Spis treści:

1. Podatek rolny

1. Podatek rolny

Podatek rolny, z racji stanowienia źródła dochodów gminnych należy zakwalifikować, wraz z podatkiem leśnym, podatkiem od nieruchomości oraz podatkiem od środków transportowych, do grupy lokalnych podatków majątkowych (kryterium ekonomiczne). Ponieważ podatki te nie są płacone z majątku, lecz majątek stanowi w ich przypadku jedynie podstawę opodatkowania, za precyzyjne należy uznać określenie tych konstrukcji fiskalnych jako nominalnych podatków majątkowych.

Naliczany jest on od powierzchni użytków rolnych przeliczonych na tzw. hektary przeliczeniowe przy uwzględnieniu rodzaju gruntów, klas użytków rolnych i miejsca położenia gruntów. Mimo że podatników jest ponad 2 mln, udział tego podatku w dochodach państwa nie przekracza 0,7%, a w budżetach gmin 2%.

Podmiot podatku:

Podmiotem tego podatku są osoby fizyczne, osoby prawne (również wspólnie prowadzące gospodarstwo rolne) oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, będące 1 stycznia roku podatkowego właścicielami lub samoistnymi posiadaczami gospodarstw rolnych.

Zwolnienie podmiotowe:

Z obowiązku podatkowego zwolnione są gminy i Skarb Państwa. Od opodatkowania podatkiem od nieruchomości wolne są kościelne osoby prawne, gminy żydowskie, Związek Gmin Żydowskich, jeżeli nieruchomości lub ich części przeznaczone są na cele niemieszkalne (za wyjątkiem wykorzystywanej na działalność gospodarczą), lub mieszkalne duchownych i członków zakonu.

Przedmiot podatku:

Przedmiotem podatku są grunty gospodarstw rolnych, o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha przeliczeniowy.

Za gospodarstwo rolne dla celów podatku rolnego uważa się obszar:

• Użytków rolnych,

• Gruntów pod stawami oraz

• Gruntów pod zabudowaniami związanymi z prowadzeniem tego gospodarstwa.

Nie podlegają podatkowi grunty:

• Pod jeziorami i wodami płynącymi, grunty pod zbiornikami wodnymi itp.

• Stanowiące nieużytki,

• Wpisane do rejestru zabytków,

• Zajęte na prowadzenie innej niż rolnicza działalności gospodarczej,

• Stanowiące działki przyzagrodowe emerytów lub inwalidów członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych,

• Włączone na cele nierolnicze decyzją administracyjną.

Podstawa opodatkowania:

Podstawą opodatkowania w podatku rolnym jest powierzchnia gospodarstwa rolnego wyrażona w hektarach przeliczeniowych, odzwierciedlających możliwość osiągania dochodu z gospodarstwa rolnego.

Liczbę tego rodzaju ustala się na podstawie:

• Wielkości powierzchni,

• Rodzajów użytków rolnych,

• Klas użytków rolnych,

• Położenia użytków rolnych na terenie jednego z 4 okręgów podatkowych (zróżnicowanie ze względu na czynniki ekonomiczne i produkcyjno-klimatyczne).

Przeliczniki stawek podatku rolnego, uwzględniające powyższe kryteria prezentuje tabela.

Rodzaje użytków rolnych	Grunty orne				Łąki i pastwiska
Okręgi podatkowe	I	II	III	IV	I	II	III	IV
Klasa użytków rolnych	Przeliczniki
I	1,95	1,80	1,65	1,45	1,75	1,60	1,45	1,35
II	1,80	1,65	1,50	1,35	1,45	1,35	1,25	1,10
III a	1,65	1,50	1,40	1,25
III					1,25	1,15	1,05	0,95
III b	1,35	1,25	1,15	1,00
IV a	1,10	1,00	0,90	0,80
IV					0,75	0,70	0,60	0,55
IV b	0,80	0,75	0,65	0,60
V	0,35	0,30	0,25	0,20	0,20	0,20	0,15	0,15
VI	0,20	0,15	0,10	0,05	0,15	0,15	0,10	0,05

Grunty pod stawami zarybionymi bez względu na miejsce położenia przelicza się na hektary przeliczeniowe według następujących przeliczników: 1 ha stawu zarybionego łososiem, trocią, głowacicą, palią i pstrągiem - 1,0 ha przeliczeniowy; 1 ha stawu zarybionego innymi gatunkami ryb - 0,20 ha przeliczeniowego.

Stawki podatkowe:

Stawki podatku rolnego są rocznymi stawkami kwotowymi, kształtowanymi w relacji do 1 ha przeliczeniowego. Ustala się je jako równowartość pieniężną 2,5 q żyta[10] obliczona wg średniej ceny skupu żyta[11] za pierwsze 3 kwartały[12] roku poprzedzającego rok podatkowy.

