Praca kontrolna z teorii wychowania.

Cele pracy:

1. Opanowanie umiejętności diagnozowania wpływów wychowawczych;

2. Opanowanie umiejętności przewidywania skutków psychologicznych poszczególnych wpływów wychowawczych i określonych kombinacji tych wpływów;

3. Opanowanie umiejętności diagnozowania aktualnego stanu podstawowych struktur regulacyjnych;

4. Opanowanie umiejętności weryfikowana użyteczności zastosowanego modelu teoretycznego poprzez sformułowanie przewidywań (predykcji) ze stanem faktycznym;

Plan pracy:

Część I. Diagnoza wpływów wychowawczych środowiska rodzinnego w dzieciństwie.

1. Diagnoza stopnia akceptacji;

2. Diagnoza systemu kontroli:

1. Aspekt normatywny;

2. Aspekt reaktywny;

3. Spójność systemu kontroli;

3. Podsumowanie diagnozy wpływów wychowawczych rodziny;

Część II. Portret hipotetyczny badanej osoby.

1. Faza analityczna - rozpatrzenie skutków psychologicznych poszczególnych wpływów wychowawczych przy założeniu, ze każdy z nich działa oddzielnie, w izolacji od pozostałych (omawiane struktury regulacyjne: poczucie własnej wartości, samoocena, postawa zależnościowa i związek zależnościowy, potrzeba osiągnięć, motywacja egocentryczna vs prospołeczna).

1. Wpływ stopnia akceptacji na struktury regulacyjne;

2. Wpływ rodzaju i poziomu wymagań na struktury regulacyjne;

3. Wpływ rodzaju stosowanych wzmocnień na struktury regulacyjne;

4. Wpływ częstości kontroli na struktury regulacyjne;

5. Wpływ spójności systemu kontroli na struktury regulacyjne;

2. Portret hipotetyczny - ustalenie najbardziej prawdopodobnego stanu poszczególnych struktur regulacyjnych z uwzględnieniem kombinacji wpływów wychowawczych działających jednocześnie na daną strukturę.

Część III. Portret rzeczywisty badanej osoby;

Cel: Diagnoza aktualnego stanu mechanizmów regulacji.

Część IV. Weryfikacja modelu teoretycznego;

Praca została napisana w oparciu o artykuł doc. Dr Marka Pilkiewicza (z Zakładu Teorii Wychowania WSPS) pt.: „Środowisko uczenia a przebieg procesów wychowawczych” w Oświata i Wychowanie 1976, nr 14, str. 715-777, wkładka NURT. Materiał zaczerpnięty w oparciu o wywiad z Pawłem T.

WSTĘP

Paweł T., lat 21, jest uczniem technikum, uczy się w systemie zaocznym. Wychowywał się w rodzinie pełnej. Matka pracuje w sklepie jako sprzedawca, ma wykształcenie zawodowe. Ojciec jest z wykształcenia mechanikiem samochodowym, nie pracuje, nadużywa alkoholu, dorabia dorywczo. Wraz z rodziną mieszka matka ojca, która od urodzenia Pawła zajmuje się jego wychowaniem. To ona go karmi, przewija i okazuje mu matczyna miłość. Rodzice zaś, mało angażują się w wychowanie dziecka. Jest to spowodowane nadużywaniem alkoholu ze strony ojca i matki, która często spędza noce poza domem.

Paweł w wieku sześciu lat poszedł do szkoły podstawowej. Początkowo nie sprawiał poważniejszych problemów wychowawczych. Kłopoty zaczęły się w klasie piątej, w tym to czasie zmarła mu babcia, a sytuacja w domu pogorszyła się. Zaczęły się częstsze libacje alkoholowe, w których uczestniczyła także matka. Rodzice w stanie nietrzeźwym kłócili się, stosując przemoc fizyczną, jak i psychiczną w stosunku do siebie i syna. Chłopiec posiniaczony zaczął nagminnie uciekać z lekcji, nie chciał wykonywać poleceń nauczycieli. Świadomie ukrywał lub porzucał w szkole tornister, twierdząc, że mu zginął. Wymyślał szereg innych wymówek, aby mieć powód do bezczynności na lekcjach. Interwencja nauczycieli i policji spowodowała, że sprawa trafiła do Sądu. Ojciec i matka decyzją Sądu mają ograniczone prawa rodzicielskie, a Paweł trafia do placówki wychowawczej. Przebywa tam do ukończenia szkoły zawodowej. W placówce zaobserwowano pozytywną zmianę w postępowaniu chłopca. Jego zachowanie stało się bardziej dojrzałe, odpowiedzialne. Zmienił się także jego stosunek do nauki. Zachowanie w szkole i w domu nie budzi już zastrzeżeń. Stosunek do przełożonych i kolegów właściwy. Z matką kontaktuje się systematycznie, natomiast ojciec nie odwiedza go wcale, wyjechał z miasta i jego losy są nieznane.

