ROLA FRYDERYKA II W KSZTAŁTOWANIU NOWOZCESNEJ KULTURY NIEMIECKIEJ
Prusy pod rządami Fryderyka II
Państwo fryderykańskie jako państwo Fryderyka było monarchią absolutną i rozwijało tezę oświeceniowego absolutyzmu w XVIII w.
W krajach Europy Środkowej i Południowej przeprowadzono program reform państwowych - form ustroju feudalnego.
Doktryna państw absolutystycznego w Oświeceniu:
- racjonalizm i laicyzacja (odrzuca się sferę transcendentną)
- państwo staje się tworem świeckim (władca jest Bogiem na ziemi, nie „pomazańcem”)
Władca państwa jest sługą państwa, nie dba o porządek prawny (?), suwerenność; jest niczym nie ograniczony - „Władca pierwszym sługa państwa”. Klasyczna monarchia absolutna w XVII w. Ludwik XIV: „państwo to ja”.
Fryderyk II:
- prawa człowieka - dewiza oświecenia
- zapewnić szczęście poddanym
- doktryna fizjokratów: „ku kapitalizmowi” - prawo prywatne uderzające w feudalny ustrój zależności chłopa od właściciela ziemskiego.
Monarchia biurokratyczna Fryderyka II:
- dyplomacja
- sekretarze i powiernik państwowych tajemnic
- organem zarządu państwem: Generalne Dyrektorium
- o armii i polityce zagran. decydował osobiście FII.
Służba państwu (funkcje społ. każdego poddanego) - prawnika, pastora, nauczyciela ludowego
FII ostro traktuje urzędników. Reforma sądowa i prawna FII. Interesuje go reforma prawa, sądownictwa pruskiego, procedury sądowej i reforma prawa karnego. Staje się szermierzem sprawiedliwości, inicjatorem przedsięwzięcia kodyfikacji. Wszystko to za sprawą oświeceniowych tendencji - „złota rączka” FII minister sprawiedliwości Samuel von Coccei - specjalista, zawodowiec - reforma wymiaru sprawiedliwości:
- uprościć i ujednolicić administrację sądową
- zreformował procedurę sądową
- nowoczesne kadry w sądownictwie oparte na wykwalifikowanych i bezstronnych sędziach (nieprzekupnych).
Fachowość sądów - szybkość postępowania. Wynik - sądownictwo pruskie w XVIII w. wysunęło się na czoło ówczesnej Europy
Kolejne kroki reformatorskie:
- uproszczenie procedur, form pisemnych
- uporządkowanie kompetencji
- ważna likwidacja przekupstwa
- egzaminy dla personelu sądowego
Przez FII zostały zniesione tortury jako metoda środka dowodowego. Łagodzenie wyroków, ułaskawienia królewskie. Zatwierdził jednak wyroki kar cielesnych i śmierci. Stosowanie perswazji - szuka się drogi do poprawy sprawy przestępstwa. Kary za popełnione przestępstwa miały pełnić funkcje odstraszania od popełnienia podobnych przestępstw. głoszony humanizm-racjonalizm polityki karnej nie wyklucza bezwzględności, suwerenności. Dyscyplina wojskowa u FII jest barbarzyńska - za dezercje obcinano nos i uszy.
FII tworzy w Prusach jako pierwszy siec policji wzorując się na paryskiej. Reformy dotyczą także prawa procesowego. Von Coccei po części kodyfikuje prawo osobowe i rzeczowe.
Nowoczesna organizacja sądowa:
- aparat władzy wykonawczej włącznie z monarchą nie powinien ingerować w sprawy sądowe (kanclerz von Coccei walczył o rozgraniczenie kompetencji sądowych i administracyjnych)
- wykluczenie organów władzy z królem włącznie z kwestii sądowych.
- celem było chronienie prostych ludzi przed szykanami prawnymi („ku sprawiedliwości”)
Kultura niemiecka. Architektura:
- Sanssouci - Świątynia Przyjaźni
- Sanssouci - pałacyk - schody, portal z przyczółkiem i kolumnami
- Sanssouci - pokój do pracy i sypialnia króla, pokój koncertowy.
Kultura Prus fryderiańskich: prowadzi politykę kulturalną, ma ogromny wpływ ana jej rozwój. Początkowo kultura niem. nie posiada stolicy reprezentacyjnej, brak nawet jedności polit.
FII będzie głosił humanitaryzm i racjonalizm (idee oświeceniowe), rozwój powszechnej oświaty - bardzo ważna dla niego kwestia. Sprawa oświaty staje się sprawą ogólnonarodową. Powstają szkoły ludowe dla dzieci wiejskich (nauka czytania, pisania i religii). Odnawia berlińską Akademię Nauk (klasy: fizyki, matematyki, filozofii i sztuk pięknych). Klasycyzm w budynkach państwowych FII wiąże się z jego zamiłowanie do gr. architektury, np. fasada Opery Berlińskiej pozostaje pod jej wpływem. Król ingeruje w architekturę i urbanistykę Panteonu - architekt Knobelsdorff.