Na podstawie komunikatu Prezesa GUS z 16 października 1999 roku średnia cena żyta za okres III pierwszych kwartałów 1999 roku wynosiła 29,11 zł/1q. - zatem podatek, z 1 hektara przeliczeniowego (dla przelicznika 1,0) w roku 2000 będzie wynosił 72,78 zł (jeden z nielicznych przypadków obniżki w ostatnich latach wielkości podatku, ten bowiem w 1997 roku wynosił 87,2 zł).

Zwolnienia przedmiotowe:

W ustawie o podatku rolnym określono następujące zwolnienia:

• Użytki rolne klas V,VI.VI z (zwolnienie stosowane z urzędu).

• Grunty położone w pasie drogi granicznej (zwolnienie stosowane z urzędu).

• Grunty orne, łąki i pastwiska objęte melioracją.

• Użytki rolne, na których zaprzestano produkcji rolnej , przy czym zwolnienie dotyczyć może nie więcej niż 20% powierzchni użytków rolnych gospodarstwa, nie więcej niż 10 ha (do 3 lat).

• Grunty lub prawo wieczystego użytkowania gruntów, nabyte w drodze kupna na utworzenie nowego lub powiększenie już istniejącego gospodarstwa do powierzchni nie przekraczającej 100 ha, oraz grunty Państwowego Funduszu Ziemi i Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa (na 5 lat)[13].

• Grunty powstałe z zagospodarowania nieużytków (na 5 lat).

• Grunty otrzymane w wyniku wymiany lub scalenia (na 1 rok).

Ulgi podatkowe:

1. Po okresie zwolnienia z podatku, dla gruntów wymienionych w trzech ostatnich punktach, stosowana jest ulga podatkowa w wysokości: 75% w pierwszym roku; 50% w drugim.

2. Podatnikom podatku rolnego, na okres nie dłuższy niż 15 lat, przysługuje 25% ulga inwestycyjna z tytułu:

• Budowy lub modernizacji budynków inwentarskich oraz obiektów służących ochronie środowiska.

• Zakupu i zainstalowania: deszczowni, urządzeń melioracyjnych i zaopatrzenia gospodarstwa w wodę oraz urządzeń do wykorzystywania na cele produkcyjne naturalnych źródeł energii.

Ulga ta przyznawana jest po zakończeniu inwestycji pod warunkiem jej odpowiedniego udokumentowania.

3. Stosowana jest również 60% ulga podmiotowa dla żołnierzy[14] odbywających zasadniczą służbę wojskową, służbę zastępczą lub szkolenie wojskowe, trwające dłużej niż 9 miesięcy.

4. Przewidziane są także ulgi przedmiotowe stosowane z urzędu dla gruntów położonych na terenach podgórskich i górskich w wysokości: 30% kwoty podatku dla gruntów klas: I, II, IIIa, III, IIIb, lub 60% kwoty podatku dla gruntów klasy IVa, IV, IVb.

5. Szczególną formą ulgi w podatku rolnym jest zaniechanie ustalania lub poboru podatku. Zaniechanie ma miejsce w przypadku wystąpienia klęski żywiołowej, która spowodowała istotne szkody majątkowe. Podstawą obliczenia wysokości ulgi jest wysokość otrzymanego przez poszkodowanych odszkodowania z tytułu ubezpieczenia.

6. Za specyficzną ulgę uznaje się również prawo wojewody do zaliczenia niektórych gmin do innych okręgów podatkowych. Prawo to przysługuje również radzie gminy w odniesieniu do niektórych wsi.

7. Rada gminy może wprowadzić inne niż wymienione ulgi i zwolnienia. Rada gminy jest uprawniona do obniżania ceny skupu ustalanych dla potrzeby podatku rolnego.

Pośród ulg i zwolnień wyróżnić można ulgi i zwolnienia stosowane z urzędu oraz przyznawane, na wniosek podatnika, w drodze decyzji przez wójta, burmistrza lub prezydenta. W przypadku podatku rolnego wprowadzono specyficzny mechanizm kumulowania ulg i zwolnień podatkowych. W pierwszej kolejności stosuje się ulgi dotyczące terenów górskich, a następnie ulgi związane z gruntami o niższych klasach, scalonymi, zagospodarowanymi itd., ulgi dla rodzin żołnierzy i ulgi w razie klęski żywiołowej. Każda ulga zmniejsza podstawę do naliczenia kolejnej.

