Funkcje zawodowe pielęgniarki

Eksperci WHO w 1993 r określili cztery funkcje pielęgniarstwa w oparciu o które należy formułować kierunki rozwoju pielęgniarstwa

1. Świadczenie opieki i zarządzanie opieką

2. Uczenie pacjentów oraz personelu zajmującego się opieką zdrowotną

3. Realizowanie roli członka zespołu opieki zdrowotnej

4. Działanie na rzecz rozwoju praktyki pielęgniarskiej

Ad.1. Świadczenie opieki zdrowotnej może mieć charakter promocyjny, prewencyjny, leczniczy, rehabilitacyjny, udzielania wsparcia. Za najbardziej skuteczne pełnienie tej funkcji uważa się realizowanie szczegółowych zadań jako procesu pielęgnowania, który wymaga:

1. oceniania potrzeb podopiecznych(jednostki, grupy zbiorowości), niezbędnych zasobów do zaspokajania tych potrzeb

2. określenie tych potrzeb, które powinny być zaspokojone przez pielęgniarki i tych, które wymagają innych fachowców

3. hierarchizowania potrzeb i określenia priorytetów

4. planowania i dostarczenia opieki

5. stworzenie warunków udziału podopiecznego (a także jego najbliższych) we wszystkich zaplanowanych formach opieki

6. dokumentowania wszystkich etapów procesu pielęgnowania, wykorzystania tych informacji w ocenie opieki, pielęgniarki świadczącej opiekę i systemu opieki

7. stosowania podczas wykonywania zadań zaakceptowanych i właściwych norm: kulturowych, etycznych, zawodowych

Ad.2. Uczenie pacjentów oraz personelu zajmującego się opieką zdrowotną. Wymaga to wykonania następujących zadań:

1. oceniania indywidualnej wiedzy i umiejętności niezbędnych do zachowania zdrowia w dobrym stanie albo do jego przywracania

2. przygotowania i dostarczenia niezbędnych informacji

3. organizowania i uczestniczeniu w kampaniach zdrowotnych

4. oceniania wyników programów edukacyjnych

5. pomagania pielęgniarkom (i innym członkom personelu) zajmującym się zdrowiem w zdobywaniu potrzebnych w ich pracy wiedzy i umiejętności

6. stosowania akceptowanych norm: kulturowych, zawodowych, etycznych

Ad.3. Realizowanie roli członka zespołu opieki zdrowotnej. Ta funkcja wymaga podejmowania następujących zadań:

1. współpraca z podmiotem opieki, innymi profesjonalistami, w grupie pielęgniarek w zakresie planowania, organizowania i realizowania opieki

2. zarządzania usługami świadczonymi przez pielęgniarki i dokonywania ich oceny

3. działania w roli lidera zespołu opieki świadczącego usługi pielęgniarskie

4. negocjowania z osobami korzystającymi z usług pielęgniarskich warunków realizacji opieki

5. współpracy w interdyscyplinarnych zespołach opiekuńczych w zakresie planowania, koordynacji, rozwoju i ewaluacji świadczonych usług

6. sporządzania raportów skierowanych do władz różnego szczebla, współpracy z mediami

Ad.4. Działanie na rzecz rozwoju praktyki pielęgniarskiej poprzez krytyczne myślenie i podejmowanie badań. Funkcja ta jest realizowana poprzez

1. wdrażanie innowacyjnych metod pracy

2. określenie obszarów, które powinny być przedmiotem badań w pielęgniarstwie

3. stosowanie zaakceptowanych norm zawodowych, kulturowych, etycznych w prowadzeniu badań w obszarze pielęgniarstwa

Działania podejmowane na rzecz podmiotu opieki

• wzmacnianie i potęgowanie zdrowia

• zapobieganie chorobom

• motywowanie podopiecznych do podejmowania świadomej odpowiedzialności za własne zdrowie

• współudział w procesie diagnozowania, terapii i usprawniania podopiecznych

Funkcje Zawodowe

Cel działań na rzecz podmiotu opieki	Funkcja zawodowa pielęgniarki
Pomaganie podopiecznemu w rozwiązywaniu jego indywidualnych problemów wynikających z życia z chorobą lub niepełnosprawnością	Opiekuńcza
Pomaganie podopiecznemu w rozwiązywaniu problemów wynikających z jego indywidualnej reakcji na stosowane metody diagnozowania, leczenia, rehabilitacji
Wsparcia w cierpieniu i umieraniu
Motywowanie podopiecznego do podejmowania świadomej odpowiedzialności za swoje zdrowie i zdrowie swoich najbliższych. Przygotowanie podopiecznego do samoopieki i świadczenia opieki nieprofesjonalnej	Wychowawcza
Wzmacnianie i potęgowanie zdrowia	Promowania Zdrowia
Zapobieganie chorobom, niesprawności, urazom, wypadkom	Profilaktyczna
Stosowanie zabiegów ustalonych w planie terapii	Terapeutyczna
Usprawnienie fizyczne, psychiczne społeczne	Rehabilitacyjna

