POLITYKA GOSPODARCZA - PYTANIA

1. Wymień syntetyczną klasyfikację celów oraz instrumentów polityki gospodarczej państwa.

Cele polityki gospodarczej państwa:

generalne:

• suwerenność narodowa,

• sprawiedliwość,

• postęp społeczny,

• gwarantowanie praw człowieka,

• podział władzy;

ustrojowo - systemowe:

• umacnianie istniejącego ustroju społeczno - gospodarczego i zapewnianie jego dalszej ewolucji;

ekonomiczne:

• pomnażanie bogactwa kraju,

• powiększanie dobrobytu

• efektywne wykorzystanie zasobów

• wzrost gospodarczy

• przemiany strukturalne

• wzrost przedsiębiorczości

• równowaga gospodarcza

• wzrost udziałów w międzynarodowym podziale pracy

społeczne:

• sprawiedliwy podział dochodu,

• gwarancja zatrudnienia,

• wyrównane szanse awansu,

• dostęp do dóbr kultury i oświaty,

• zapewnienie ochrony środowiska,

• zabezpieczenie społeczne;

obronno - militarne

• powiększenie potencjału gałęzi o znaczeniu obronnym

• zapewnienie niezbędnych rezerw mocy wytwórczych i środków produkcji

Ekologiczne:

• ochrona środowiska naturalnego

• rekultywacja

ZŁOTY TRÓJKĄT CELÓW POLITYKI FISKALNEJ TYPU KEYNESOWSKIEGO

Cele gospodarcze można podzielić na 2 zespoły:

1. Zespół celów z dominacją strony społecznej

2. Zespół celów z dominacją cech ekonomicznych (osiąganie wysokiego tempa wzrostu, równowaga gospodarcza)

Instrumenty polityki ekonomicznej:

1. Polityka monetarystyczna - regulowanie podaży pieniądza, stopy procentowej, kursu walutowego, polityka rezerw obowiązkowych

2. Polityka budżetowa - pozostaje w oddziaływaniu rządu, finansowanie deficytu = zaciąganie długu publicznego

3. Instrumenty wchodzące w skład dziedzin szczegółowych polityki gospodarczej

4. Programowanie i planowanie rozwoju społeczno- gospodarczego

5. Wykorzystywanie przez państwo roli oddziaływania związków zawodowych na politykę ekonomiczna.

6. Struktury monopolistyczne

2. Wymień i krótko scharakteryzuj tzw. układy strukturalne gospodarki narodowej.

Strukturę gospodarki narodowej możemy rozpatrywać w różnych układach. Przez układ strukturalny gospodarki narodowej będziemy rozumieć zbiór jej elementów uporządkowanych według określonych zasad ich wyodrębnienia i grupowania oraz zespół relacji przedstawiających udział tych elementów w całym zbiorze.

Z punktu widzenia polityki ekonomicznej za szczególnie ważne uważa się zwykle cztery układy strukturalne:

1. Układ rodzajowy (przedmiotowy) wyróżniający ujmowane przedmiotowo rodzaje działalności gospodarczej i prezentujący relację między nimi a całością działalności gospodarczej kraju. Ze względu na ogromną liczbę rodzajów działalności grupuje się je zwykle według branż, gałęzi, działów i sektorów. Układ rodzajowy zostaje w ten sposób przekształcony w układ działowo-gałęziowy, wyznaczający działowo-gałęziową strukturę gospodarki narodowej.

2. Układ przestrzenny, przyjmujący za podstawę grupowania rozmieszczenie elementów gospodarki narodowej w jednostkach terytorialnych kraju. Umożliwia on określenie- z żądanym stopniem szczegółowości- struktury przestrzennej (terytorialnej, regionalnej) gospodarki narodowej.

3. Układ własnościowo-podmiotowy, wyróżniający i grupujący elementy gospodarki według rodzajów własności. Układ ten ma podstawowe znaczenie da kształtowania się stosunków ekonomicznych i społecznych w państwie, a także dla funkcjonowania systemu gospodarczego i stosowanych w nim rozwiązań regulacyjnych. To właśnie struktura własnościowa rozstrzyga o ustroju społeczno-ekonomicznym państwa. Przekształcenia struktury własnościowej są też podstawowym problemem polityki gospodarczej w krajach postkomunistycznych, przechodzących procesy transformacji ustrojowo-systemowej.