Stosowanie, z mocy ustawy, ulg i zwolnień przez gminy nie wywołuje daleko idących skutków ekonomicznych dla gmin[15]. Po nowelizacji ustawy o finansowaniu gmin z grudnia 1995 roku gminom przysługuje prawo do zwrotu kwot nie pobranych z tytułu stosowania ustawowej ulgi w podatku rolnym[16].

Zobowiązania podatkowe powstaje:

W drodze decyzji administracyjnej organu gminy - w przypadku osób fizycznych,

Z mocy prawa - w przypadku osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, jednostek organizacyjnych Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych.

Obowiązek podatkowy w podatku rolnym powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności uzasadniające powstanie tego obowiązku. Obowiązek wygasa ostatniego dnia miesiąca, w którym przestały istnieć okoliczności uzasadniające ten obowiązek. Rozwiązanie to eliminuje możliwość podwójnego opodatkowani gruntów rolnych, podatkiem rolnym i podatkiem od nieruchomości, w przypadku przeznaczenia ich na inną działalność niż działalność rolnicza.

W przypadku osób fizycznych podatek rolny wraz z podatkiem leśnym i od nieruchomości pobierane są w formie łącznego zobowiązania pieniężnego na podstawie jednego nakazu płatniczego. Taki pobór podatków umożliwiają przepisy wykonawcze do ustawy o zobowiązaniach podatkowych.

Płatności podatku:

Podatek rolny płatny jest w ratach, w terminie do 15 marca, maja, września i listopada roku podatkowego.

2. Podatek leśny

Podatek leśny, podobny w charakterze do podatku rolnego obejmuje pół miliona podatników, wpływy natomiast wynoszą 111 mln zł, tj. 0,09% dochodów państwa i 0,3% dochodów gmin.

Podstawę opodatkowania podatkiem leśnym stanowi liczba hektarów przeliczeniowych, ustalona na podstawie powierzchni głównych gatunków drzew w drzewostanie i klas bonitacji drzewostanu dla głównych gatunków drzew - wynikających z planu urządzenia lasu, według stanu na dzień 1 stycznia roku podatkowego.

Podatek leśny od jednego hektara przeliczeniowego wynosi równowartość pieniężną 0,200 m3 drewna tartacznego iglastego.

3. Podatek od nieruchomości

Podatek od nieruchomości ma charakter podatku majątkowego, a podstawę opodatkowania gruntów i budynków stanowi ich powierzchnia bez uwzględnienia ich wartości. Przy 10 mln podatników, w 1997 r. wpływy z tego podatku wyniosły 4.427 mln zł, a więc 3,8% ogółu i 11,2% dochodów podatkowych gmin.

Z podatku od nieruchomości ustawowo zwolnione zostały:

1. nieruchomości lub ich części zajęte na potrzeby organów i administracji samorządu terytorialnego,

2. pod warunkiem wzajemności - nieruchomości będące własnością państw obcych lub organizacji międzynarodowych albo przekazane im w użytkowanie wieczyste, przeznaczone na siedziby przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych i innych misji korzystających z przywilejów i immunitetów na mocy ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych,

3. budowle dróg publicznych oraz grunty zajęte pod te drogi, wraz z pasami drogowymi,

4. budowle wykorzystywane wyłącznie na potrzeby publicznego transportu kolejowego i zajęte pod nie grunty oraz budowle wykorzystywane wyłącznie na potrzeby lotnisk, portów morskich i rzecznych,

5. budowle wykorzystywane bezpośrednio do wytwarzania energii elektrycznej lub ciepła, linie elektroenergetyczne przesyłowe i rozdzielcze, rurociągi i przewody sieci rozdzielczej gazów, ciepła, paliw i wody, budowle służące do odprowadzania i oczyszczania ścieków, budynki lub ich części bezpośrednio związane z procesem poboru i uzdatniania wody,

6. grunty pod wodami płynącymi i kanałami żeglownymi, z wyjątkiem jezior oraz gruntów zajętych na zbiorniki wodne retencyjne lub elektrowni wodnych,

7. budynki gospodarcze lub ich części związane z działalnością leśną, zajęte na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej, oraz w gospodarstwach rolnych, w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, budynki gospodarcze lub ich części związane z działalnością rolniczą,

8. nieruchomości lub ich części zajęte na potrzeby prowadzenia przez stowarzyszenia statutowej działalności wśród dzieci i młodzieży w zakresie oświaty, wychowania, nauki i techniki, kultury fizycznej i sportu, z wyjątkiem wykorzystywanych do prowadzenia działalności gospodarczej, oraz grunty zajęte trwale na obozowiska i bazy wypoczynkowe dzieci i młodzieży,

9. budynki i grunty wpisane indywidualnie do rejestru zabytków, pod warunkiem ich utrzymania i konserwacji zgodnie z przepisami o ochronie zabytków, z wyjątkiem części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej,

10. budynki i grunty we władaniu muzeów rejestrowanych,

11. nieruchomości lub ich części zwolnione od podatku od nieruchomości na podstawie odrębnych ustaw,

12. grunty, budowle i budynki położone na terenie specjalnej strefy ekonomicznej, których właścicielem lub użytkownikiem wieczystym jest zarządzający strefą lub które służą do prowadzenia, na podstawie zezwolenia, działalności gospodarczej na terenie strefy.