1. Funkcja opiekuńcza pielęgniarki to złożone zadania dotyczące :

• Pomagania, towarzyszenia, asystowania, wspierania podopiecznego przy rozwiązywaniu jego problemów związanych ze zdrowiem

• Rozpoznania stanu zapotrzebowania podopiecznego na opiekę (jej zakres i charakter)

• Pomagania w rozwiązywaniu problemów natury biologicznej, psychicznej i społecznej, mogących powstać w wyniku indywidualnej reakcji podopiecznego na zastosowane metody diagnozowania, leczenia, rehabilitacji

• Pomagania podopiecznemu w radzeniu sobie z reakcją na aktualne lub potencjalne problemy zdrowotne, w przystosowaniu się do życia z chorobą, z upośledzeniem fizycznym i/lub psychicznym

Do zadań funkcji opiekuńczej należą następujące zadania złożone:

1. Stwarzanie optymalnych warunków do podtrzymywania biologicznych funkcji życiowych organizmu

• Oddychania

• Odżywiania

• Wydalania

• Termoregulacji

• Ochrony błon śluzowych i skóry przed uszkodzeniem

• Odbierania bodźców przez narządy zmysłów

2. Pomoc w wykonywaniu (lub wykonywanie za podopiecznego) tych czynności, które gwarantują komfort w życiu codziennym w zakresie sfery biologicznej, psychicznej i społecznej. Dotyczy to m.in.:

• Utrzymanie ciała i najbliższego otoczenia w czystości, higienie, dbałość o estetykę

• Dobieranie odpowiedniej odzieży do stanu i sytuacji, w jakiej znajduje się podopieczny

• Pomaganie w poruszaniu się, zachowaniu właściwej pozycji ciała przy długotrwałym leżeniu i/lub unieruchomieniu w przymusowej pozycji

• Zapewnienia warunków do aktywności oraz dobór form aktywności odpowiednich dla wieku i sytuacji życiowej/zdrowotnej (zabawa, nauka, praca)

• Tworzenie optymalnych warunków do snu i wypoczynku

• Dbanie o zachowanie właściwej proporcji między snem, wypoczynkiem i aktywnością; szczególnie dotyczy to pacjentów przebywających w szpitalach, chorych długotrwale unieruchomionych i ludzi starszych mieszkających samotnie

• Tworzenie warunków do pełnienia przez podopiecznego ról społecznych(współmałżonka, dziecka, rodzica, ucznia, pracownika), przy uwzględnieniu jego stanu zdrowia i sytuacji, w jakiej się znajduje;

• Ułatwienia pacjentowi utrzymywania więzi i kontaktów społecznych, komunikowanie się z ludźmi(rodziną, znajomymi)

• Zapewnienie podopiecznemu prawa decydowania o sobie

• Tworzenia warunków bezpieczeństwa, odczuwania komfortu psychicznego

3. Pomoc w rozwiązywaniu problemów wynikających z indywidualnej reakcji podopiecznego na udział w procesie leczenia, diagnozowania, rehabilitacji. Dotyczy to pomagania a radzeniu sobie ze:

• Strachem

• Lękiem

• Bólem

• Niepokojem

• Złym samopoczuciem

4. Ułatwienie człowiekowi wejścia w rolę pacjenta różnych instytucji opiekuńczych i ochrony zdrowia. W sposób szczególny dotyczy to ludzi chorych, którzy muszą być pacjentami szpitala

5. ułatwienie podopiecznemu nawiązania kontaktu z grupą wsparcia osób z podobnymi problemami zdrowotnymi lub opiekuńczymi

6. organizowanie opieki i uczestniczenie w opiece terminalnej, tworzenie podopiecznym warunków do godnego umierania i spokojnej śmierci

II.Funkcja wychowawcza pielęgniarki to zadania, których celem jest

• Zamierzony wpływ na osobowość podopiecznego poprzez kształtowanie prawidłowych, pożądanych zachowań zdrowotnych, poczucia odpowiedzialności za własne zdrowie, zdrowie najbliższych i środowiska

