Znani mi bohaterowie w literaturze XIX i XX wieku Proces kszta³towania siê bohatera wieków XIX i XX ulega³ ci¹g³ym zmianom, wynikaj¹cym z zachodz¹cych na œwiecie przemian spo³ecznych, ustrojowych i politycznych. Z perspektywy losów Polski okres ten by³ szczególny, wymagaj¹cy wyj¹tkowego zaanga¿owania ze strony Polaków w proces utrzymania to¿samoœci narodowej na p³aszczyŸnie kulturalnej, która tak¿e mia³aby w przysz³oœci wp³yn¹æ na zwiêkszenie realnej szansy odzyskania niepodleg³oœci. Sytuacja ta mia³a ogromny wp³yw na kszta³t ówczesnej twórczoœci literackiej, która w ró¿ny sposób, na prze³omie wieków, stara³a siê pobudziæ Polaków do walki, walki specyficznej, lecz maj¹cej doprowadziæ do zamierzonego celu, którym by³o zrzucenie pêt niewoli. Jakby abstrahuj¹c od omawianego okresu historycznego, mo¿na stwierdziæ, ¿e postêpowanie ka¿dego bohatera literackiego jest podporz¹dkowane w du¿ej mierze aktualnej sytuacji, stosownie do idea³ów epoki, której jest reprezentantem. W omawianym okresie sens ma wyró¿nienie bohaterów literatury klasycznej i romantycznej, którzy odegrali znacz¹c¹ i nieprzypadkow¹ rolê w tworzeniu charakterystycznych idea³ów, czy te¿ wzorców postêpowania, szczególnie odpowiadaj¹cych danej epoce. Literatura romantyczna by³a wyrazem protestu przeciw racjonalizmowi i klasycyzmowi doby Oœwiecenia, przeciwko obumieraj¹cej kulturze klasycystycznej i narzucaniu wzorów oraz imitatorstwu. By³ to bunt jednostki przeciwko rzeczywistoœci, która nie dawa³a siê ju¿ racjonalnie wyjaœniæ. Bunt przeciwko nadmiernemu kultowi rozumu i podporz¹dkowaniu przes³ankom rozumowym ca³ego ludzkiego ¿ycia przerodzi³ siê z czasem w kult uczucia. Przyjêta przez romantyków postawa irracjonalna rodzi sk³onnoœæ do analizy psychologicznej i ukazywania uczuæ nie tylko bohaterów, ale tak¿e samego poety. Motywem ³¹cz¹cym wszystkich bohaterów romantycznych jest problem walki narodowowyzwoleñczej. Romantycznych bohaterów literackich charakteryzowa³ wybuja³y indywidualizm - byli oni sk³óceni ze œwiatem, rozdarci wewnêtrznie. Ten bunt romantyków przygotowa³a w pewnym sensie sytuacja polityczna i spo³eczna, w jakiej ¿yli. Za manifest romantycznej postawy poety uznajemy balladê "Romantycznoœæ" Adama Mickiewicza. Narratorem w niej jest obserwator spoza t³umu z miasteczka. Relacjonuje on i interpretuje wydarzenia, przeciwstawiaj¹c siê opinii uczonego Starca ze szkie³kiem w oku. Podkreœlaj¹c du¿e mo¿liwoœci nauki w poznawaniu œwiata, wprowadza on jednoczeœnie nowe kategorie poznawcze: intuicjê oraz czucie i wiarê, prawdy podœwiadomoœci, gdy¿ w przekonaniu romantyków zmys³y nie daj¹ pewnoœci w poznaniu. Poeta, uto¿samiaj¹c siê z narratorem, staje po stronie tych, którzy cierpi¹ i poprzez cierpienie maj¹ kontakt ze zjawiskami tajemniczymi. Postawa wiary w to, co widzi dziewczyna z ludu - Karusia, w si³ê jej uczuæ, wspó³czucie dla niej wskazuj¹ na to, ¿e romantycy poszerzyli wiedzê o cz³owieku, próbuj¹c poznaæ stany podœwiadomoœci, intuicji, "szaleñstwa", które zyska³y u nich ca³kowicie now¹ interpretacjê. Odrzucili oni wy³¹cznie fizjologiczne uzasadnienie szaleñstwa jako choroby, a nawet czêsto widzieli w chorobach umys³owych przejaw geniuszu. Dlatego te¿ ludzie proœci traktuj¹ Karusiê jako istotê wy¿sz¹, której nale¿y wierzyæ. Trudno jest mówiæ o niej jako o bohaterze romantycznym, lecz z pewnoœci¹ mo¿emy stwierdziæ, ¿e utwór "Romantycznoœæ" wy³ania pewien charakterystyczny "program", który bêdzie mia³ znaczny wp³yw na sposób kszta³towania siê typowych bohaterów epoki, a którzy bêd¹ w mniejszym lub wiêkszym stopniu "uto¿samiali siê" z tym programem. Jednym z rodzajów tragicznego