Inne zwolnienia może wprowadzić Rada gminy.

Stawki podatkowe w podatku od nieruchomości określa Rada gminy. Nie mogą one jednakże przekroczyć maksymalnych stawek określonych przez ustawodawcę.

4. Podatek od środków transportu

Podatek od środków transportowych ma również charakter podatku majątkowego. Od 1998 r. nie są nim objęci właściciele samochodów osobowych, a jedynie ciężarowych od 2 ton, autobusów, przyczep i naczep powyżej 5 ton oraz ciągników siodłowych i balastowych. Stąd udział tego podatku w dochodach z tytułu podatków ogółem spada z 1% w 1997 r. do 0,2% w tym roku, a w dochodach gmin z 2,9% do 0,6%.

Podmiot podatku:

Podatnikami podatku od środków transportowych są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, jeżeli dany środek transportowy został na nie zarejestrowany lub wpisany do rejestru.

Przedmiot podatku:

W podatku od środków transportowych przedmiotem opodatkowania jest własność środków transportowych.

Podstawa opodatkowania:

Podstawa opodatkowania wyrażona jest ilościowo i jest nią liczba środków transportowych, będąca własnością danego podatnika.

Stawki podatkowe:

Stawki podatku od środków transportowych są stawkami kwotowymi, waloryzowanymi corocznie o wskaźnik wzrostu cen towarów konsumpcyjnych przez Ministra Finansów.

Wysokość stawek podatku zależy od:

• rodzaju środka transportowego,

• pojemności skokowej silnika lub mocy silnika, ładowności albo masy całkowitej,

• wieku lub wartości środka transportowego.

Jakkolwiek rada gminna ma pewne możliwości kształtowania stawek podatku od środków transportowych w oparciu o powyższe kryteria, to obowiązuje ją górny limit kwot podatku zawartych w ustawie. Począwszy od 1 stycznia 2000 roku wynoszą one np.:

• 2081,4 zł - od samochodów ciężarowych o ładowności powyżej 12 ton oraz ciągnika siodłowego i balastowego,

• 1.609,44 zł. - od samochodu ciężarowego o ładowności od 2 do 12 t, przyczepy i naczepy o ładowności powyżej 5t oraz autobusu.

Przykładowa wysokość stawek podatku od środków transportowych (Tomaszów Mazowiecki)

Podatek od środków transportowych wynosi rocznie:
Samochody ciężarowe o ładowności:

od 2 ton do 4 ton włącznie	850,00zł
powyżej 4 ton do 6 ton włącznie	1000,00zł
powyżej 6 ton do 8 ton włącznie	1050,00zł
powyżej 8 ton do 10 ton włącznie	1300,00zł
powyżej 10 ton do 12 ton włącznie	1500,00zł
powyżej 12 ton	1850,00zł

Ciągniki:

siodłowe i balastowe

1350,00zł

Przyczepy i naczepy:

powyżej 5 ton do 20 ton włącznie	810,00zł
powyżej 20 ton	1000,00zł

Autobusy:

do 15 miejsc	850,00zł
powyżej 15 miejsc do 30 miejsc	1150,00zł
powyżej 30 miejsc	1500,00zł

Podatek płatny jest na rachunek gminy (z pewnymi wyjątkami dotyczącymi pojazdów zarejestrowanych po 1 września danego roku) w dwóch równych ratach, w terminie do 15 lutego i do 15 września każdego roku.

Zwolnienie przedmiotowe:

Wprowadzono również zwolnienie przedmiotowe środków transportowych stanowiących:

• zapasy mobilizacyjne

W kompetencjach rady gminy leży wprowadzenie innych niż wymienione zwolnień przedmiotowych jak i podmiotowych.

Zobowiązania podatkowe powstaje z mocy prawa bez wezwania gminy.

5. Podatek od posiadania psów

Podatek od posiadania psów należy do grupy podatków bezpośrednich, rzeczowych i konsumpcyjnych.

Podmiotem podatku są wyłącznie osoby fizyczne.

Przedmiotem opodatkowania jest posiadanie psa.

Podstawa opodatkowania jest wyrażona ilościowo i jest nią ilość posiadanych psów.

