Nawożenie buraka cukrowego- 20-35t obornika jesienią, jeśli gnojówka to wiosną. Nadmierne dawki azotu powodują obniżenie zawartości cukru. Wiosną przedsiewnie 70-150kgN/ha. Nawozy fosforowe i potasowe stosuje się przedsiewnie wiosną 26kgP/ha o 38kgK/ha. Nawozy wapniowe stosujemy jesienią ponieważ wykazują dużą wrażliwość na kwaśny odczyn.

Nawożenie kukurydzy-25-30t obornika na hektar jesienią przed orką. Gnojowicę można stosować zarówno jesienią jak i wiosną. 120kgN/ha wiosną przedsiewnie. Na kiszonkę 90-150kgN/ha. 32kgP/ha wiosną przedsiewnie i 200kgK/ha wiosną przedsiewnie. Nawozy fosforowe i potasowe w jednej dawce. 10kgZn/ha. Wapno stosuje się jesienią ok. 2tCaO/ha. Nawożenie ziemniaków w zależności od przeznaczenia- wielkość bulw uzależniona jest przede wszystkim od nawożenia azotem a w mniejszym stopniu od nawożenia potasem. Ziemniaki przeznaczone na sadzeniaki nie powinny być nawożone dużymi dawkami azotu. Zawartość skrobi przy zbyt dużych dawkach azotu zmniejsza się. Jednak ziemniaki na paszę powinny być nawożone większą dawką azotu. Nawozy potasowe poprawiają wartość kulinarną bulw. 25-30t obornika jesienią. 55-105kgN/ha pod jadalne i sadzeniaki. 60-140kgN/ha pod pastewne i przemysłowe. Azot daje się w jednej dawce przedsiewnie. Nawozy potasowe i fosforowe wiosną na glebach lekkich, na ciężkich jesienią. 11kgP/ha i 84kgK/ha.

Nawożenie rzepaku- Przeciętna dawka obornika wynosi 25 t na 1 ha. Wprowadza się ją zwykle pod orkę siewną. Nawożenie azotem rzepaku powinno być skąpe jesienią, a obfite wiosną. Jesienne nawożenie rzepaku azotem powinno być umiarkowane. W dobrych warunkach siedliskowych jest ono zbędne, a nawet może być szkodliwe. Nadmiar azotu w glebie może bowiem spowodować wybujanie roślin i opóźnić ich hartowanie, co odbije się niekorzystnie na przezimowaniu. Na uboższych glebach i po dobrych, lecz niezbyt udanych przedplonach stosuje się jesienią na 1 ha 10—20 kg N, zaś po zbożach 20—40 kg N w dowolnej formie. Wiosną stosuje się na 1 ha 100—160 kg N w saletrze amonowej lub moczniku, dzieląc dawkę na dwie części. Połowę lub 2/3 stosuje się przed ruszeniem wegetacji, resztę w okresie pakowania roślin. Można też część dawki azotu wysiać w pełni kwitnienia co zmniejsza ryzyko wylęgania. Łączna dawka azotu powinna zatem wynosić 120—180 kg N na 1 ha. Nawozy fosforowe i potasowe wysiewa się w całości na 3—5 dni przed siewem, pod bronę, lub wcześniej, pod orkę siewną. Na glebach ubogich fosfor stosuje się na 1 ha 80—100 kg P205, na zasobnych wystarczy 40—60 kg P2O5 w superfosfacie pylistym, zawierającym znaczne ilości siarki niezbędnej dla dobrego plonowania rzepaku. Jeśli brak tej formy nawozu fosforowego nawożenie siarką można zastosować w formie siarczanu amonowego jako przedsiewne nawożenie azotem. Średnie dawki potasu powinny wynosić 80—120 kg K20, na zasobnych zaś wystarczy 60 kg K2O na 1 ha. Jeśli gleba ma niższe pH niż 6,5, konieczne jest wapnowanie. Najlepiej wykonać je pod przedplon. Przy wapnowaniu bezpośrednio pod rzepak wapno wysiewa się przed podorywką.

Nawożenie owsa- -azotem: 60-110 kg/ha N. Reakcja na nawożenie azotem jest uzależniona od głównie od wilgotności gleby oraz od przedplonu. W warunkach suszy wykorzystanie azotu maleje. Fosforem: 50-120 P₂O₅  nawozy fosforowe można stosować przed orką zimową, ponieważ nie ulegają wyleganiu. Na polach z regularną gospodarka obornikową dawkę nawozu można zmniejszyć o ok. 10-20 kg/ha. Potasem: 60-150 K₂O nawozy potasowe stosujemy na jesień tylko na gleby średnie i zwięzłe, ponieważ na lekkich potas ulega wymywaniu. Wiosna stosujemy go wtedy jeszcze przed uprawkami doprawiającymi glebę. Jeżeli regularnie stosuje się obornik wtedy dawkę można zmniejszyć o 40 kg. Pod owies możemy stosować wszystkie rodzaje pojedynczych nawozów fosforowych i potasowych. Jeżeli zdecydujemy się na zastosowanie nawozów wieloskładnikowych, musimy pamiętać aby stosunek P : K w nawozie był jak najbardziej zbliżony do zapotrzebowania. Mikroelementy: owies jest najwrażliwszym zbożem na ich niedobory, zwłaszcza na braki miedzi i manganu oraz cynku i molibdenu. Jednak bez badań gleby nie należy stosować nawozów doglebowych, ale zastosować dolistny chelatowy nawóz mikroelementowy przeznaczony dla zbóż.