Paweł po ukończeniu szkoły zawodowej wraca do domu, podejmuje dalsza naukę w technikum samochodowym, w systemie zaocznym, rozpoczyna pracę. Obecnie nadal mieszka z matką.

CZĘŚĆ PIERWSZA

Diagnoza wpływów wychowawczych środowiska rodzinnego.

1. Diagnoza stopnia akceptacji.

Chłopiec przez cały okres swojego dzieciństwa był nieakceptowany przez rodziców. Rodzice nie mogąc znaleźć porozumienia między sobą nie próbowali porozumieć się także z synem. Doznał wiele krzywd z ich strony, zarówno psychicznych, jak i fizycznych. Atmosfera w domu naznaczona była ciągłymi konfliktami, co w niedostatecznym stopniu zaspokajało jego potrzeby bezpieczeństwa i akceptacji.

2. Diagnoza systemu kontroli.

1. Diagnoza aspektu normatywnego systemu kontroli (rodzaj i poziom wymagań).

Rodzice stawiają bardzo małe wymagania wobec chłopca. Przyjęli zasadę „jest bo jest”. Osoba, która stawia wobec niego wymagania jest babcia. Chce, żeby był grzeczny, posłuszny, by dostosowywał swoje zachowanie do standardów społecznych.

2. Diagnoza aspektu reaktywnego systemu kontroli (rodzaj stosowanych wzmocnień).

Reakcje rodziców nie są jednoznaczne. Zależą od aktualnej sytuacji w domu. Dominują wzmocnienia zewnętrzne: kary cielesne, zmniejszenie swobody.

3. Diagnoza aspektu reaktywnego systemu kontroli (częstość kontroli). Częstość kontroli uzależniona jest od nastroju rodziców i ilości spożytego przez nich alkoholu. Ze strony matki występuje kontrola bardzo zróżnicowana: raz pojawia się zainteresowanie synem, to znowu zupełne odsunięcie.

4. Spójność systemu kontroli.

Dokonana będzie w aspekcie normatywnym i reaktywnym (wg M. Pilkiewicza).

W wymiarze normatywnym:

• Brak wzoru do naśladowania ze strony rodziców;

• Brak precyzji czego należy wymagać od chłopca;

W wymiarze reaktywnym:

• Brak zainteresowania chłopcem ze trony ojca;

• Brak spójności w kontroli matki nad synem;

Reasumując można stwierdzić niezgodność pomiędzy aspektem normatywnym i reaktywnym. Brak wytyczonego modelu postępowania, niemożność naśladowania. Brak jasno wytyczonych wzmocnień.

1. Podsumowanie diagnozy wpływów wychowawczych rodziny, (ustalenie z jaką kombinacją wpływów mamy tu do czynienia i jaki to styl wychowania).

W tym przypadku mamy do czynienia z okazjonalnym autokratyzmem (wg M. Pilkiewicza) - brak akceptacji, wrogość, brak kontroli, za to częste karanie.

CZĘŚĆ DRUGA

Portret hipotetyczny badanej osoby.

1. Faza analityczna - rozpatrzenie skutków psychologicznych, poszczególnych wpływów wychowawczych przy założeniu, że każdy z nich działa oddzielnie, w izolacji od pozostałych.

1. Wpływ stopnia akceptacji na struktury regulacyjne.

Poczucie własnej wartości.

Paweł czuje się nie kochany, nie akceptowany przez najbliższych. Zainteresowanie jego osoba jest okazjonalne, zależy od samopoczucia rodziców. Ma bardzo niskie poczucie własnej wartości.

Samoocena.

Paweł ma bardzo zaniżona samoocenę, nie wykorzystuje w pełni swojego potencjału. Twierdzi, że innym się na pewno uda, ale nie jemu. Ma mało wiary we własne siły.

Postawa zależności i związek zależnościowy.

Chłopiec wykazuje tendencje do zaspokajania własnych potrzeb. Potrzebę zależności wykazywał jedynie w stosunku do nieżyjącej już babci.

Potrzeba osiągnięć.