Stawki podatku od posiadania psów są stawkami kwotowymi, ustalanymi przez rady gmin. Stawki te nie mogą jednak przekroczyć poziomu określonego pierwotnie w ustawie lub rozporządzeniu Ministra Finansów. W chwili obecnej maksymalne stawki podatku od jednego psa nie mogą przekroczyć 31,74 zł. rocznie. Termin poboru podatku jest ustalany przez rady gmin.

Zwolnienia podmiotowe przyznane zostały:

• pracownikom personelu dyplomatycznego i konsularnego,

• osobom kalekim,

• osobom w wieku powyżej 70 lat - od jednego psa,

• osobom utrzymującym psa w celu pilnowania gospodarstw rolnych (do dwóch psów).

• Dodatkowo rada gminy może ustalić inne zwolnienia (np. dla osób które wzięły psa ze schroniska)

W Polsce jest około 5 mln psów, których właściciele powinni płacić roczną opłatę sanitarną zwaną podatkiem od posiadania psów. Szacowane wpływy od wszystkich posiadaczy psów mogłyby zasilić budżet gmin łącznie kwotą 100 mln zł. W praktyce jednak wpływy te stanowią mniej niż pół procentu ogólnych dochodów własnych danej jednostki samorządowej co częściowo wynika z dużej liczby psów utrzymywanych w celu pilnowania gospodarstw rolnych, a częściowo z braku jakiejkolwiek ewidencji płatników tego podatku.

6. Podatek od spadków i darowizn

Pośród majątkowych podatków, do jakich niewątpliwie zaliczyć należy podatek od spadków i darowizn, przeważają podatki o charakterze nominalnym - w ich przypadku majątek stanowi jedynie podstawę do naliczenia podatku, przy czym sam podatek płacony jest z uzyskiwanych przychodów. W przypadku podatku od spadków i darowizn bardziej adekwatne byłoby jednak określenie podatek majątkowy realny.

W 1997 r. wpływy z tytułu podatku od spadków i darowizn wyniosły 85 mln zł, i stanowiły zaledwie 0,07% ogółu dochodów budżetu państwa i 0,5 % dochodów gmin. Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych, a w wypadku darowizny obowiązek podatkowy ciąży solidarnie na obdarowanym i darczyńcy.

Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.

Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.

Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, według obowiązujących skal .

Podmiot podatku:

Obowiązek podatkowy ciąży na osobach fizycznych (obywatelach polskich lub osobach zamieszkałych na stałe w Polsce), będących nabywcami własności rzeczy i praw majątkowych. Powstanie obowiązku podatkowego uzależnione jest, od sposobu nabycia, lub charakteru prawnego, rzeczy i praw majątkowych.

Wyłączenie z obowiązku podatkowego:

Obowiązek podatkowy nie dotyczy:

• Nabywców własności rzeczy i praw majątkowych oraz obdarowanych i darczyńców, jeżeli w dniu nabycia byli obcokrajowcami i nie mieli stałego miejsca zamieszkania w Polsce - w odniesieniu do rzeczy ruchomych znajdujących się w kraju lub praw majątkowych podlegających wykonaniu w kraju,

• Nabycia w drodze spadku lub darowizny praw autorskich i praw pokrewnych, praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych oraz wierzytelności wynikających z nabycia tych praw.

Przedmiot podatku:

Podatkiem objęte jest nabycie przez osoby fizyczne rzeczy i praw majątkowych w drodze:

• Spadku - własność rzeczy znajdujących się w kraju (lub za granicą) i praw majątkowych wykonywanych w kraju (za granicą),

• Darowizny - własność rzeczy znajdujących się w kraju (za granicą) i praw majątkowych wykonywanych w kraju (za granicą),

• Zasiedzenia - własność rzeczy,

• Dyspozycji wkładcy na wypadek jego śmierci - prawo do wkładu oszczędnościowego.

Podstawa opodatkowania:

Podstawą opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn jest wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (tzw. czysta wartość), pomniejszona o kwotę wolną od podatku. Do długów i ciężarów zalicza się m.in. koszty choroby spadkodawcy, obowiązek wykonania zapisów i poleceń zawartych w testamencie, wypłaty z tytułu zachowku oraz inne obowiązki dotyczące spadków a wynikające z przepisów Kodeksu cywilnego.

Wartość nabytych rzeczy i praw ustala się wg ich wartości rynkowej, w oparciu o ceny stosowane w danej miejscowości w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, na dzień powstania obowiązku podatkowego.