Nawożenie pszenicy ozimej- - azotem: na glebach słabszych można zastosować nawożenie intensywne - 120-150 N kg/ha, na glebach dobrych wystarczy 60-60 kg N/ ha. Przedsiewnie jesienią stosujemy niewielkie dawki ok. 20-30 kg/ha, albo wcale. Resztę wysiewamy wiosna w 1 lub w 3 dawkach, zależnie od ilości nawozu który chcemy wysiać. Pierwszą dawkę stosujemy w momencie ruszenia wegetacji, drugą cześć w okresie krzewienia i strzelania w źdźbło, trzecią - przed kłoszeniem. Wszystkie dawki poza pierwszą można stosować dolistnie. Fosforem: 40-80 kg P₂O₅ : stosuje się z reguły jesienią, przedsiewnie. Jednak na glebach na kompleksach słabszych dawkę dzieli się na dwie równe części, stosując przedsiewnie oraz w czasie ruszenia wegetacji. Górną dawkę stosujemy wówczas gdy przedplonem były rośliny uprawiane na ziarno lub nasiona. Potasem: 70-120 K₂O: fosfor i potas można zastosować w nawozach pojedynczych bądź kompleksowych o proporcjach najbardziej zbliżonych do zapotrzebowania na nie. Nawozy potasowe stosuje się w tych samych terminach co fosforowe. Po okopowych stosujemy najwyższą dawkę potasu.

Nawożenie pszenicy jarej- azotem: dawki nieco mniejsze niż w przypadku pszenicy jarej. Na glebach mocniejszych będzie to ok. 50-80 kg/ N/ ha, na słabszych 80-100 kg N/ha. W przypadku małych dawek stosujemy je jednorazowo w całości, przedsiewnie, natomiast duże dzielimy na dwie części,. Pierwszą, 2/3 całości dawki, stosujemy przedsiewnie a 1/3 pogłównie w fazie strzelania w źdźbło. Fosforem: 50-70 kg P₂O₅ na glebach mocniejszych możemy zastosować nawóz już jesienią, natomiast na glebach słabszych przedsiewnie, wiosną. Potasem: 70-120 K₂O  fosfor i potas można zastosować w nawozach pojedynczych bądź kompleksowych o proporcjach najbardziej zbliżonych do zapotrzebowania na nie. Nawozy potasowe stosuje się w tych samych terminach co fosforowe. Po okopowych stosujemy najwyższą dawkę potasu.

Nawożenie jęczmienia jarego browarnego i pastewnego- Browarny: azotu stosujemy 30-40 kg na hektar wysiewamy w całości przed siewem. Fosfor w ilości 50-100 kg P₂O₅ /ha oraz potas w dawce ok.60-120 kg K₂O na 1 hektar najlepiej zastosować jesienią  albo wczesną wiosną. Pastewny: w tym przypadku niezbędne jest zastosowanie większych dawek azotu - dawek rzędu 60-120 kg N/ha. Dzielimy ja na dwie części: 1/2 lub 2/3 dawki stosujemy przed siewem, natomiast resztę na przełomie krzewienia i strzelania w źdźbło. Nawożenie fosforem i potasem takie samo jak w przypadku odmian browarnych.

Pszenżyto- azotem: do 120 kg N / ha, ale można ją zmniejszyć o ok. 30-40 kg bez szkody na plonu. Dawkę azotu większą niż 60 kg/ha należy podzielić przynajmniej na dwie części. Pierwsza z nich (około 60 %) stosuje się w czasie ruszenia wegetacji, druga w czasie strzelania w źdźbło. Fosforem: do 100 kg P₂O₅  w przypadku niedoborów tego składnika w glebie należy dodać tzw. różnice bilansowe, które wynoszą 40-60 kg/ha P₂O_{5  ,} jednak nie więcej niż 115 kg/ha czystego składnika. Potasem: do120 K₂O , w przypadku niedoborów potasu naddatki bilansowe wynoszą 30-40 kg/ha  K₂O, nie więcej niż 145 kg czystego składnika na hektar. Zarówno fosfor jak i potas można stosować w nawozach  pojedynczych, mieszanych i kompleksowych. Jednak niezależnie od formy zastosowanego nawozu, należy go zastosować przedsiewnie, gdyż zastosowanie pogłówne nie wpływa korzystnie na ich efektywność.

Nawożenie lnu- len wykazuje średnie a nawet małe wymagania pokarmowe. Reaguje wyleganiem oraz pogorszeniem jakości włókna na nadmierne dawki azotu. 0-60kgN/ha(40 przedsiewnie i 20 pogłównie w fazie jodełki). Nawożenie fosforem i potasem nie powoduje dużego przyrostu słomy. 15kgP/ha i 50kgK/ha. Bezpośrednie stosowanie nawozów wapniowych pod len nie jest wskazane. 2kgB/ha na glebach o małej zawartości tego składnika. Na glebach torfowych 10-20kgCu/ha. Polepsza plon i jakość włókna.

Nawożenie łubinu i grochu- azot daje się w dawce startowej wiosną wynoszącej 30kgN/ha, do momentu rozwinięcia brodawek korzeniowych. Rośliny strączkowe z wyjątkiem łubinu żółtego są wrażliwe na niedobór fosforu i potasu w glebie. Reagują znacznymi przyrostami plonów na nawożenie tymi składnikami. Potas i fosfor stosuje się w okresie jesienią pod orkę zimową. Stosowanie wiosną jest niewskazane gdyż powoduje opóźnienie siewu 18kgP/ha i 94kgK/ha. Nawozy wapniowe i wapniowo- magnezowe powinno się stosować pod przedplon grochu lub w roku uprawy łubinu białego i wąskolistnego. Łubin żółty należy uprawiać po kilku latach po zastosowaniu magnezu. 1kgMo/ha doglebowo.