• Przygotowanie do współpracy i współdziałania w procesie pielęgnowania oraz do świadczenia opieki samemu sobie (samoopieki)

• Przygotowanie rodziny i/lub osób bliskich pacjentowi do opieki w miejscu jego zamieszkania (do opieki nieprofesjonalnej)

Do zadań które należą do funkcji wychowawczej zaliczmy:

1. Kształtowanie u podopiecznego poczucia odpowiedzialności za własne zdrowie :

• Kształtowanie przekonań

• Wpływanie na system wartości

• Wpływanie na emocje i uczucia

2. Przygotowanie podopiecznego do podejmowania działań prozdrowotnych w odniesieniu do siebie, osób najbliższych i środowiska, tzn. uczenie, w jaki sposób wpływać na przekonania, system wartości innych ludzi, jak stwarzać warunki do prowadzenia prozdrowotnego stylu życia

3. Przygotowanie pacjenta do współpracy z pielęgniarkami w procesie pielęgnowania, w tym:

• Uświadamianie i wyjaśnienie celów opieki

• Wyjaśnienia zaleceń i uczenie zachowań, których przestrzeganie przez pacjenta jest istotne do osiągnięcia celów opieki (np. wyjaśnienie sposobu zachowania w czasie wykonywania badań, zabiegów pielęgnacyjnych).

4. przygotowanie pacjenta do samoopieki, tzn. do:

• oceny stanu zdrowia (prowadzenia obserwacji, pomiarów, zapisywania, interpretowania danych;

• właściwego reagowania w przypadku wystąpienia powikłań

• wyboru właściwych sposobów dla podtrzymywania funkcji życiowych (właściwego odżywiania, warunków prawidłowego oddychania, termoregulacji, wydalania moczu i kału)

• zapewnienia sobie komfortu życia codziennego w sferze biologicznej, psychicznej i społecznej (w tym m.in. utrzymania czystości ciała i otoczenia, stosowania właściwych form wypoczynku, aktywności, snu i zachowania właściwych proporcji czasu między nimi);

• stosowania zgodnie z zaleceniami lekarza zalecanych metod terapii :

• farmakologicznej (dawkowania i przyjmowania leków pod różnymi postaciami i różnymi drogami, tj. doustną, we wlewkach, wstrzyknięciach, wykonując opatrunki oraz inne zabiegi)

• dietetyczne, tj. doboru właściwych składników pokarmowych przy uwzględnieniu zalecanej ilości i jakości

• usprawniającej, tj. stosowania zalecanych zabiegów fizjoterapeutycznych

5. Przygotowanie osób z najbliższego otoczenia pacjenta (dzieci, rodziców, współmałżonka, przyjaciół albo sąsiadów) do realizowania opieki w warunkach domowych lub współudziału w pielęgnowaniu podczas przebywania pacjenta w szpitalu

III Funkcja promowania zdrowia to zadania realizowane przez pielęgniarkę, których celem jest:

• propagowanie w społeczeństwie i w odniesieniu do indywidualnych osób zachowań prozdrowotnych i stylu życia wspierającego zdrowie;

• doradzanie ludziom, jak wzmacniać zdrowie;

• zapewnienie podopiecznym warunków do prowadzenia stylu życia sprzyjającego utrzymaniu i wzmacnianiu zdrowia.

Do zadań, które może realizować pielęgniarka w ramach funkcji promowania zdrowia, należą m.in.:

1. Tworzenie warunków pacjentom i pracownikom instytucji ochrony zdrowia do praktycznego realizowania stylu życia służącego wzmacnianiu i potęgowaniu zdrowia.

2. Przygotowanie podopiecznego do zwiększenia kontroli nad stanem własnego zdrowia poprzez:

• uświadomienie wpływu sytuacji zawodowej, rodzinnej (czynników psychospołecznych) na stan zdrowia;

• uczenie kontrolowania stanu zdrowia;

• zachęcenie do badań profilaktycznych.

3. Pomaganie w kształtowaniu zachowań sprzyjających zdrowiu poprzez uczenie:

• racjonalnego odżywiania;

• zasad higieny osobistej i otoczeniu;

• form aktywnego wypoczynku;

• prawidłowych zachowań służących ochronie i higienie i środowiska (m.in. wody, gleby, żywności);

• dbania o higienę zdrowia psychicznego, zachowania właściwych proporcji między czasem poświęconym na pracę, naukę, aktywność, sen, wypoczynek.