Spadek lub darowizny otrzymane od tej samej osoby, w ciągu 5 lat kolejnych lat, dolicza się do podstawy opodatkowania, po potrąceniu zapłaconych od wcześniejszych kwot podatków. W przypadku nabycia prawa do świadczeń okresowych o nieustalonej wartości, podstawę opodatkowania ustala się w miarę wykonywania świadczeń. Za zgodą podatnika można przyjąć prawdopodobną wartość świadczeń okresowych będącą wielokrotnością świadczeń rocznych:

• 25-krotność, dla świadczeń na okres powyżej 40 lat,

• Max 22-krotność, dla świadczeń do 40 lat,

• 5-krotność - na czas nieoznaczony,

• W przypadku świadczeń dożywotnich obowiązują, dla ustalenia podstawy opodatkowania, przeliczniki wieku osoby uprawnionej do świadczenia (wartość świadczenia została ustalona jako 5 - 22-krotność świadczenia rocznego).

Kwota wolna od podatku:

Kwota wolna od opodatkowania w I grupie podatkowej wynosi 7.510 zł; w II grupie podatkowej w przybliżeniu ³/₄ kwoty z grupy pierwszej (5.670 zł.); w III grupie w przybliżeniu ¹/₂ kwoty z grupy pierwszej (3.820 zł.).

Stawki podatkowe dla spadków i darowizn:

1. Stawki podatku, z wyłączeniem przypadków nabycia własności w drodze zasiedzenia, są stawkami procentowymi, zmiennymi, progresywnymi, o rozpiętości od 3% do 20%. Stawki podatkowe są zróżnicowane w zależności od wartości nabytego prawa majątkowego lub rzeczy oraz stosunku osobistego między zbywcą a nabywcą prawa majątkowego. Z punktu widzenia stosunku osobistego określono trzy grupy podatkowe:

• I grupa - małżonkowie, zstępni, wstępni, pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie,

• II grupa - zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych,

• III grupa podatkowa - pozostali nabywcy.

W obrębie każdej grupy podatkowej wydzielono 3 szczeble i podstawy opodatkowania o stałej rozpiętości 8.010 zł. Stawki przyrostu są różne w każdej z grup podatkowych i zmieniają się:

• W pierwszej grupie o 2%,

• W drugiej grupie o 3 (2)%,

• W trzeciej grupie o 4 %.

2. Dla opodatkowania zasiedzeń zastosowano jednolitą, 7% stawkę podatkową od wartości rzeczy. Ponieważ pomiędzy prawem poprzednika a prawem nabywcy rzeczy ruchomych lub nieruchomości nie występuje jakakolwiek zależność (nabycie prawa własności do ruchomości następuje po trzech latach, w odniesieniu do nieruchomości - po 20 (30 latach), nie jest możliwe zaliczenie nabywcy do określonej grupy podatkowej i zastosowanie którejkolwiek skali podatkowej. W przypadku zasiedzeń nie istnieje możliwość odliczenia kwot wolnych od opodatkowania.

Zróżnicowanie obciążenia podstawy opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn prezentuje wykres i tabela.

Tabela 1. Skala podatku od spadków i darowizn

Kwoty nadwyżki w złotych	Podatek wynosi
ponad do
1) od nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej:
- 8.010 zł 8.010 zł - 16.020 zł 16.020 zł -	3% 240 zł i 5% od nadwyżki ponad 8.010 zł 640 zł i 7% od nadwyżki ponad 16.020 zł
2) od nabywców zaliczonych do II gr. podatkowej:
- 8.010 zł 8.010 zł - 16.020 zł 16.020 zł -	7% 560 zł 70 groszy i 9% od nadwyżki ponad 8.010 zł 1.281 zł i 12% od nadwyżki ponad 16.020 zł
3) od nabywców zaliczonych do III gr. podatkowej
- 8.010 zł 8.010 zł - 16.020 zł 16.020 zł -	12 % 961 zł 20 groszy i 16% od nadwyżki ponad 8.010 zł 2.242 zł 80 groszy i 20 % od nadwyżki ponad 16.020 zł

W przypadkach wzrostu cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku o ponad 20%, Minister Finansów, w drodze rozporządzenia, ma prawo zmieniać zarówno stawki podatku jak i kwoty wolne od opodatkowania.

