Toksykologia
Przyczyny zgonów:
choroby układu krążenia
nowotwory
urazy
zatrucia przypadkowe, samobójcze, zawodowe
Trucizna to każda substancja (stała, płynna, gazowa), która po wprowadzeniu do organizmu zakłóca jego funkcje życiowe.
W pewnych warunkach prawie każdy lek może stać się trucizną zależnie od dawki, drogi wprowadzenia, stanu zdrowia osoby przyjmującej lek i wielu innych czynników.
Rys historyczny:
Definicja trucizny wg Paracalusa:
„Sola dosis facit venerum”- „wszystko jest trucizną i nic nią nie jest. Dawka decyduje tylko, czy coś nie jest trucizną.”
Toksykologia teoretyczna dzieli się na:
ogólną - zajmującą się definicją podstawowych pojęć, tj. trucizna, zatrucie itd.
szczegółową- bada i opisuje trucizny
doświadczalną- opracowuje modele badawcze i zajmuje się śledzeniem losu trucizn w organizmie.
Toksykologia stosowana (praktyczna) obejmuje:
toksykologia kliniczna- dyscyplina medyczna diagnozująca i lecząca zatrucia
toksykologia sądowo- lekarska- czyli ekspertyza i opiniowanie
O przeżyciu decydują:
dawka wchłonięta
szybkość wchłaniania i eliminacji trucizny
droga wprowadzenia do organizmu
rozpuszczalność
stężenie trucizny
indywidualne cechy ustroju
Większość zatruć przypadkowych (30%) dotyczy małych dzieci, spowodowane są nieodpowiednio zabezpieczonymi, ogólnodostępnymi środkami chemicznymi i lekami.
Zatrucia dorosłych:
ekspozycja trucizn w czasie pracy (5%)
tentament suicidi (65%)- samobójcze
leki (nasenne, uspakajające, psychotropowe)
alkohole (etanol, metanol, glikole)
gazy (tlenek węgla)
śmiertelność 1%
najczęściej wystarczają klasyczne metody terapeutyczne.
Dawka ma zasadnicze znaczenie w definicji trucizny:
Dawka toksyczna (dosis toxica) jest to ilość substancji, która po wchłonięciu do organizmu wywołuje efekt toksyczny.
Dawka śmiertelna (dosis letalis) jest to ilość substancji powodująca śmierć organizmu po jednorazowym podaniu.
Drugim bardzo ważnym pojęciem jest stężenie- ilość obecna w medium podlegającym badaniu.
Podział trucizn:
pod względem toksyczności
podział ze względu na zmiany w organizmie
Trucizny powodujące wyraźne zmiany:
działające miejscowo- kwasy, ługi, brom- powodują martwicę tkanek
miąższowe- metale, sole metali ciążkich- uszkadzają nerki, wątrobę, serce
Trucizny mogące nie wywoływać wyraźnych zmian:
lotne- działają na ośrodkowy układ nerwowy- rozpuszczalniki, alkohole
krew- CO, cyjanki, fenole, leki, narkotyki
O toksyczności swoistej i odległych skutkach działania różnych związków chemicznych świadczą:
ch. nowotworowe
zmiany genetyczne
uszkodzenie immunologiczne
zaburzenia psychiczne
wady rozwojowe
Ekspozycja (narażenie)
Fizyczny kontakt żywego organizmu z czynnikiem chemicznym, fizycznym lub biologicznym, wyrażony stężeniem lub natężeniem i czasem trwania.
Podczas narażenia może dojść do pobrania substancji chemicznej, a następnie jej wchłonięcia, które określa dawka wchłonięta. Obecność w próbkach materiału biologicznego może być dowodem narażenia.
Efekt
Każda biologiczna zmiana w organizmie, narządzie lub tkance spowodowana lub związana z narażeniem na substancją chemiczną.
Efekt szkodliwy
Nieodwracalna zmiana biologiczna, skutek narażenia (czynnościowa, morfologiczna)
Skutki zatrucia
miejscowe
uogólnione- systemowe
Mogą również być:
łagodne (nudności, wymioty)
ostre- poważne (zaburzenia oddychania, zaburzenia rytmu serca)
Dawka- ilość podana trucizny
Stężenie- ilość trucizny obecna w medium
Stężenie krytyczne w komórce- stężenie, przy którym zachodzą zmiany czynnościowe komórki odwracalne lub nieodwracalne, niepożądane lub szkodliwe.
Narząd krytyczny- narząd, który jako pierwszy osiąga stężenie krytyczne substancji toksycznej.
Drogi skażenia:
spożycie (przewód pokarmowy)- dzieci, samobójcy, alkoholicy
iniekcja- narkomani, ukąszenia, użądlenia
inhalacja- gazy, pary, aerozole
absorbcja (skóra)- związki fosfoorganiczne
Ostre zatrucie
Stan spowodowany nagłym wchłonięciem substancji, która w wyniku swoistych właściwości toksodynamicznych powoduje ciężkie zaburzenia czynności organizmu do jego śmierci włącznie.
3
2004-02-23 Julia