Nawożenie bobiku- nawozy wapniowe, wapniowo- magnezowe powinno stosować się pod przedplony bobiku, wymaga on odczynu obojętnego. Dawka startowa azotu wynosi 60kgN/ha. Fosfor i potas stosuje się pod orkę zimową 18kgP/ha i 94kgK/ha. Pod bobik najlepszą formą jest superfosfat.

Nawożenie marchwi pastewnej- o wysokości dawek nawozów azotowych decyduje kompleks i wilgotność gleby, przedplon i wysokość dawki obornika stosowanego jesienią w ilości 20-30 t/ha. Na glebach wilgotniejszych efektywne są dawki wyższe, zależy to jednak od obsady roślin. Gdy nawozy wysiewa się wcześnie wtedy całą dawkę azotu można zastosować przedsiewnie a gdy później dawka nie powinna przekraczać 100 kg/ha. Nawozy muszą być wymieszane z glebą na głębokość ok. 6cm. O wysokości nawożenia fosforowo- potasowego decyduje zasobność gleb w te składniki. Na glebach zasobnych dawki wynoszą ok. 60kg/ha P₂O₅  i 80-100kg/ha K₂O, a na mniej zasobnych zaleca się 80-120kg/ha P₂O₅  i 120-160kg/ha K₂O jesienią.

Nawożenie traw w uprawie polowej: życica wielokwiatowa- jako roślina wysokoplenna ma duże wymagania pokarmowe dlatego przedsiewne nawożenie wynosi 60-80kg/ha P₂O₅  i 90-120kg/ha K₂O. Pod roślinę ochronną z wsiewką życicy należy zastosować ok. 60kg/ha N. Po zbiorze rośliny ochronnej należy możliwie szybko usunąć słomę z pola. W tym czasie wsiewkę można zasilić płynnymi nawozami organicznymi(gnojowica) lub azotem 30-60kg/ha saletry amonowej. Aby w drugim roku wegetacji życica dobrze plonowała należy stosować ok. 60kg/ha N pod każdy pokos.

Kostrzewa łąkowa- uprawia się ją po okopow2ych na oborniku jako wsiewkę w zboża jare zbierane na ziarno. Pełny jej potencjał produkcyjny można wykorzystać po zastosowaniu dość obfitego nawożenia mineralnego. Przedsiewnie należy wysiać: 80kg/ha N, 60-80kg/ha P₂O₅  i 80-100kg/ha K₂O. w przypadku gleb o zbyt niskim pH poniżej 5,5 należy zastosować wapno tlenkowe 2-3t/ha. Rozsiewa się na ścierń bezpośrednio po zbiorze przedplonu. W latach pełnego użytkowania wiosną przed ruszeniem wegetacji stosuje się 50-80kg/ha N a po pierwszym i drugim pokosie 60 i 40kg/ha N. Azot może być wniesiony w formie gnojowicy. Również zaleca się stosowanie 60-80kg/ha P₂O₅  i 100-140kg/ha K₂O.

Kostrzewa trzcinowa- jeśli jest nawożona dużymi dawkami azotu to może być uprawiana na różnych typach gleb, w tym mniej żyznych oraz gorzej uwilgotnionych. W warunkach doświadczalnych uzyskuje się duży plon po zastosowaniu dawki 60-80kg/ha N pod pokos. W praktyce można zastosować o połowę mniejszą 30-50kg/ha pod każdy pokos.

Kupkówka pospolita- przedsiewnie należy zastosować 40-80kg/ha P₂O₅  i 80-160kg/ha K₂O i 60kg/ha N. w dalszych latach wegetacji nawozi się azotem pogłównie pod każdy pokos w ilości 60-80kg/ha N. nawozy fosforowo-potasowe wnosi się w czasie wznowienia wiosennej wegetacji w ilości podobnej jak w roku siewu.

Stokłosa bezostna- w roku użytkowania należy zasilić azotem, fosforem i potasem na początku wznowienia wiosennej wegetacji. Pod pierwszy pokos należy zastosować 50kg/ha N a pod drugi i trzeci- 40 i 30kg/ha.

Tymotka łąkowa- optymalna dawka azotu wynosi rocznie 120-150kg/ha N. Pod pierwszy pokos należy stosować połowę dawki a równocześnie wnieść 30-60kg/ha P₂O₅  i 40-80kg/ha K₂O.

Nawożenie łąk i pastwisk- reakcja porostu łąkowego i pastwiskowego na nawożenie azotem jest bardzo duża. Efekty zadowalające są przy dawkach 270kg/ha N na glebach mineralnych i 180kg/ha N na glebach organicznych. Nie przekracza się nawożenia powyżej 300kg/ha N. Nawożenie fosforem i potasem wywiera duży wpływ na produkcyjność i skład botaniczny oraz jakość zielonej masy. Większą efektywność nawożenia fosforem uzyskuje się na glebach mineralnych. Odwrotnie potasem. 50kg/ha P i 150kg/ha K na wszystkich rodzajach gleb. Przy plonie ponad 6t/ha przeciętne dawki to 27kg/ha P i 144kg/ha K. nawozy fosforowe stosuje się w całej dawce późną jesienią lub wczesną wiosną przed ruszeniem wegetacji traw. Nawozy potasowe powinno dzielić się na dawki stosowane po każdym pokosie. Można też 2/3 dawki wczesną wiosną i 1/3 dawki po I pokosie. Na glebach niewymagających wapnowania o małej zawartości Mg zaleca się co 2-3 lata stosować siarczan magnezu lub nawozy potasowo-magnezowe ok. 100kg/ha Mg. Mikroelementy 5-10kg/ha Cu na organicznych, do 20kg/ha Cu na mineralnych. 1-2kg/ha Mo.

