może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu. Przepis ten zmusza Sejm do nieprzeciągania prac nad projektem ustawy budżetowej i do podjęcia decyzji budżetowych w określonym terminie, mimo różnych wątpliwości dotyczących polityki budżetowej państwa.

21.Zasady wykonywania budżetu państwa

Procedurę wykonywania budżetu (ustawy budżetowej) określają przepisy ustawy o finansach publicznych i innych ustaw. Na procedurę tę składa się wiele instytucji o podstawowym znaczeniu, jak i różnych szczegółowych rozwiązań.

Ogólne zasady wykonywania budżetu państwa określone są w przepisach art. 92 ustawy o finansach publicznych. Według tych przepisów:

1. pełna realizacja zadań następuje w terminach określonych przepisami i harmonogramem realizacji dochodów i wydatków. Chodzi tu o przepisy ustaw szczególnych, rozporządzeń, inne. Istotne są zwłaszcza te zadania finansowane z budżetu, którym odpowiadają roszczenia prawne uprawnionych podmiotów,

2. ustalanie, pobieranie i odprowadzanie dochodów budżetowych następuje na zasadach i w terminach wynikających z obowiązujących przepisów. Przepisami tymi są regulacje wprowadzające podatki, opłaty, składki, inne daniny publiczne, a także przewidujące wpływy Skarbu Państwa o charakterze majątkowym (prywatnoprawnym),

3. dokonywanie wydatków następuje w granicy kwot określonych w planie finansowym, z uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień i zgodnie z planowanym przeznaczeniem, w sposób celowy i oszczędny. Zasada ta podnosi normatywne znaczenie wydatków budżetowych. Mają być one dokonywane w określonych granicach,

4. wydatki na współfinansowanie programów i projektów realizowanych za środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej i innych źródeł zagranicznych mogą być dokonywane po podpisaniu umów finansowych z dawcą środków, a dla niektórych projektów od dnia otrzymania przez Komisję Europejską stosownego wniosku o dofinansowanie. O mechanizmach finansowych i prawnych tych wydatków,

5. zalecanie zadań powinno następować za zasadzie wyboru najkorzystniejszej oferty, z uwzględnieniem przepisów ustawy prawo zamówień publicznych, a w odniesieniu do podmiotów nie działających w celu osiągnięcia zysku w trybie jawnego wyboru najkorzystniejszej oferty,

6. wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa są dokonywane przed innymi wydatkami budżetu państwa. Wydatki na obsługę długu to są przede wszystkim wydatki na opłacanie odsetek i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych. Wypłaty budżetowe kierowane na spłatę długów są tzw. rozchodami, a nie wydatkami,

7. wydatki nie przewidziane, których obowiązkowe płatności wynikają z tytułów egzekucyjnych lub wyroków sądowych, mogą być dokonywane bez względu na poziom środków finansowych zaplanowanych na ten cel; powinny one być zrefundowane w trybie przeniesień wydatków pomiędzy odpowiednimi podziałkami klasyfikacji budżetowej.

Z przepisu tego wynika upoważnienie dla jednostki budżetowej wykonującej budżet, a także dla dysponentów środków budżetowych wyższego stopnia, nadrzędnych w stosunku do tej jednostki, do pokrycia płatności wynikających z tytułów egzekucyjnych ze swoich środków, bez względu an poziom środków zaplanowanych na ten cel, a nawet wówczas, gdy środki na ten cel w ogóle nie zostały zaplanowane.

O ile jednostka budżetowa (dysponent trzeciego stopnia) nie dysponuje w ogóle żadnymi środkami w jakiejkolwiek ze swych podziałek klasyfikacji budżetowej ( co wydaje się jednak mało prawdopodobne) lub też dysponuje bardzo niewielkimi środkami, których przeznaczenie na płatności wynikające z tytułów egzekucyjnych spowodowałoby powstanie nowych zaległości tej jednostki (a w efekcie nowych zaległości Skarbu Państwa) to odpowiedni udział finansowaniu płatności wynikających z tytułów egzekucyjnych może przejąć dysponent główny, tj. np. minister, wojewoda, dokonując przeniesień w obrębie własnego budżetu i wykorzystując własne rezerwy budżetowe.

8. Przeniesienie wydatków w budżecie mogą być dokonywane na zasadach i w zakresie określonych odpowiednimi przepisami ustawowymi. W szczególności, w ramach budżetu państwa, dysponenci części budżetowych mogą dokonywać przeniesień wydatków między rozdziałami i paragrafami klasyfikacji wydatków. O kompetencjach do dokonywania przeniesień stanowi art. 96 ustawy o finansach publicznych, a także ustawa o Radzie Ministrów.