Pragnie osiągnąć to co mają inni, ale jednocześnie wycofuje się. Brak samonapędzającego mechanizmu.

Motywacja egocentryczna versus prospołeczna.

W relacjach społecznych należy spodziewać się motywacji egocentrycznej, która spowodowana jest brakiem bliższych więzi z rodzicami.

2. Wpływ rodzaju i poziomu wymagań na poszczególne struktury regulacyjne.

Poczucie własnej wartości.

Alkoholizm rodziców, ciągłe awantury, bicia i brak zainteresowania dzieckiem ze strony rodziców można przypuszczać, że będą miały negatywny wpływ na poczucie własnej wartości chłopca.

Samoocena.

Brak miłości i troski ze strony rodziców będzie rzutował na niską samoocenę Pawła, który potrzebuje potwierdzenia i uznania.

Postawa zależności i związek zależnościowy.

Można przypuszczać, że stosunek Pawła do otoczenia będzie wrogi, niechętny, a kontakt zdaniowy możliwy dzięki jasnemu określeniu celu.

Motywacja egocentryczna versus prospołeczna.

Rozbieżność wymagań, którymi poddano Pawła, a jednocześnie trudna sytuacja w domu może doprowadzić do ukształtowania egocentrycznej motywacji, jako formy obrony.

3. Wpływ rodzaju stosowanych wzmocnień (system kar i nagród) na poszczególne struktury regulacyjne.

Poczucie własnej wartości.

Z powodu często stosowanych kar - bicie w dzieciństwie, poczucie własnej wartości będzie niskie.

Samoocena.

Brak poparcia i stosowanie kar będzie sprzyjało niskiej samoocenie.

Postawa zależności i związek zależnościowy.

Stosowanie kar w dzieciństwie i odejście z domu, udaje się kształtować wysoką postawę zależnościową.

Potrzeba osiągnięć.

Związana głównie z unikaniem kary.

Motywacja egocentryczna versus prospołeczna.

Wychowanie poprzez stosowanie kar prowadzi do egocentralizacji dziecka.

4. Wpływ części kontroli na poszczególne struktury regulacyjne.

Poczucie własnej wartości.

Wysoka neurotyczność i zaburzony obraz własnej osoby wiąże się z dotychczasowym doświadczeniami życiowymi. Zaburzenie sfery emocjonalno - społecznej i motywacyjnej.

Samoocena.

Stopień samooceny prawdopodobnie będzie zaniżony. Badany nie otrzymał w dzieciństwie miłości i zainteresowania, a to ma wpływ na samoocenę.

Postawa zależności i związek zależnościowy.

Należy przypuszczać, iż Paweł nie otrzymując w domu należytej kontroli, będzie prowadzić zależność od innych osób.

Postawa osiągnięć aprobaty.

Brak zainteresowania ze strony rodziców dzieckiem, prowadzi do niewiary dziecka we własne możliwości.

Motywacja egocentryczna versus prospołeczna.

Niepewność sytuacji domowej stwarza zagrożenie, co z kolei przyczynia się do kształtowania w dziecku motywacji egocentrycznej.

5. Wpływ spójności systemu kontroli na poszczególne struktury regulacyjne.

Poczucie własnej wartości.

Brak kontroli, zainteresowania poczynaniami syna prowadzi do niskiej oceny swojej osoby. Badany czuje się nieużyteczny.

Samoocena.

Ze względu na niepewność uczuć i akceptację najbliższych bardzo niska samoocena.

Postawa zależności i związek zależnościowy.

Brak kontroli powoduje zanik samodzielności, zależność od innych.

Potrzeba osiągnięć.

Mało sprecyzowana potrzeba osiągnięć, spowodowana brakiem spójności kontroli.

Motywacja egocentryczna versus prospołeczna.

System kontroli cechuje niespójność, a to prowadzi do motywacji egocentrycznej.

2. Portret hipotetyczny - próba ustalenia najbardziej prawdopodobnego stanu poszczególnych struktur regulacyjnych z określeniem kombinacji wpływów wychowawczych działających na daną strukturę regulacyjną.

Poczucie własnej wartości.

Paweł wychowywany w rodzinie alkoholików, niestabilnej emocjonalnie, a później w domu dziecka, będzie musiał obniżone poczucie własnej wartości. Doznane krzywdy i urazy oraz niski poziom akceptacji wytworzy w nim niepewność co do swoich możliwości.

Samoocena.

Osoba badana w dzieciństwie narażona była na urazy zarówno fizyczne jak i psychiczne. Jest świadkiem przemocy w rodzinie, co prowadzi do zaniżonej, nieadekwatnej samooceny.