1. Współdziałanie z instytucjami, grupami wsparcia i indywidualnymi osobami pracującymi na rzecz wzmacniania zdrowia społeczeństwa.

2. Przygotowania autorskiego programu promocji zdrowia adresowanego do indywidualnego podopiecznego, rodziny, grupy.

3. Współudział w ogólnopolskich i lokalnych kampaniach zdrowotnych, w tym:

• ocenianie dostępności programów promocji zdrowia w środowisku podopiecznego;

• przetwarzanie programów promocji zdrowia na konkretną informację adresowaną do indywidualnego odbiorcy;

• przygotowanie materiałów i środków dydaktycznych służących działaniom promocyjnym.

IV Funkcja profilaktyczna realizowana przez pielęgniarkę to złożone zadania, których celem jest:

• rozpoznawanie stanu zagrożenia wypadkami, uszkodzeniami, katastrofami (w miejscu zamieszkania, nauki, pracy) indywidualnych osób, rodziny, innych grup społecznych;

• planowanie i realizowanie działań zapobiegania i/ lub ograniczających ryzyko występowania schorzeń oraz ocenianie efektów tych działań.

Do zadań funkcji profilaktycznej pełnionej przez pielęgniarkę zaliczymy:

1. Rozpoznawanie zagrożenia zdrowia podopiecznego (również rodziny, inne grupy):

• schorzeniami uznanymi za problemy społeczne (choroby układu krążenia, oddechowego, pokarmowego, nowotwory, zaburzenia psychiczne);

• wypadkami, uszkodzeniami, katastrofami (urazy, zatrucia, samobójstwo);

• chorobami zawodowymi i związanymi z wykonywaniem określonej pracy;

• nieprawidłowym stylem życia (mała aktywność fizyczna, nieprawidłowy sposób odżywiania, palenie tytoniu, nadmierne spożywanie alkoholu, używanie substancji psychoaktywnych innych niż alkohol i nikotyna).

2. Planowanie i realizowanie działań profilaktycznych w oparciu o wcześniej ustaloną diagnozę stanu.

3. Realizowanie działań wynikających z programu kampanii profilaktycznych ukierunkowanych na wybrane grupy ryzyka.

4. Planowanie i realizowanie działań ograniczających ryzyko wystąpienia powikłań w wyniku działań ograniczających ryzyko wystąpienia powikłań w wyniku stosowanych metod diagnozowania, terapii, rehabilitacji, pielęgnowania.

V. Funkcja terapeutyczna realizowana przez pielęgniarkę to zadania, których celem jest

1. Wykonywanie badań służących ocenie stanu zdrowia pacjenta dla celów ustalenia diagnozy, w tym:

• wykonywanie i dokumentowanie pomiarów podstawowych czynności życiowych;

• pobieranie materiału do badań laboratoryjnych i wykonywanie niektórych badań;

• wykonywanie u pacjentów prób, np. wysiłkowych, bilansów;

• pomaganie lekarzowi w przeprowadzeniu wlewów, wziernikowania jak ciała, w nakłuciach jam ciała, w badaniach radiologicznych inwazyjnych i nieinwazyjnych.

1. Wykonywanie zleceń ustalonych przez lekarza w planie terapii, szczególnie dotyczących:

• leczenia farmakologicznego, podawania leków i wykonywania zabiegów przez przewód pokarmowy, błonę śluzową, na skórę, dodatkowo we wstrzyknięciach;

• leczenia dietetycznego;

• leczenia zabiegowego, tzn. przygotowania pacjenta do zabiegu, przygotowania sprzętu i aparatury do zabiegu oraz instrumentowania, a także wykonywania opatrunków i zakładania opasek unieruchamiających.

1. Udzielanie pomocy przedlekarskiej w sytuacji zagrożenia zdrowia i życia podopiecznego, a szczególnie:

• organizowanie pomocy w miejscu wypadku,

• udzielania pierwszej pomocy ludziom, którzy doznali urazów lub są w sytuacji zagrożenia życia.

VI Funkcja rehabilitacyjna to zadania pielęgniarki, których celem jest pomaganie

pacjentowi w uzyskaniu niezależności i umiejętności radzenia sobie w zmienionej sytuacji życiowej, która powstała z różnych przyczyn, np. rozwojowych, choroby, urazu. Rehabilitacja to przywracanie tego, co utracone, a w opiece oznacza proces obejmujący oddziaływania lecznicze, społeczne, pedagogiczne i zawodowe, zmierzające do przywrócenia sprawności i umożliwienia samodzielnego życia w społeczeństwie człowiekowi, który takich możliwości nie miał lub z powodu przebytego urazu lub choroby utracił taką możliwość.