4. Układ instytucjonalny, grupujący podmioty gospodarcze w ramach sektorów instytucjonalnych, wyodrębnionych w oparciu o kryterium celów i wiodących funkcji spełnianych przez poszczególne podmioty.

3: Funkcje i przykłady planowania makroekonomicznego

Planowanie makroekonomiczne utożsamiane jest z pojęciem biznes planu. Planowanie jest wyrazem racjonalnego postępowania, Jest kojarzone z pracą koncepcyjną

NPR - Narodowy Plan Rozwoju

Plan gospodarczy - decyzja dotycząca działania gospodarczego w bliższej lub dalszej przyszłości

PLAN (Bobrowski) zespół skwantyfikowanych (im więcej decyzji ma charakter określony wymiernie tym lepiej) decyzji ostatecznych, zharmonizowanych wewnętrznie (plan w treści powinien być spójny, logicznie powiązany) i odnoszących się do pewnego odcinka czasu.

Chodzi o podniesienie znaczenia planu. Zapis planu powinien być zapisem ostatecznym. Będzie on inny w przypadku długo- a inny w przypadku krótkookresowego planu

PLANOWANIE - proces podejmowania decyzji będących planem. Na proces ten składa się: etap zbierania informacji, przetwarzanie ich oraz etap tworzenia treści planu

Zasady planowania:

1. Zasada apolityczności planu - nieuwzględniania aspektów politycznych w treści planu, plan powinien przedstawiać konieczne, obiektywne rozwiązania ważne dla społeczeństwa i gospodarki (nie może zawierać aspektów religijnych i ideologicznych a powinien ekonomiczne i społeczne)

2. Zasada selektywnego rozwoju = zasada wiodącego ogniwa. Chodzi o takie planowanie w aspekcie racjonalności treści reprezentowanych przez plan, aby w obrębie określonych uwarunkowań decydować się na planowanie najważniejszych działań które dają szansę rozwoju. Wymaga konieczności koncentrowania się na pewnych gałęziach Gospodarki Narodowej (np. dziedziny reprezentacyjne, dziedziny rozwoju innych dziedzin, dziedziny nierozwojowe). Wybór dotyczy planowania na poziomie wiodących ogniw, na których trzeba się skoncentrować.

3. Zasada ciągłości planowania w okresie realizacji danego planu przygotowujemy projekt następnego planu. Polega na przedłużeniu horyzontu planu w okresie jego realizacji, w kontekście nowych okoliczności. Plan nie powinien być aktem jednorazowym. Działalność gospodarcza charakteryzuje się podejściem procesowym. Wyraża się ona w tym, że plan w okresie jego realizacji powinien być przedłużony na następny odcinek czasu. W procesie opracowywania planu na następne okresy czasu odwołuje się do weryfikacji uwarunkowań, dostosowania treści nowego planu do zmieniających się okoliczności. Im krótszy horyzont planu tym te zmiany są nieistotne.

4. Zasada wewnętrznej zgodności i jedności planu - odpowiada sharmonizowanie treści planu który powinien stanowić jedność. Powinny występować związki przyczynowo-skutkowe i sprzężenia zwrotne. Należy planować racjonalnie, wariantować plany, dostosować środki realizacji planu do jego celu.