Teorie i prawa w żywieniu roślin- rośliny pobierają z gleby nie substancje organiczne a mineralne. Te składniki mineralne które znajdują się w popiele roślina pobiera z gleby za pomocą korzeni. Węgiel znajdujący się w roślinie jest pobierany z powietrza w postaci CO₂. obornik i komposty stosowane do użyźnienia gleby są tyle warte ile znajduje się w nich soli mineralnych powstałych po ich rozłożeniu. Azot powstały po rozłożeniu materii organicznej jest dla roślin bezwartościowy gdyż roślina może pobierać go z powietrza. Brakujące składniki w glebie należy uzupełniać nawozami mineralnymi. Rośliny pobierają z gleby różne ilości składników pokarmowych i dlatego wskazane jest wprowadzenie zmianowania. Wzrost roślin uzależniony jest w głównej mierze od tego pierwiastka który znajduje się w najmniejszej ilości w stosunku do potrzeb rośliny(prawo minimum).

Metody badania potrzeb nawozowych roślin uprawnych- przy wyznaczeniu potrzeb nawozowych roślin wykorzystuje się funkcję produkcji, wskaźniki zasobności gleby(analizę gleby) oraz wskaźniki stanu odżywiania roślin(analizę roślin). Wykorzystanie funkcji produkcji: ekstremum funkcji wielomianowej odpowiada bezpośrednio potrzebom nawozowym rośliny dla której funkcja została wyznaczona. Wyznacza się dużą liczbę funkcji produkcji i wybiera się taką która odpowiada warunkom jakie powinny zaistnieć w danym polu. Funkcje produkcji są wykorzystywane przede wszystkim do określenia potrzeb nawożenia azotem. Wykorzystanie testów zasobności gleby: oznacza się aktualną zawartość składnika w glebie i różnicę między zawartością aktualną i optymalną. Należy obliczyć dawkę nawozów która zwiększy zawartość składnika z aktualnej do optymalnej. W tym celu konieczna jest znajomość współczynników bilansowych dla poszczególnych składników i wapna. Wykorzystanie analizy roślin: jest to metoda pomocnicza dla metod funkcji produkcji i testów zasobności gleby ponieważ nie opracowano jeszcze współczynników nawozowych oraz z powodu ograniczonej interwencji nawozowej w późnych fazach rozwoju roślin gdy wykonuje się analizę ich części wskaźnikowych.

SORPCYJNE WŁAŚCIWOŚCI GLEB. SORPCYJNY KOMPLEKS GLEBOWY. RODZAJE SORPCJI.

Sorpcja- zdolność gleby do pochłaniania i zatrzymywania różnych składników, a w tym jonów i cząstek, a zjawiska z nią związane - zjawiskami sorpcyjnymi. O zjawiskach sorpcyjnych zachodzących w glebach decyduje silnie zdyspergowana koloidalna faza stała gleby zwana sorpcyjnym kompleksem glebowym.
Dzięki sorpcyjnym właściwościom gleby, możliwe jest regulowanie odczynu i magazynowanie dostarczanie w nawozach składników pokarmowych.
WŁAŚCIWOŚCI SORPCYJNEGO KOMPLEKSU GLEBOWEGO:
a) Zbudowany z koloidów glebowych:
-Minerałów ilastych -Materiałów bezpostaciowych
-Krystalicznie uwodnionych tlenków żelaza i glinu -Próchnicy
RODZAJE SORPCJI
SORPCJA WYMIENNA (FIZYKOCHEMICZNA)
Sorpcja ta polega na wymianie jonów pomiędzy roztworem glebowym a koloidalnym
kompleksem sorpcyjnym gleby. Na miejsce jonów zasorbowanych na powierzchni koloidów
glebowych wchodzi równoważona chemicznie ilość jonów z roztworu glebowego.
SORPCJA WYMIENNA KATIONÓW
Elektroujemny ładunek większości koloidów glebowych decyduje o tym, że w
glebach występuje przede wszystkim sorpcja wymienna kationów.
Podczas reakcji wymiany ustala się między ilością kationów wymiennych (występujących
w kompleksie sorpcyjnym) a ilością kationów zawartych w roztworze stan dynamicznej
równowagi. Gleba dąży do wyrównania stężeń jonów pomiędzy roztworem glebowym a
kompleksem sorpcyjnym. [Np. jeśli korzenie roślin pobiorą z roztworu glebowego jakieś kationy, to wówczas odpowiednia ilość tego kationu przejdzie z fazy stałej do roztworu glebowego]
Najczęściej spotykanymi kationami wymiennymi w glebach są:
- Kationy o charakterze zasadowym: Ca2+, Mg2+, K+, Na+, NH4+
- Kationy o charakterze kwaśnym H+, Al3+
Czynniki wpływające na sorpcję wymienną:
Sorpcja wymienna jest uzależniona od:
-Budowy sorbenta -Odczynu gleby -Rodzaju kationu
-Rodzaju towarzyszącego anionu -Stężenia kationu w roztworze
-Stężenia roztworu -Temperatury
SORPCJA WYMIENNA ANIONÓW
Spośród anionów w glebie najczęściej występują:
- MoO42-, BO33- , SO42- , Cl -, NO3- , HO-
Niektóre z nich podlegają sorpcji wymiennej. Niewielkie znaczenie.
INNE RODZAJE SORPCJI W GLEBIE
SORPCJA CHEMICZNA - jest to powstanie w glebie nierozpuszczalnych związków
wskutek reakcji chemicznych, polega na wytrącaniu nierozpuszczalnych
osadów z roztworów glebowych.
SORPCJA BIOLOGICZNA - sorbentami są organizmy żywe (rośliny i drobnoustroje),
które pobierają i zatrzymują jony w ich organizmach na okres życia - po obumarciu
ulegają rozkładowi i uwalniają pobrane składniki. Zbyt intensywna sorpcja może
doprowadzić do okresowego niedoboru pewnych składników u roślin w glebach np.
azotu oraz konieczności wprowadzania ich z nawozami.
SORPCJA FIZYCZNA - pochłanianie par i gazów. Zależna od porowatości, struktury,
ciśnienia, temperatury, wilgotności i charakteru zatrzymywanych cząstek.
SORPCJA MECHANICZNA - można ją porównać z działaniem sączka, który
zatrzymuje mechanicznie stałe cząstki zawieszone w wodzie. Dzięki temu woda
przesączając się przez glebę jest oczyszczana nawet z bakterii. Sorpcja ta zależy od
składu granulometrycznego, budowy i miąższości gleb. Im gleba ma więcej frakcji
drobniejszych, tym silniej sorbuje mechanicznie.