Zadania przyporządkowane funkcji rehabilitacyjnej dotyczą przede wszystkim udziału pielęgniarki w rehabilitacji leczniczej, tzn. w usprawnianiu układów: oddechowego, pokarmowego, moczowego, kostno - stawowo - mięśniowego, skóry i tkanki podskórnej.

Pielęgniarka odpowiedzialna jest taż za tzw. Rehabilitację trzyłóżkową, prowadzoną w celu zapobiegania powikłaniom wynikającym z długotrwałego unieruchomienia.

Do zadań pielęgniarki w zakresie rehabilitacji należy również udział w psychoterapii elementarnej, tj. tworzenie atmosfery zachęcającej pacjenta do pokonywania trudności i przeszkód, dodawanie otuchy, łagodzenie napięć, leku, wzbudzanie motywacji do działań usprawniających i usamodzielnienia się.

Zadania dotyczące:

• nauczania zawodu pielęgniarki;

• prowadzenia prac naukowo - badawczych w dziedzinie pielęgniarstwa;

• kierowania pracą zawodową pielęgniarek i położnych

• wynika z tego, że pielęgniarka powinna wykonywać zadania określone funkcją:

• kształcenia;

• naukowo - badawczą;

• zarządzania.

Zadania przypisane funkcji kształcenia można podzielić na dwie grupy:

• Zadania na rzecz środowiska zawodowego, w tym:

• współudziału w procesie adaptacji zawodowej mniej doświadczonych pracowników;

• współpraca ze studentami (uczniami) w realizowaniu programu zajęć praktycznych w ramach praktyki nauki zawodu;

• prowadzenie wybranych form zajęć w kształceniu i doskonaleniu wewnątrzzakładowym;

• współudział w tworzeniu planów i programów doskonalenia pielęgniarek.

• Zadania dotyczące inwestowania w osobisty rozwój zawodowy, w tym:

• określanie potrzeb w zakresie rozwoju intelektualnego, zainteresowań, uzupełnienia wiedzy i umiejętności;

• określenie celów doskonalenia/ uczenia się;

• wybór formy i metod samokształcenia;

• aktywne uczestnictwo w wybranych formach i metodach uczenia się;

• ocena własnych osiągnięć, systematyczne projektowanie własnego rozwoju.

Zakres i charakter wykonywanych zadań w ramach funkcji kształcenia zależy od miejsca pracy pielęgniarki i zajmowanego stanowiska.

Zadania - Funkcji naukowo - badawczej to zadania, których celem jest:

• rozpoznawanie zapotrzebowania na rodzaj, zakres i charakter badań naukowych w pielęgniarstwie i dla pielęgniarstwa;

• organizowanie i kierowanie zespołem prowadzącym badania naukowe;

• uogólnienie uzyskanych wyników i ocenienie pod kątem możliwości lepszego poznania podmiotu opieki;

• wykorzystywanie badań naukowych dla podnoszenia jakości pielęgnowania i rozwoju pielęgniarstwa.

Zakres szczegółowych zadań zależy przez wszystkim od posiadanych kwalifikacji, jednak każda pielęgniarka powinna:

Funkcja zarządzania to zadania, których celem jest:

• rozpoznawanie stanu służb pielęgniarskich;

• planowanie i organizowanie zespołów pielęgniarskich dla potrzeb różnych kategorii podopiecznych i warunków, w jakich organizowana jest opieka;

• kierowanie pracą zespołów pielęgniarskich, ocenianie opieki i formułowanie wniosków na przyszłość;

• podejmowanie decyzji dotyczących organizacji opieki poprzez pielęgniarki, obsady na poszczególnych stanowiskach.

W zakresie funkcji zarządzania wchodzą cztery obszary zadań dotyczące: planowania, organizowania, motywowania i kontrolowania.

Ponieważ każda pielęgniarka odpowiedzialna jest za zapewnienie opieki podopiecznym, powinna być profesjonalistą w pielęgnowaniu, a to oznacza m.in. konieczność planowania i organizowania pracy własnej oraz oceny osiąganych celów w procesie pielęgnowania. Pielęgniarka ponosi przy tym odpowiedzialność za planowanie, realizowanie i wyniki sprawowanej przez siebie opieki.

---