9. Dotacje docelowe przyznane jednostkom samorządu terytorialnego na realizację zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, nie wykorzystane w danym roku, podlegają zwrotowi do budżetu państwa w części, w jakiej zadanie nie zostało wykonane. Ponadto, dotacje udzielone z budżetu państwa wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem lub pobrane niezależnie lub w nadmiernej wysokości podlegają zwrotowi do budżetu państwa wraz odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych (art. 93, 94 u.f.p.). W przypadku niedokonania zwrotu dotacji w terminie organ lub inny dysponent części budżetowej, który udzielił dotacji, wydaje decyzję określającą kwotę przypadającą do zwrotu i termin, od którego nalicza się odsetki. Organem odwoławczym od decyzji wydanych w pierwszej instancji przez wojewodę jest Minister Finansów.

Zasadą ogólną dotyczącą wykonywania budżetu i odzwierciedlającą mechanizm funkcjonowania budżetu jest zasada, że nie zrealizowanie kwoty wydatków budżetowych wygasają z upływem roku budżetowego (art.102 ustawy). Wygasanie nie zrealizowanych kwot wydatków oznacza wygaśnięcie uprawnień danej jednostki do dokonywania wydatku w wysokości nie zrealizowanej kwoty, z chwilą upływu roku budżetowego. Wygasanie wydatków z końcem roku wskazuje na roczny charakter ustawy budżetowej. Jest to akt, który obowiązuje i jest wykonywany przez rok. Po upływie roku budżetowego podstawą gospodarki finansowej są zaś postanowienia nowego budżetu, odnoszące się do następnego roku budżetowego.

Zasada wygasania ma jednak wyjątki. Dotyczą one wydatków, których źródłem finansowania są środki zagraniczne. Ponadto, nie później niż do 15 grudnia roku budżetowego Rada Ministrów może ustalić, po uzyskaniu w tej sprawie opinii komisji sejmowej właściwej do spraw budżetu, wykaz wydatków, które nie wygasają z upływem roku. Zwłaszcza mogą to być wydatki inwestycyjne. Łącznie z wykazem wydatków, które nie wygasają z upływem roku budżetowego, Rada Ministrów ustala plan finansowy tych wydatków, a także określa ostateczny termin ich dokonania.

W przypadku stwierdzenia niegospodarności w określonych jednostkach, opóźnień w realizacji zadań, nadmiaru posiadanych środków, naruszenia zasad gospodarki finansowej może być podjęta decyzja o blokowaniu planowanych wydatków budżetowych. Blokowanie taki oznacza okresowy lub obowiązujący do końca roku zakaz dysponowania częścią lub całością planowanych wydatków albo wstrzymanie przekazywania środków na realizację zadań finansowanych z budżetu państwa.

Decyzję o blokowaniu planowanych wydatków podejmuje Minister Finansów, dysponenci części budżetowych, a w przypadku zagrożenia realizacji ustawy budżetowej - Rada Ministrów w drodze rozporządzenia (por. art. 100 i 101 ustawy). Wydaje się, że ministrowie i wojewodowie nie działają w sprawie blokowania dotacji w formie decyzji administracyjnej (w porozumieniu k.p.a.) lecz w formie zarządzenia lub w drodze odpowiednich czynności materialno-technicznej.

19.Procedura uchwalania budżetu jednostki samorządu terytorialnego -podstawowe zasady i etapy.

• przygotowywanie projektu uchwały budżetowej wraz z objaśnieniami, a także inicjatywa w sprawie zmian tej uchwały należą do wyłącznej kompetencji zarządu jst( wójta, burmistrza)

• projekt uchwały budżetowej wraz z objaśnieniami oraz prognozą długu jst na koniec roku budżetowego i lata następne wraz z informacją o stanie mienia komunalnego, zarząd jst przedstawia : regionalnej izbie obrachunkowej- celem zaopiniowania oraz organowi stanowiącemu jst do dnia 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy.

• opinię RIO o projekcie uchwały budżetowej zarząd jst jest zobowiązany do przedstawienia organowi stanowiącemu jst przed uchwaleniem budżetu

• uchwałę budżetową organ stanowiący jst uchwala przed rozpoczęciem roku budżetowego, w szczególnie uzasadnionych przypadkach nie później niż do 31 marca roku budżetowego( do tego czasu podstawą gospodarki finansowej jst jest projekt uchwały budżetowej)

• w przypadku nieuchwalenia budżetu do dnia 31 marca,RIO w terminie do 30 kwietnia ustala budżet jst w zakresie zadań własnych i zleconych.