Siarka w glebie i nawozy siarkowe- Zawartość siarki całkowitej w glebach wacha się w szerokich granicach od 0,001 do 1,8 a nawet 4%. Występuje ona w glebie w formie organicznej głównie próchnicy oraz w formie mineralnej. Do związków mineralnych zalicza się przede wszystkim siarczany np siarczan (VI) wapnia, magnezu, potasu i sodu. Udział S-SO₄ w zawartości siarki całkowite wynosi około 10%. W warstwie ornej gleb zawartość siarki przyswajalnej wacha się od 0,2 do ponad 52 mg na 100 g gleby. Za niewystarczające dla roślin przyjmuje się dla roślin poniżej 1 mg na 100 g gleby. Najuboższe są gleby wytworzone z piasków gliniastych lekkich i słabo gliniastych najzasobniejsze zaś czarnoziemy, mady i czarne ziemie. Jony siarczanowe są głównym źródłem siarki dla roślin wykorzystywany najlepiej przy ph gleby od 4 do 7. w glebie mogą być one sorbowane przez minerały ilaste oraz uwodnione tlenki glinu i żelaza. Aniony zwłaszcza fosforanowe, chlorkowe i szczawianowe ograniczają sorpcje jonów siarczanowych. Siarczany mogą być także unieruchamiane przez sorpcje biologiczna gdy zostaną pobrane przez drobnoustroje glebowe. Ponadto siarka występuje w glebie w formie siarczków jak siarczek żelaza (III) piryt halkopiryt i inne. Podczas wietrzenie skał siarczki zostają utlenione do siarczanów a te w warunkach beztlenowych ulegają redukcji do siarkowodoru. Źródłem siarki mogą być emisje zakładów przemysłowych około 90 kg siarki na ha spaliny samochodowe, opady atmosferyczne - 10 do 80 kg siarki na ha rocznie oraz nawozy organiczne mineralne i pestycydy. Pomimo znacznych strat siarki prze4z wymywanie oraz odprowadzanie z plonami bilans tego pierwiastka w glebie pozostaje dodatni. Nawozy zawierające siarkę nie stanowią obecnie oddzielnej grupy. Pierwiastek ten wchodzi w skład niektórych nawozów jako składnik towarzyszący. Nawozy te stosuje się przeważnie przedsiewnie. Dobrym i od dawna znanym nawozem jest gips. Z produkowanych obecnie nawozów mineralnych siarkę zawierają: superfosfaty, siarczan potasu, kalimagnezja, siarczan magnezu, surowe sole potasowe, siarka elementarna oraz nawozy organiczne. W Polsce są znaczne złoża siarki elementarnej i gipsu. Ponadto siarka występuje również w niektórych nawozach wieloskładnikowych.

Fosfor w roślinie-wpływ na jakość i wysokość plonu- Fosfor jest ważną częścią składową komórek roślinnych niektórych enzymów oraz nukleotydów. Fosfor w roślinie bierze udział prawie we wszystkich procesach biochemicznych. Szczególne znaczenie ma przy wykorzystaniu i przemianach energii słonecznej w biochemiczną energię własną roślin i przy przenoszeniu energii w procesach biochemicznych. Fosfor jest ważną częścią składową komórek roślinnych niektórych enzymów oraz nukleotydów. Bierze udział w budowie białek i syntezie węglowodanów oraz wzmaga wytwarzanie kwiatów i nasion a także ich zdolność kiełkowania. W nasionach i owocach jest magazynowany w formie fityny która zaopatruje zarodki w energię niezbędną do zapoczątkowania samodzielnego wzrostu i rozwoju roślin. Tylko niewielką część fosforu stanowi forma mineralna H₂PO^-₄ i HPO^2-₄ będąca rezerwą do syntezy połączeń organicznych. Optymalne zaopatrzenie roślin w fosfor wpływa na harmonijny wzrost i rozwój przyspiesza dojrzewanie wpływa na wysokość i dorodność plonu nasion reguluje stosunek masy organów generatywnych i zapasowych do organów wegetatywnych( ziarna do słomy, bulw ziemniaka do łętów itp.) uodparnia rośliny na przemarzanie wyleganie i niektóre choroby. Zapobiega więc ujemnym skutkom przenawożenia azotem.