5. Zasada elastyczności - uwzględniając niepewność planowania nie możemy stwierdzić, czy to co zaplanowaliśmy spełni się. im dłuższy okres niepewności, tym większe ryzyko. Powinno się to wyrażać w opracowaniu wariantów: dokonywania optymalizacji wyboru, polityka rezerw - w przypadku zaistnienia nieprzewidzianej sytuacji. Mają różny charakter: rezerwy strategiczne o charakterze walutowym, zastosowanie środków które złagodzą skutki ryzyka, planowanie minimalistyczne - przedział kosztów, podnoszenie poziomu kwalifikacji planistycznych (stosownie różnych instrumentów planistycznych)

ZNACZENIE PANOWANIA W SKALI GLOBALNEJ:

W warunkach gospodarki rynkowej mamy zróżnicowane podejścia do planowania makroekonomicznego. Kraje wysoko rozwinięte lokują planowanie makroekonomiczne na miejscu priorytetowym. Najwyższy poziom znaczenia planowania makroekonomicznego jest w krajach azjatyckich ( Japonia, Korea Płd., Indonezja) oraz krajach UE (zwłaszcza Francja), kraje Beneluksu (pozytywne stosunek do planowania).

POLSKA po II WŚ przyjęto model rozwiązań planistycznych Zw.Radzieckiego (centralny system planowania) - hierarchiczna struktura planów podporządkowanych względem siebie (plan roczny, 5-letni, perspektywiczne pow.10lat). Instytucją sterującą w sposób bezpośredni była Komisja Planowania przy RM. Pełniła ona funkcję koordynacji planownia centralnego ale decyzje podejmowła Rada Centralna, Sejm. Funkcjonowal system wskaźników dyrektywnych. Instytucją która przejęła zadania Komisji stał się Centralny Urząd planowania (lata 70.). W końcu lat 90. Rządowe Centrum Studiów Strategicznych - zostało zlikwidowane za rządów premiera Kaczyńskiego.

Istotne funkcje w procesie planowania odgrywa kilka ministerstw:

• ministerstwo rozwoju regionalnego (środki UE, planowanie przestrzenne, panowanie regionalne)

• ministerstwo gospodarki

• ministerstwo budownictwa

• ministerstwo finansów

• ministerstwo środowiska

Horyzont czasowy - rok docelowy na osi czasu.

Okres planu - odcinek czasu zawarty między punktem wyjściowym a horyzontem czasowym.

Każdy plan gospodarczy reprezentuje pewne cechy: pole, zakresy, intensywność.

Pole planu - zakres merytoryczny planu oraz jego zasięg przestrzenny (treść i czego dotyczy przestrzeń): pole maksymalne - w zakresie gospodarki narodowej, budżet - pole minimalne.

Zakres planu - ilość zmiennych o różnym charakterze, które wchodzą w plan, jego szczegółowość: zmienne objaśniające, zmienne objaśniane, zmienne planistyczne itp. Im większe pole planu tym zakres powinien być niższy - w praktyce tak nie jest. Im dłuższy horyzont czasowy tym zakres powinien być niższy - tak nie jest. Zaskakują nas okoliczności i plan nie jest dobry, np. ryzyko, niepewność. Polskie plany perspektywiczne są zbyt szczegółowe.

Intensywność planu - możemy dokonywać analizy porównawczej podmiotów, które są podobne. Intensywność: poziom ambitności planu, poziom zaangażowania podmiotów, w aspekcie realizacji celów planu.

Każdy plan składa się ze stałych elementów struktury planu:

1. cel planu - zadanie, które mamy zrealizować,

2. środki planu,

3. metoda (sposób), technologia - polega na wykorzystaniu optymalnych kombinacji posiadanych środków,

• działanie ekstensywne - duża praca ludzka

• działanie intensywne

• okoliczności (warunki działania) - determinuje sposób związku ze środkami.

Okoliczności -układ, związki, które w sposób jednoznaczny determinują sposób, środki działania

1. sytuacja polityczna, ekonomiczne i inne: wykonawcy planu, określenie stopnia ryzyka

2. liczby kontrolne - określenie poziomu realizacji planu, kryterium wyboru - opis okoliczności układu planu. Część predyktywna planu odnosi się do celu planu.

Ryzyko - możliwe do obliczenia prawdopodobieństwo zajścia określonego zdarzenia, przed którym można się zabezpieczyć przez działania kompensujące. Obliczenie stopnia ryzyka sprowadza się do szacunku możliwych odchyleń od przewidywanej równowagi w oparciu o zjawiska masowe.

Niepewność - nie dająca się ściśle oszacować możliwość odchylenia od przewidywanej równowagi.