• W terminie 21 dni od uchwalenia uchwały budżetowej zarząd jst opracowuje układ wykonawczy budżetu jst, przekazuje jednostkom podległym informacje o ostatecznych kwotach dochodów i wydatków tych jednostek,opracowuje plan finansowy zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych do realizacji jst

Uchwała budżetowa jst określa ;

-prognozowane dochody jst wg ważniejszych źródeł z podziałem na dochody majątkowe i pozostałe

-wydatki jst z podziałem na wydatki bieżące( z wyodrębnieniem wynagrodzeń i pochodnych od wynagrodzeń,dotacji,wydatków na obsługę długu jst,wydatków z tyt. udzielonych gwarancji i poręczeń)oraz na wydatki majątkowe

-źródła pokrycia deficytu jst lub przeznaczenie nadwyżki budżetu jst

-przychody i rozchody budżetu jst

-wydatki na wieloletnie programu inwestycyjne

-wydatki na programy realizowane z udziałem środków z UE

-plany przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych i dochodów własnych jst

-plany przychodów i wydatków funduszy celowych jst

-limit zobowiązań z tyt. kredytów, pożyczek i emisji papierów wartościowych

-upoważnienia dla zarządu jst do zaciągania zobowiązań

-kwoty dotacji przedmiotowych-

-dochody i wydatki związane z realizacją zadań zleconych oraz zadań realizowanych na podstawie porozumień między jednostkami samorządu terytorialnego

22. Zasady wykonywania budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

• zasada równowagi budżetowej oznacza utrzymanie wydatków budżetu jest w granicach dochodów , niezgodne z tą zasadą jest zaciąganie zobowiązań powyżej zaplanowanych wydatków w budżecie jst,istotnym warunkiem równowagi budżetowej jest terminowe i pełne wykonywanie zaplanowanych na dany rok zadań

• zasada celowości i gospodarności wykorzystywania środków budżetowych oznacz wykazywanie najwyższej staranności w wydatkowaniu środków budżetowych

• z art. 14 ustawy o finansach publicznych wynika, że w ramach realizacji zasady jawności gospodarowania środkami publicznymi zarząd jednostki samorządu terytorialnego jest zobowiązany, między innymi, do podawania do publicznej wiadomości:

wykazu udzielonych poręczeń i gwarancji, z wymienieniem podmiotów, których gwarancje i poręczenia dotyczą, wykazu osób prawnych i fizycznych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym w zakresie podatków lub opłat udzielono ulg, odroczeń, umorzeń lub rozłożono spłatę na raty, wykazu osób prawnych i fizycznych, którym udzielono pomocy publicznej (dotyczy wszystkich jednostek, którym udzielono pomocy).

Omawiany przepis nałożył na wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), starostów i marszałków województw obowiązek służący realizacji zasady jawności i przejrzystości finansów publicznych - tej samej zasady - którą Minister Finansów realizuje w sposób określony w art. 13. Zgodnie z art. 14 pkt 2 - informację obejmującą ww. wykaz zarząd jednostki samorządu terytorialnego podaje do publicznej wiadomości za rok budżetowy - w terminie do 31 maja roku następnego.

Zgodnie z art. 12 ustawy o finansach publicznych, gospodarka środkami publicznymi jest jawna. Zasada jawności gospodarowania środkami publicznymi jest realizowana, między innymi, przez jawność debaty nad sprawozdaniem z wykonania budżetu jednostki samorządu terytorialnego i udostępnianie wykazu podmiotów, którym została umorzona należność wobec jednostki samorządu terytorialnego.

Skoro więc ustawodawca zadecydował o wprowadzeniu ogólnej zasady jawności, jako obligatoryjnej w działalności jednostek samorządu terytorialnego, to są one obowiązane ją respektować, natomiast ustalenie sposobu realizacji tej zasady należy już do organów jednostek samorządu terytorialnego, przy uwzględnieniu powszechnie obowiązujących przepisów.

Zgodnie z ustawami „ustrojowymi”, jednostki samorządu terytorialnego samodzielnie prowadzą gospodarkę finansową, w ramach budżetu. Odpowiedzialny za realizację budżetu jest organ wykonawczy. W ramach wykonywania budżetu wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta oraz marszałek województwa powinien podejmować różnego rodzaju działania, zmierzające do prawidłowej i terminowej realizacji zadań, objętych tym budżetem.

Informacje zawarte w podanym do wiadomości publicznej wykazie, o którym mowa w art. 14 pkt 2 lit. d, e i f ustawy o finansach publicznych, powinny umożliwiać identyfikację podmiotów, z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z innych ustaw (między innymi o ochronie danych osobowych, ochronie informacji niejawnych, o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej oraz ustawy - Ordynacja podatkowa).

Ustawa o finansach publicznych nie określa sposobu i miejsca publikacji informacji, o których mowa w art. 14, pozostawiając ich ustalenie organom jednostek samorządu terytorialnego. W związku z tym należy przyjąć, że informacje zarządu jednostki samorządu terytorialnego, które są przeznaczone dla mieszkańców danej jednostki samorządu, powinny być ogłaszane w sposób przyjęty zwyczajowo.

W celu zapewnienia przejrzystości finansów publicznych jednostki sektora finansów publicznych stosują jednolite zasady rachunkowości określone przez Ministra Finansów w rozporządzeniu z 28 lipca 2006 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych jednostek sektora finansów publicznych. Zostało ono opublikowane w Dz.U. Nr 142 pod poz. 1020. W rozdziale 2 rozporządzenia można odnaleźć szczególne zasady rachunkowości dla budżetu i jednostek.

---