Zwolnienia przedmiotowe:

Zwolnienia z podatku od spadków i darowizn wyłączają z kategorii przedmiotów opodatkowania zjawiska finansowe dotyczące m.in.:

• Nabycia w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do pierwszej grupy podatkowej w wysokości 7510 zł (15020 zł) przez okres 5 lat od dnia pierwszej darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy przeznaczone zostaną na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni mieszkaniowej, budowę domu jednorodzinnego itd.,

• Nabycia przez małżonka lub zstępnych (dzieci) w drodze spadku lub darowizny zakładu wytwórczego, budowlanego, handlowego lub usługowego, pod warunkiem prowadzenia zakładu w stanie niepogorszonym przez okres, co najmniej 5 lat od dnia przejęcia spadku albo darowizny (za wyjątkiem zdarzeń o charakterze losowym),

• Nabycia własności i prawa użytkowania wieczystego gospodarstwa rolnego lub jego części (a także budynków produkcyjnych wraz z urządzeniami, jeżeli nabywcami są zstępni lub małżonek zobowiązani do użytkowania budynków i maszyn stanie niepogorszonym przez okres 5 lat), za wyjątkiem budynków mieszkalnych,

a także

• Nabycia własności fizycznie wydzielonej części nieruchomości w drodze zasiedzenia przez osoby będące współwłaścicielami części ułamkowych nieruchomości,

• Nabycia w drodze spadku dzieł sztuki i rękopisów będących przedmiotem twórczości spadkodawcy (...) zabytków ruchomych i kolekcji wpisanych do rejestru zabytków, a także dóbr kultury złożonych w muzeum, przez osoby zaliczone do I i II grupy podatkowej zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków,

• Świadczenia dożywotnie dla osób w wieku powyżej 80 lat.

Ulgi podatkowe:

Ulga podatkowa dotyczy przypadków nabycia: budynku mieszkalnego, lokalu mieszkalnego (lub ich części), spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, prawa do domu jednorodzinnego itp., przez:

• Podatników z I grupy podatkowej - w drodze otrzymania spadku lub darowizny,

• Podatników z II grupy podatkowej - w tylko drodze otrzymania spadku,

• Podatników z III grupy podatkowej - tylko w drodze otrzymania spadku przez osoby sprawujące opiekę nad spadkodawcą.

Ulga „mieszkaniowa” polega na możliwości wyłączenia z do podstawy opodatkowania wartości nabytych lokali i budynków do łącznej wysokości nie przekraczającej 110 m² powierzchni użytkowej.

Ulga przysługuje wymienionym grupom osób, jeżeli spełnią łącznie następujące warunki:

• Są obywatelami polskimi lub mają w Polsce stałe miejsce pobytu,

• Nie posiadają „własnego mieszkania” tj.:

• Nie są właścicielami innego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego (mogą przenieść takie prawo na zstępnych, Skarb Państwa, gminę),

• Nie dysponują spółdzielczym lokatorskim lub własnościowym prawem do lokalu mieszkalnego, domu jednorodzinnego itd. (mogą przenieść takie prawo na zstępnych lub spółdzielnię),

• Nie są najemcami lokalu lub budynku (od umowy takiej mogą odstąpić),

• Będą zamieszkiwać w nabytym lokalu lub budynku przez 5 lat, (niezachowanie tego warunku powoduje wznowienie postępowania podatkowego i naliczenie podatku od nowej podstawy opodatkowania). Warunek ten przestaje obowiązywać w przypadku zbycia lokalu lub budynku z przyczyn uzasadnionych złymi warunkami mieszkaniowymi, o ile nabycie innego lokum nastąpi w przeciągu 6 miesięcy od dnia zbycia.

Zobowiązanie podatkowe:

Zobowiązanie w podatku od spadków i darowizn powstaje:

• Gdy darowizna dokonana jest przed notariuszem z mocy ustawy (notariusz zobowiązany jest do obliczania i pobrania od podatnika podatku oraz wpłacenia go do urzędu skarbowego, na rachunek gminny),

• W pozostałych przypadkach - w drodze decyzji urzędu skarbowego, choć podatek stanowi dochód gminy.

Podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy i praw majątkowych, w drodze spadku lub darowizny.

Zwolnione od podatku jest m.in. :

• nabycie w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej - do określonej w ustawie kwoty - przeznaczonych na nabycie lokalu lub budynku mieszkalnego;

• nabycie w drodze darowizny praw do rachunku oszczędnościowo- kredytowego przez małżonka, wstępnych, zstępnych, rodzeństwo oraz osobę pozostającą faktycznie we wspólnym pożyciu małżeńskim z posiadaczem rachunku oszczędnościowo-kredytowego w kasie mieszkaniowej, pod warunkiem przeznaczenia środków zgromadzonych na tym rachunku na cele mieszkaniowe;

• nabycie w drodze spadku przez osoby zaliczone do I i II grupy podatkowej przedmiotów wyposażenia mieszkania, pościeli, odzieży, bielizny oraz narzędzi pracy przeznaczonych do użytku w gospodarstwie domowym;

• nabycie przez małżonka lub zstępnych w drodze spadku lub darowizny zakładu wytwórczego, budowlanego, handlowego, usługowego lub jego części, pod warunkiem, że zakład ten będzie prowadzony przez nabywcę w stanie niepogorszonym przez okres co najmniej 5 lat;

• nabycie przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą w drodze darowizny maszyn, urządzeń i narzędzi otrzymanych z zagranicy;

• nabycie w drodze spadku prawa do lokalu lub budynku mieszkalnego do równowartości 110 m² (według cen rynkowych), jeżeli będzie służył zaspokojeniu własnych potrzeb mieszkaniowych.