Niepewność podstawowa - akcent na czynniki obiektywnie wpływające na zmiany planowanego wcześniej działania.

Niepewność wtórna - zdarzenia, które naruszają planowany przebieg działań, wynikające z występujących problemów prawnych, niedopełnienia umów.

Stopień niepewności w planowaniu zależy od:

1. przyjętego horyzontu czasowego planu,

2. szczegółowości planu,

3. rodzaju planowanej działalności,

4. ilości celów,

5. umiejętności przewidywania.

Sposoby praktycznego zabezpieczania się przed skutkami niepewności w planowaniu:

1. wzbogacanie swojej wiedzy,

2. łagodzenie skutków przez analizę dynamiczną zjawisk planowanych z odniesieniem przedmiotu

3. planowania do przeszłości (ekstrapolacja),

4. wyznaczanie zadań planowanych w ramach tzw. widełek,

5. rezerwy pod kątem eliminacji niepewności.

TYPY PLANÓW:

I. Kryterium czasu:

1. krótkookresowe - do 2 lat, zwykle roczne, poniżej roku to bieżące np. budżet państwa

2. średniookresowe - kilkuletnie, do 5 lat, np. NPR 2007-2013

3. długookresowe - perspektywiczne, mają charakter strategiczny

II. Kryterium - szczebel decyzji i stopień dyrektywności

1. imperatywne - scentralizowane, planowanie nakazowe, plan ustalany przez rząd i przedłożony sejmowi

2. indykatywne - zdecentralizowane, informacyjne = szacunkowe. Jest to oddziaływanie państwa na funkcjonowanie Gospodarki Narodowej w warunkach gospodarki wolnorynkowej. Opracowywanie prze instytucje państwowe pewnej kompozycji, która uchwalana przez Sejm stanowi informację dla wszystkich niezależnie od sektora własnościowego, odbywa się to na wszystkich poziomach czasu planowania. To pośrednie oddziaływanie państwa przez informacje stymulujące zachowania obywateli kraju. Planowanie indykatywne przejawia się w 3 formach:

• planowanie koniunkturalne (1-2 lata) - koncentruje się na osiąganiu ogólnej równowagi gospodarczej, spadku inflacji, spadku bezrobocia (polityka stabilizacyjna). Jest związana z aktualną sytuacją (krótki okres). Uruchamia się instrumenty polityki budżetowej i monetarnej.

• planowanie częściowo strukturalne (5-7 lat) - ma charakter pośredni między planowaniem koniunkturalnym a strukturalnym. Są to przedsięwzięcia inwestycyjne (zamiar państwa w zakresie przedsięwzięć w sektorze prywatnym). Planuje się tu dynamizację gospodarki - wzrost gospodarczy.

• planowanie strukturalne - długookresowe koncepcje wzrostu i rozwoju gospodarczego obejmują zmiany strukturalne. Obejmują strukturę celów, reprezentują plany strategiczne. Wyjątkowo mogą uwzględnić plany krótkookresowe. Obserwuje się przechodzenie z planowania koniunkturalnego do strukturalnego. Obejmuje aspekty ilościowe i jakościowe rozwoju społeczno-gospodarczego, wiąże się z reformami które zmieniają kształt gospodarki.

III. Kryterium pole panu:

1. sektorowe - rodzajowy układ strukturalny, podmiotowy, przestrzenny

2. regionalne - traktujemy je w kontekście planowania obowiązującego w krajach federacyjnych gdzie regiony mają swoje konstytucje