Reakcje roślin na nawożenie azotem- azot działa przede wszystkim na przyrost masy części wegetatywnych nadając roślinom intensywne zielone zabarwienie. Rośliny niedożywione karłowaceją a ich liście żółkną i wcześniej zamierają. Wskaźnikiem przenawożenia azotem są ciemnozielone, soczyste i miękkie liście, opóźnione dojrzewanie roślin, a u zbóż osłabienie źdźbeł i podatność na wyleganie.

Rodzaje kwasowości gleby przyczyny zakwaszania gleb- Potencjalna- jest to suma jonów wodorowych ewentualnie także jonów Al³⁺ znajdujących się w roztworze glebowym oraz w kompleksie sorpcyjnym w stanie wymiennym jakby ukrytym. Hydrolityczna- w celu jej oznaczenia jony H⁺ znajdujące się w kompleksie sorpcyjnym wypiera się za pomocą octanu sodu. Dzięki obecności jonów OH- w roztworze octanu sodu następuje silne wiązanie jonów H⁺ kompleksu na niezdysocjonowane drobiny wody reakcja przesuwa się silnie na stronę prawą równania a miejsce jonów H⁺ zajmują jony Na+. W rezultacie odczyn zasadowy octanu ulega zakwaszeniu. Jeżeli zakwaszony octan zmaireczkować zasadą to ilość ml zużytego NaOH podaje te ilość zasady która jest potrzebna do usunięcia kwasowości hydrolitycznej gleby. Kwasowość hydrolityczną uzyskuje się przez kilkakrotne wstrząsanie gleby z octanem sodu i miareczkowanie przesączy. Wynik miareczkowania mnoży się przez współczynnik 1,5. Wymienna- jeżeli glebę której kompleks zawiera znaczniejszą ilość wymiennych jonów wodorowych wstrząsnąć z roztworem KCl wtedy jony wodorowe wychodzą z kompleksu do roztworu na ich miejsce wstępują do kompleksu jony potasu. Na skutek tej reakcji obojętny roztwór chlorku potasowego zakwasza się a stopień jego zakwaszenia jest tym większy im więcej jonów H+ znajdowało się w kompleksie. Kwasowość wymienną stwierdza się przez miareczkowanie. Jeżeli zakwaszony roztwór KCl miareczkować za pomocą zasady to ilość ml zużytej zasady podaje tą jej ilość jaka jest potrzebna do usunięcia kwasowości wymiennej gleby. Chcąc oznaczyć trzeba wstrząsnąć kilkakrotnie. Kwaśny odczyn gleb jest związany z małym wysyceniem kompleksu sorpcyjnego kationami zasadowymi i odpowiednio dużym wysyceniem kationami wodorowymi. Jest dobrym wskaźnikiem stopnia zakwaszania gleby i potrzeby wapnowania ale nie wielkości dawek. W naszych warunkach klimatycznych na skutek przewagi opadów nad parowaniem i związanymi z tym ruchami wody zstępującej w glebie dochodzi do stałego wypłukiwania z gleby zawartych w niej składników zasadowych Ca, Mg, K, Na. Ich miejsce zajmują jony H⁺ powodujące zakwaszanie gleby. Znajdujące się w glebie węglany głównie węglan wapnia ulegają powolnemu lecz stałemu działaniu wody glebowej. Rozpuszczaniu się węglanu wapnia w wodzie glebowej sprzyja to że roztwór glebowy zwykle jest nasycony dwutlenkiem węgla. Powstaje rozpuszczalny w wodzie dwuwęglan wapnia. Oprócz kwasu węglowego także siarkowy, azotowy przyczyniają się do szybkiego wypłukiwania wapnia i innych składników zasadowych z gleby.

Luksusowe pobieranie potasu i jego rola u roślin- potas jako kation wpływa na wiele takich procesów w roślinie jak: regulacja fizykochemicznych właściwości plazmy, gospodarka wodna, uaktywnienie enzymów, fotosynteza, przemiany węglowodanów, nukleotydów i kwasów nukleinowych oraz regulacja przemian związków azotowych. Dobre zaopatrzenie roślin w potas wpływa pośrednio na zdrowotność roślin, odporność na wyleganie i wymarzanie. Pierwiastek ten może być jednak pobierany luksusowo w ilościach przekraczających potrzeby fizjologiczne rośliny blokując równocześnie przyswajanie innych kationów zwłaszcza magnezu i wapnia. Może to prowadzić do pogorszenia jakości plonów i wartości paszowej roślin.

Nawozy azotowe i ich agrotechniczna charakterystyka- nawozy azotowe dzielimy na: 1) amonowe- zawierające azot w formie amonowej(woda amoniakalna, siarczan amonowy); 2) amonowo- saletrzane- zawierające azot w formie amonowej i azotanowej(saletra amonowa, saletrzak, saletrzak magnezowy, salmag, salmag z borem); 3) saletrzane- zawierające azot w formie azotanowej(saletra wapniowa, saletra potasowa, sodowa, wapniowo-magnezowa); 4)amidowe- zawierające azot w formie amidowej(mocznik, agramid, roztwór saletrzano-mocznikowy. Nawozy saletrzane powinno się stosować pogłównie ze względu na brak zdolności sorpcyjnej gleby w stosunku do jonu NO^-₃. nawozy amonowe i agramid powinny być stosowane przedsiewnie. Saletrę amonową, mocznik oraz saletrzak można stosować przedsiewnie i pogłównie. Saletrzak przy pogłównym stosowaniu dobrze jest wymieszać z glebą przez zabiegi uprawowe.