Postawa zależności i związek zależnościowy.

Związek zależnościowy chłopca kształtował się w relacji z babcią, która od chwili jego urodzenia zajmowała się nim i okazywała mu miłość i aprobatę. Z chwilą śmierci babci został sam, ale pozostała postawa zależnościowa.

Potrzeba osiągnięć.

Potrzeba osiągnięć u osoby badanej będzie bardzo niska, spowodowana brakiem akceptacji w dzieciństwie. Rodzina nie zaspokaja podstawowych potrzeb bezpieczeństwa i przynależności co prawdopodobnie rozwinie postawę bierności i wycofania, braku wiary we własne siły.

Motywacja egocentryczna versus prospołeczna.

Brak oparcia ze strony rodziców ukształtuje w Pawle motywację egocentryczną.

CZĘŚĆ III

Portret rzeczywisty osoby badanej.

Cel: diagnoza aktualnego stanu mechanizmów regulacji.

Poczucie własnej wartości.

Chłopie wycofany w kontakcie, sprawdzający wiarygodność osób dorosłych. Utrudniony kontakt społeczny (nieufność, tendencja do wycofywania i zrywania kontaktu, wysoka neurotyczność i zaburzony obraz własnej osoby wiąże się z dotychczasowymi doświadczeniami życiowymi.

Poczucie wartości i akceptacji otrzymywał jedynie od babci. Rodzice nie okazywali mu większego zainteresowania, o czym świadczy pobyt w domu dziecka. Konflikty między rodzicami, agresja rodziców do siebie i do syna, alkoholizm, oddanie do domu dziecka doprowadziły do niskiej wiary we własne siły.

Obecnie osoba badana podjęła pracę i dalszą naukę, lecz nadal przy drobnych niepowodzeniach rezygnuje z dalszego wysiłku „ucieka w kąt”.

Samoocena.

U osoby badanej stwierdza się niska samoocenę, co prowadzi do niewykorzystania własnego potencjału. Paweł opuszczając dom dziecka wrócił do matki i nadal z nią mieszka, gdyż uważa, że sam by sobie nie poradził.

Postawa zależności i związek zależnościowy.

Paweł ma tendencje do zaspokajania własnych potrzeb, ale muszą być one akceptowane przez otoczenie, czyli możemy określić jako silnie żależnościową postawę. Chce być akceptowany przez otoczenie.

Potrzeba osiągnięć.

Ograniczona ilość bodźców pozytywnych z dzieciństwa spowodowała niską potrzebę osiągnięć. Zawodzi mechanizm samonapędzający. Rozwinęła się postawa bierności na to co „przyniesie życie”. Brak wiary we własne możliwości. Ma trudności z przeprowadzeniem swoich zamiarów do końca.

Motywacja egocentryczna versus prospołeczna.

U Pawła dominuje motywacja egocentryczna. Stwierdza się brak umiejętności okazywania uczuć, stwierdza się brak umiejętności okazywania uczuć drugiej osobie, trudności z nawiązywaniem przyjacielskich stosunków-zaufanie. Ma kłopoty z odnalezieniem siebie jako mężczyzny w społeczeństwie. Nie radzi sobie w związkach partnerskich z kobietami, z okazywaniem szacunku i miłości innym. Jedyny model jaki zna nie opierał się na tego rodzaju aspektach.

CZĘŚĆ IV

Weryfikacja zastosowanego modelu, podsumowanie i wnioski.

Na zakończenie chciałabym dokonać weryfikacji zastosowanego modelu, na ile portret hipotetyczny odpowiada portretowi rzeczywistemu osoby badanej.

Model teoretyczny:

• Poczucie własnej wartości - niskie;

• Samoocena - nieadekwatna;

• Postawa zależności i związek zależnościowy - silny;

• Potrzeba osiągnięć - niska;

• Motywacja egocentryczna versus prospołeczna - dominacja motywów egocentrycznych;

Portret rzeczywisty osoby badanej:

• Poczucie własnej wartości - niskie;

• Samoocena - nieadekwatna;

• Postawa zależności i związek zależnościowy - silny;

• Potrzeba osiągnięć - niska;

• Motywacja egocentryczna versus prospołeczna - dominacja motywów egocentrycznych;

Podsumowując można stwierdzić, że model teoretyczny pokrywa się z portretem rzeczywistym osoby badanej. Wobec czego jest on użyteczny dla badaczy.

9

1

---