3. narodowe

4. ponadnarodowe - w skali UE

IV. Kryterium - rozwiązania ustrojowo-systemowe:

1. plany charakterystyczne dla krajów kapitalistycznych rozwiniętych

2. plany charakterystyczne dla krajów kapitalistycznych nierozwiniętych

3. plany charakterystyczne dla krajów komunistycznych

4. Istota rozwoju zrównoważonego i struktura ładu zintegrowanego.

Istota zrównoważonego rozwoju. Istotą zrównoważonego rozwoju jest zapewnienie trwałej poprawy jakości życia współczesnych i przyszłych pokoleń poprzez kształtowanie właściwych proporcji między kapitałem ekonomicznym, ludzkim i przyrodniczym. Przyjmuje ona za swoją podstawę założenie, że poprawa, a co najmniej niepogarszanie stanu środowiska przyrodniczego, winny być jednym z podstawowych czynników warunkujących rozwój gospodarczy i poprawę jakości życia ludności. Dla osiągnięcia zrównoważonego rozwoju konieczne jest, aby ochrona środowiska przyrodniczego stanowiła nieodłączną część procesów rozwoju społeczno-gospodarczego i zagospodarowania przestrzennego i nie była rozpatrywana w oderwaniu od nich. Innymi słowy, zrównoważony rozwój to nadanie postępowi cywilizacyjnemu kierunku zachowującego w sposób trwały zasoby i walory środowiska przyrodniczego oraz czynna jego ochrona.

Struktura ładu zintegrowanego składa się z pięciu ładów. Ładu środowiskowego, gospodarczego i społecznego, które tworzą ład zintegrowany podstawowy oraz dodatkowo ładu instytucjonalnego i przestrzennego. Te pięć ładów wspólnie określane jest mianem ładu zintegrowanego całościowego.

Proces kształtowania się koncepcji zrównoważonego rozwoju




Ład zintegrowany - ma związek z trwałym i zrównoważonym rozwojem




5. Aktualne wskaźniki makroekonomiczne cechujące sytuację społeczno-gospodarczą kraju.

Mierniki stosowane do analizy GN i relacje miedzy nimi:

1. PKB - wzrost PKB wpływa na rozmiar majątku narodowego

2. Majątek narodowy - zasoby istniejącego zainwestowania reprezentowanego przez zasoby infrastruktury technicznej i społecznej. Są to zasoby pozostające materialnie w gospodarstwach domowych. Są to zasoby wypracowane historyczni i wzbogacone o przyrosty PKB

3. Bogactwo narodowe - kategoria najszersza wartościowo, obejmuje zasoby majątku narodowego oraz zasoby naturalne (położenie geograficzne kraju)

4. Poziom płac realnych

5. Stopa inwestycji

6. Stopa konsumpcji

7. Społeczna wydajność pracy

8. Wskaźnik pracochłonności

9. Współczynniki kapitałochłonności

Dochód narodowy - dochód danego kraju wynikający z prowadzonej w nim działalności produkcyjnej w pewym okresie (zwykle rok). Mierniki DN:

1. PNB całkowita wartość pordukcji danego kraju niezależnie od miejsca świadczenia usług czynników pordukcji, tzn w kraju czy za granicą. Suma wartości wszystkich dóbr inwestycyjnych wraz z wydatkami rządu na dobra i usługi. Nie obejmuje pozycji transferowych tzn dochodów przekazywanych na rzecz pewnych instytucji i różnych grup obywateli prze budżet państwa, lokalne no emerytury, % od rządowych papierów wartościowych

2. PNN PNB pomniejszony a amortyzację, ilość pieniędzy którą się przeznacza na zakup dóbr i usług po odjęciu ilości pieniędzy wystarczającej na sfinansowanie amortyzacji i utrzymanie zasobu kpitału na dotychczasowym poziomie

3. PKB wielkość produkcji dóbr i usług wytworzonych w danym kraju niezależnie od tego czy czynniki produkcji są własnością kapitału rodzimego czy też zagranicznego

RÓŻNICA MIĘDZY PKB A PNB to suma dochodów z własności kapitału zainwestowanego za granicą. PKB nie uwzględni dochodów z zagranicy.

Produkcja Globalna - zużycie pośrednie = wartość dodana brutto + podatki od produktów - dotacje od produktów = PKB + spożycie + akumulacja + saldo wymiany z zagranicą

Produkcja globalna - produkcja wszystkich sektorów własności albo sektorów instytucjonalnych lub sekcji GN

Zużycie pośrednie obejmuje: wartość zużytych materiałów łącznie z paliwami netto, wartość surowców, energii, gazów technicznych, usług obcych, koszty podróży służbowych i inne koszty (reklamy, wynajmu)

3

---