Nawozy mikroelementowe- 1) borowe- solubor, boraks, kwas ortoborowy; 2)cynkowe- siarczan cynkowy, chlorek cynkowy, azotan cynkowy; 3) kobaltowe- siarczan kobaltowy, chlorek kobaltowy; 4) manganowe- siarczan manganawy, chlorek manganawy, węglan manganawy, azotan manganawy; 5) miedziowe- siarczan miedziowy, chlorek miedziowy; 6)molibdenowe- molibdenian amonu, molibdenian sodu.

Skutki nadmiernego nawożenia azotem- Wskaźnikiem przenawożenia azotem są ciemnozielone, soczyste i miękkie liście, opóźnione dojrzewanie roślin, a u zbóż osłabienie źdźbeł i podatność na wyleganie. Występowanie patogenów.

Nawozy siarkowe- terminy siewu nawozów siarkowych- Nawozy zawierające siarkę nie stanowią obecnie oddzielnej grupy. Pierwiastek ten wchodzi w skład niektórych nawozów jako składnik towarzyszący. Nawozy te stosuje się przeważnie przedsiewnie. Dobrym i od dawna znanym nawozem jest gips. Z produkowanych obecnie nawozów mineralnych siarkę zawierają: superfosfaty, siarczan potasu, kalimagnezja, siarczan magnezu, surowe sole potasowe, siarka elementarna oraz nawozy organiczne. W Polsce są znaczne złoża siarki elementarnej i gipsu. Ponadto siarka występuje również w niektórych nawozach wieloskładnikowych.

Wpływ azotu na wartość pokarmową roślin- do najważniejszych związków organicznych azotu w roślinach zalicza się białka enzymatyczne, strukturalne i zapasowe, nukleotydy, kwasy nukleinowe, chlorofil, wolne aminokwasy, amidy, aminy, witaminy, alkaloidy, enzymy, itp. Zawartość białek świadczy o wartości pokarmowej lub paszowej roślin. W białku czystym zawartość azotu wynosi 16%(utrzymanie tego poziomu wpływa dodatnio na wartość paszową). Nadmiar w tkankach N-NO₃ obniża wartość pokarmową roślin.

Przemiany nawozów fosforowych w glebie- Fosfor zawarty w superfosfatach jest najłatwiej przyswajalny przez wszystkie rośliny. Wniesiony do gleby ulega jednak uwstecznieniu. W celu opóźnienia retrogradacji produkuje się superfosfaty granulowane. Są to nawozy uniwersalne nie zalecane na gleby silnie zakwaszone. Nawozy drugiej grupy zawierają związki fosforowe dobrze przyswajalne w środowisku kwaśnym i słabokwaśnym. Słabiej natomiast rozpuszczają się w glebach obojętnych i zasadowych. Mączki fosforytowe i kostne są nawozami wolno działającymi ponieważ fosforan(V) wapnia może być pobierany przez rośliny dopiero po przejściu w jedno i diwodorofosforany. Proces ten jest możliwy w glebie kwaśnej i wilgotnej: Ca₃(PO₄)₂→^H+2CaHPO₄→^H+ Ca(H₂PO₄)₂. rośliny o dużych wymaganiach w stosunku do wapnia np. motylkowate przyspieszają ten proces. Nawozy te można stosować więc w dawkach na zapas 2-3 letni oraz na gleby zasobne jako zwrot fosforu wyniesionego z plonem. Fosfor z mączek może być wykorzystywany przez rośliny o długim okresie wegetacyjnym i rozbudowanym systemie korzeniowym np. motylkowate, użytki zielone, owies, gryka, żyto, gorczyca itp. Wszystkie nawozy fosforowe stosuje się przedsiewnie.

Potas- rola fizjologiczna i objawy niedoboru- potas jako kation wpływa na wiele takich procesów w roślinie jak: regulacja fizykochemicznych właściwości plazmy, gospodarka wodna, uaktywnienie enzymów, fotosynteza, przemiany węglowodanów, nukleotydów i kwasów nukleinowych oraz regulacja przemian związków azotowych. Dobre zaopatrzenie roślin w potas wpływa pośrednio na zdrowotność roślin, odporność na wyleganie i wymarzanie. Niedobór prowadzi do: pogorszenie odporności na wymarzanie i wyleganie pogarsza zdrowotność roślin. Typowym objawem niedoboru jest żółknięcie a następnie brunatnienie i zasychanie brzegów i wierzchołków liści. Objawy te występują najpierw na starszych pełni rozwiniętych liściach. Rośliny więdną.

Wpływ wapnowania na glebę- wapnowanie zdegradowanych w wyniku zakwaszenia gleb usuwa wady z nim związane i wpływa korzystnie na przebieg wszystkich procesów glebotwórczych, zwiększając poziom żyzności gleby. Wapnowanie przede wszystkim powoduje koagulacje koloidów w skutek czego poprawia się struktura gleby i stosunki powietrzno- wodne, oraz zostaje zahamowany proces wymywania koloidów z wierzchnich warstw gleby. W rezultacie zwiększa się kompleks sorpcyjny gleby zmienia korzystnie jego stopień nasycenia zasadami. Wapnowanie ogranicza występowanie chorób grzybowych i sprzyja rozwojowi przyjaznych mikroorganizmów. Działa na rośliny bezpośrednio jako niezbędny składnik pokarmowy.