7. Podatek od czynności cywilnoprawnych

Podatek ten pobierany byłby od czynności cywilnoprawnych, których przedmiotem jest odpłatne przeniesienie (nabycie) własności oraz innych praw majątkowych. Aktualnie od niektórych czynności cywilnoprawnych, wymienionych enumeratywnie w ustawie, pobierana jest opłata skarbowa. Zważywszy, że w odniesieniu do czynności cywilnoprawnych opłata skarbowa faktycznie pełni funkcję podatku uzasadnione jest rozdzielenie regulacji w zakresie opłaty skarbowej i poddanie czynności cywilnoprawnych odrębnemu opodatkowaniu.

Obowiązek podatkowy odnosiłby się do czynności cywilnoprawnych, których przedmiotem jest odpłatne przeniesienie własności oraz innych praw majątkowych, jeżeli zbywca własności lub innych praw majątkowych nie jest podatnikiem podatku od towarów i usług z tytułu dokonania tej czynności. Podstawę obliczenia podatku stanowiłaby generalnie wartość rynkowa rzeczy i praw majątkowych, przy czym wysokość procentowych stawek podatku byłaby określona na poziomie dotychczasowych stawek opłaty skarbowej.

Solidarna odpowiedzialność stron czynności cywilnoprawnej za zapłatę podatku wyłączona zostałaby w odniesieniu do nabywców - podatników podatków od towarów i usług nabywających rzeczy i prawa majątkowe w związku z prowadzoną działalnością.

8. Opłaty lokalne

Zakłada się utrzymanie obecnie obowiązujących opłat, to jest opłaty targowej oraz opłaty miejscowej. Pozostawienie tych opłat, z których wpływy stanowią dochody budżetów gmin uzasadnione jest koniecznością ponoszenia zwiększonych kosztów przez gminy w zakresie organizowania targowisk, utrzymania porządku, zapewnienia bezpieczeństwa, zaś w miejscowościach posiadających korzystne właściwości klimatyczne, krajobrazowe - w których pobierana jest opłata miejscowa - rozwojem bazy wypoczynkowej i infrastruktury zapewniających pobyt osób w warunkach o odpowiednim standardzie.

Górne granice stawek opłat lokalnych określone byłyby ustawowo, zaś stawki szczegółowe przez rady gmin .

9. Podatek od wartości nieruchomości (katastralny)

Głównym celem wprowadzenia nowej formy opodatkowania nieruchomości jest stworzenie stabilnego i efektywnego źródła dochodów samorządowych oraz inne niż dotychczas rozłożenie ciężaru podatkowego z tytułu posiadania nieruchomości.

Podatek od wartości nieruchomości zastąpi istniejące obecnie podatki:

• podatek od nieruchomości,

• podatek rolny,

• podatek leśny.

Bazą do ustalenia podstawy opodatkowania będzie wartość fiskalna zamiast powierzchni. Przyjęcie takiego rozwiązania spowoduje, iż dla większości właścicieli nieruchomości wprowadzenie podatku katastralnego nie wiązało się ze wzrostem obciążeń podatkowych.

Dokonana zostanie weryfikacja ulg i zwolnień związanych z nieruchomościami celem wyeliminowania tych, które utraciły swoje funkcje i znaczenie.

Maksymalne stawki podatku od wartości nieruchomości określone zostaną w ustawie. Gminy, których źródłem dochodu będzie ten podatek będą miały uprawnienie do określania stawek podatku w drodze uchwał w granicach określonych ustawą.

Dla celów podatkowych zostanie utworzona nowoczesna ewidencja nieruchomości w postaci katastru fiskalnego. Przy tworzeniu katastru fiskalnego wykorzystane zostaną dane ze składanych przez podatników deklaracji i zeznań podatkowych oraz dane zawarte w istniejących ewidencjach nieruchomości.

Wycena fiskalna nieruchomości będzie przeprowadzona okresowo przy udziale rzeczoznawców majątkowych spełniających wymogi określone przez Ministra Finansów.

Wstępnie szacuje się, iż wycenie będzie podlegało 45 mln nieruchomości, w tym około 28 mln działek gruntowych, 4 mln budynków mieszkalnych, około 11 mln mieszkań i znaczna, trudna do oszacowania, liczba budynków, gospodarczych, magazynowych oraz garaży.

---