W Prusach rozwija się niem. życie teatralne: Gottsched i dramaturg Lessund (Emilia Galotti wystawiona w Berlinie). Wznosi się gmach Opery Berlińskiej w 1741 - zamiłowanie do muzyki . Król osobiście czuwa nad sprawami teatralnymi, sam ściga artystów za całej Europy. W życiu kulturalnym stolicy dominowała opera.
Środowiska kultury niem.: Berlin, Halle, Królewiec.
Rozwój kultury niem. za Fryderyka I. Duża rola kolonii fr. w Berlinie. Kto rozwijał kulturę w Prusach i kto się jej domagał: biurokraci, ludzie nauki, oświaty i sztuki. Berlin w kulturze niem. był „ośrodkiem propagandy oświeceniowej myśli”, ruchy wydawnicze, obrót książki niem. i zagran.
Nocolai - ważna postać - wydawca i publicysta - był „inicjatywą kulturalną”. Głosił rozwój nauki, ideały oświecenia: tolerancji relig., humanitaryzmu i racjonalizmu.
Mendelssohn - filozof, pisarz; wprowadza filozofie do literatury pięknej, do ówczesnej kultury.
Okres rządów FII zaznaczył się w historii jako polityka tolerancji relig. i wolności prasy. Nie wtrącał się w dywagacje kult. w prasie, sprawy publ.; władze traktował jednak „na serio”, surowo.
Rozwój kultury berlińskiej czasów fryderykańskich. Określały je berlińskie salony intelektualistów.
Panowanie FII i kultura:
istnieje nieśmiała oświeceniowa literatura niem. (bez poważnych osiągnięć twórczych)
istnieje kierunek gottschedowski, związany z reformatorem niem. polityki, teatru i języka (Johann Gottsched)
rządy FII to także grupa twórców niem. oświecenia: Leasing, Wielang, Nicolai - oni stanowili kulturę umysłową Prus
końcowe lata rządów FII - to także epoka „burz i naporu” - twórczość Goethego, Herdera i młodego Schillera.
Za Fryderyka premiera Zbójców Schillera w Mannheim (czasów Goethego nie uznajemy za kulturę epoki fryderiańskiej).
FII posługuje się jezykiem fr., nie lubi prowadzić konwersacji w niemieckim. K
Koncepcja oświaty fryderiańskiej: doktryny pedagogiczne to nowość w XVII i XVIII w. w Niemczech. Cele: wychowanie do życia, do obowiązków wobec siebie, społeczeństwa i państwa - „wychowywać dobrych poddanych”.
Założenie Szkoły Ludowej. Nauka obejmowała dzieci od 5 do 13-14 roku życia.
Problem tkwił w finansach, kadrach, budynkach szkolnych i książkach - dlatego sprawą oświaty FII zajął się po wojnie siedmioletniej. Program pruskiej szkoły ludowej: nauka religii, czytania, pisania, rachunków i rozumienie podręczników, nauka moralna. Nadzór szkolny - pastor, proboszcz katolicki.
Rachow - propagator szkoły ludowej jako „środka rozwoju rolnictwa” - wydział własny podręcznika o wiedzy rolniczej.
Seminarium Heckera w Berlinie - kolejna szkoła
Szkolnictwo wojskowe miało poparcie króla.
Główny ośrodek oświaty to Berlin
Akademia Leśna
kursy budowlane
Wojskowa Akademia Inżynieryjna
wiele szkół realnych
neohumanistyczne gimnazjum
FII kierował swoje reformy w stronę gimnazjum, zamiłowanie do antyku, nauka łaciny i literatury antycznej. Program: języki klasyczne i nowożytne, logika, filozofia, historia, kształcenie charakteru, umiejętności myślenia; nauki przyrodniczo-matematyczne.
1733 - pierwszy egzamin maturalny w Prusach (jezuici wspomagają oświatę).
Berlin - Akademia Nauk (oświec-fr. instytucja). Król był oficjalnym opiekunem Akademii. Centrum propagandy oświecenia - racjonalizm, empiryzm, nauki przyrodn.-matemat., związana z postaciami: Leibniza, Newtona, Locke'a. Rozwój filozofii - wykładowca uniwersytecki młody Kant (przedstawiciel idealistycznej filozofii niem.). Środowisko kulturalne Niemiec tworzą: naukowcy, literaci, pastorzy. Malarstwo i sztuka plast. w cieniu Antoina La Pesna - portrecista Hohenzollernów i Fryderyka.
SYLWETKA
FRYDERYK II HOHENZOLLERN, zw. Wielkim (1712-86), król prus. od 1740; zdobył na Austrii Śląsk (→ śląskie wojny 1740-45); inicjator I rozbioru Polski 1772, uzyskał Prusy Król. (bez Gdańska i Torunia) oraz część Wielkopolski po rz. Noteć; na ziemiach pol. zagarniętych w I rozbiorze prowadził politykę kolonizacyjną; przedstawiciel oświeconego absolutyzmu; rozbudował wojsko i administrację, utrzymywał uprzywilejowaną pozycję szlachty, unowocześnił skarbowość i sądownictwo, popierał rozwój przemysłu; urzeczywistniał zaborcze cele państwa prus., które przez podboje i reformy uczynił jednym z gł. mocarstw europejskich.