Asortyment i stosowanie nawozów fosforowych- podział nawozów fosforowych: I- związki fosforu rozpuszczalne w wodzie(superfosfat potrójny, superfosfat pojedynczy, superfosfat magnezowy, fosmag); II- związki fosforu nierozpuszczalne w wodzie ale dobrze rozpuszczalne w słabych kwasach organicznych np. 2% kwas cytrynowy(supertomasyna, dwufosfat, metafosforan wapnia); III- związki fosforu rozpuszczalne dopiero w mocnych kwasach np. HNO₃(mączka fosforytowa, mączki kostne: bębnowa, odklejona). I Grupa nawozów: Fosfor zawarty w superfosfatach jest najłatwiej przyswajalny przez wszystkie rośliny. Wniesiony do gleby ulega jednak uwstecznieniu. W celu opóźnienia retrogradacji produkuje się superfosfaty granulowane. Są to nawozy uniwersalne nie zalecane na gleby silnie zakwaszone. II Grupa nawozów: Nawozy drugiej grupy zawierają związki fosforowe dobrze przyswajalne w środowisku kwaśnym i słabokwaśnym. Słabiej natomiast rozpuszczają się w glebach obojętnych i zasadowych. III Grupa nawozów: Mączki fosforytowe i kostne są nawozami wolno działającymi ponieważ fosforan(V) wapnia może być pobierany przez rośliny dopiero po przejściu w jedno i diwodorofosforany. Proces ten jest możliwy w glebie kwaśnej i wilgotnej: Ca₃(PO₄)₂→^H+2CaHPO₄→^H+ Ca(H₂PO₄)₂. rośliny o dużych wymaganiach w stosunku do wapnia np. motylkowate przyspieszają ten proces. Nawozy te można stosować więc w dawkach na zapas 2-3 letni oraz na gleby zasobne jako zwrot fosforu wyniesionego z plonem. Fosfor z mączek może być wykorzystywany przez rośliny o długim okresie wegetacyjnym i rozbudowanym systemie korzeniowym np. motylkowate, użytki zielone, owies, gryka, żyto, gorczyca itp. Wszystkie nawozy fosforowe stosuje się przedsiewnie.

Surowce do produkcji nawozów fosforowych i ich rozmieszczenie na świecie- surowcami do produkcji nawozów fosforowych są apatyty i fosforyty- minerały które w dużych ilościach występują w Rosji, USA, Maroku, Tunezji.

Zasobność gleby w magnez- przychody i straty- W glebie magnez znajduje się głównie w niektórych minerałach przede wszystkim w krzemianach magnezowych jak oliwin, augit, biotyt, hornblenda, serpentyn, talk, a także węglanach magnezu i siarczanie magnezu. Pewna ilość magnezu zawarta jest w organizmach żywych w resztkach roślinnych i zwierzęcych oraz w próchnicy. Ilość magnezu związana z materią organiczną jest niewielka i zazwyczaj nie przekracza 1% całkowitej ilości magnezu glebowego. Podczas wietrzenia minerałów pierwotnych oraz mineralizacji materii organicznej magnez zostaje uwolniony i przechodzi do roztworu glebowego a z niego jest sorbowany przez koloidy glebowe wchodzi w skład wtórnych minerałów lub zostaje pobrany przez korzenie roślin i drobnoustroje.

Surowce i nawozy magnezowe- w Polsce dobrym źródłem do produkcji nawozów magnezowych są dolomity, występują w okręgach: śląsko-krakowskim, kieleckim, dolnośląskim i łódzkim. Nawozy magnezowe: kizeryt, epsomit, rolmag 40, rolmag 60, karmag. Nawozy wapniowo-magnezowe: wapno magnezowo-tlenkowe, wapno magnezowo-węglanowe, dolomit, dolovit, megavit, kreda bełchatowska, nawóz wapniowo-magnezowy węglanowy. Zawierające magnez: kalimagnezja, kainit magnezowy, kamex, saletrzak magnezowy, Salman, superfosfat magnezowy, fosmag.

Gnojowica- jest sumą odchodów płynnych, stałych oraz niewielkie ilości wody(do20%). Azot występuje w połowie w gnojowicy w związkach organicznych. Pozostała część to głównie związki amonowe. W czasie jej fermentacji związki organiczne ulegają amonifikacji. Gnojowicę przechowuje się w specjalnych zbiornikach(szambach). Muszą one być tak duże aby pomieściły co najmniej 3 miesięczną produkcję. Zawiera ona 0,3-0,4%N, 0,06-0,09%P, 0,28-0,35%K- mniej niż świeża masa obornika. Jednak jeśli przeliczyć tą wartość na suchą masę to gnojowica zawiera prawie dwukrotnie więcej tych składników. W gnojowicy składniki występują w formie o wiele łatwiej przyswajalnej niż w oborniku. Stosujemy jesienią, wiosną- przedsiewnie. Na użytki zielone wiosną.

Produkcja i stosowanie kompostów-są one produktem początkowego etapu humifikacji substancji organicznej. Proces ten zachodzi przy pełnym dostępie powietrza i wody, przy dużym współudziale bakterii celulolitycznych. Do kompostowania nadają się różne materie organiczne takie jak: odpady gospodarcze(plewy, słoma, łodygi kukurydzy, odchody zwierząt, obierki); odpady przemysłowe(kora, trociny, odpady komunalne); związki organiczne naturalne(torfy, liście, szlam z rowów, igliwie). Komposty formuje się w pryzmach o szerokości od 2-2,5m i wysokości do 1,5m. układa się je na terenie podwyższonym i zacienionym. Na dno pryzmy układa się substancje sorbującą wodę oraz składniki pokarmowe. Pryzmę polewa się wodą pognojoną, gnojowicą, gnojówką lub wodą tak aby wilgotność wynosiła 60%. W pierwszym etapie kompostowania azot mineralny ulega immobilizacji i zmniejsza się ilość azotu mineralnego. W końcowym etapie przeważa rozkład azotu organicznego nad immobilizacją. Komposty stosuje się wiosną.

---