bohatera romantycznego jest g³ówny bohater utworu "Konrad Wallenrod" Adama Mickiewicza. Utwór ten ukaza³ nowe oblicze romantyzmu. Zapocz¹tkowa³ on polski romantyzm jako literaturê, która przej¹wszy ogólne tendencje europejskiego pr¹du, jego estetykê, zogniskuje w sobie wielk¹ problematykê bytu narodowego, a w swych arcydzie³ach siêgnie generalnie najistotniejszych problemów epoki. Autor pos³u¿y³ siê tutaj kostiumem historycznym poprzez umieszczenie akcji w XIV wieku. Jednak rzeczywistym bohaterem utworu by³o wspó³czesne, walcz¹ce z caratem, m³ode pokolenie polskich patriotów. Bohater tej powieœci poetyckiej postanawia poœwiêciæ swe ¿ycie dla ojczyzny. By³ to cz³owiek o dwoistym ¿yciu - inny w otoczeniu wrogów, których pragnie zniszczyæ, a inny w g³êbi serca, odkrywanej tylko najbli¿szym. Jako typ dzia³acza politycznego nie tylko by³ on odbiciem osobistego po³o¿enia twórcy, ale i wielu innych ówczeœnie ¿yj¹cych ludzi. Uk³ad stosunków historycznych zmusza bohatera do samotnej walki z zakonem krzy¿ackim i do wejœcia na drogê podstêpu i zdrady. Konrada cechuj¹ trzy wielkie uczucia: mi³oœæ do ojczyzny, nienawiœæ do Krzy¿aków - wrogów Litwy i mi³oœæ do Aldony. "Szczêœcia w domu nie zazna³, bo go nie by³o w ojczyŸnie" - poœwiêcenie siê dla idei i osamotnienie jest Ÿród³em tragizmu bohatera. Wyborem sposobu dzia³ania Konrad skazuje siê na tragiczny konflikt z samym sob¹ - musi odrzuciæ idea³y, chrzeœcijanina i rycerza. Dzia³anie za pomoc¹ podstêpu i zdrady budzi w nim samym wstrêt i odrazê. WyraŸnie ukazany jest rozdŸwiêk pomiêdzy wielkoœci¹ celu, do którego d¹¿y³, a nikczemnoœci¹ czynu i sposobu jego realizacji. G³êbia odczuæ Konrada jest w utworze celowo wzmocniona. Pozorna s³aboœæ jego psychiki jest jedynie podkreœleniem elementu, na który autor zwróci³ szczególn¹ uwagê - ró¿norodne aspekty psychiki bohatera i sposób odbioru przez niego rzeczywistoœci. Postawa g³ównego bohatera tego utworu, który poœwiêca siê walce o s³uszn¹ ideê, u¿ywaj¹c metod nagannych moralnie zostaje okreœlone mianem wallenrodyzmu. Konflikt wewnêtrzny wyciska piêtno na jego psychice. Poœwiêca on bez reszty szczêœcie w³asne i ukochanej kobiety, aby ratowaæ ukochan¹ ojczyznê. Bêd¹c u celu musi pope³niæ samobójstwo - ponosz¹c jako cz³owiek, kolejn¹, wielk¹ klêskê. Wybiera œmieræ œwiadomy klêski swojego ¿ycia, gdy¿ œwiadomoœæ zdrady nie pozwoli³a mu zaznaæ spokoju ani szczêœcia. Bez trudu mo¿na dostrzec, ¿e ocena i sposób ukazania bohatera ma wyraŸne, romantyczne odniesienie. Innym typem bohatera charakterystycznego dla tamtej epoki, jest Gustaw - postaæ z IV czêœci "Dziadów" Adama Mickiewicza. Jest to romantyczny kochanek prze¿ywaj¹cy nieszczêœliw¹ mi³oœæ. W swojej spowiedzi oddaje ca³¹ gamê ró¿norodnych prze¿yæ, od uwielbienia, opuszczenia i wyobcowania, do pogardy i nienawiœci dla ukochanej, która uleg³a pokusie bogactwa. Losy swoje dzieli na godziny mi³oœci, rozpaczy i przestrogi. Fina³em tego wzburzenia emocjonalnego jest bunt Gustawa przeciwko rzeczywistoœci - wini ukochan¹ za zniszczenie prawdziwej mi³oœci i szczêœcia osobistego. Gustaw posiada typowe cechy bohatera romantycznego - prze¿ywa tragiczn¹, nieszczêœliw¹ mi³oœæ, która w efekcie prowadzi do samobójstwa, buntuje siê przeciwko œwiatu i niesprawiedliwym stosunkom spo³ecznym, szydzi z tych, którzy upatruj¹ szczêœcia w zdobyciu bogactwa. Wiara w idealn¹ mi³oœæ doprowadzi³a Gustawa do grzesznej, samobójczej œmierci. Czêœæ IV "Dziadów" stanowi realizacjê swoistej kary za grzechy. W prologu III czêœci "Dziadów" Gustaw przeradza siê w Konrada. Z cierpi¹cego romantycznego kochanka przemienia siê w ¿arliwego, cierpi¹cego za ca³y naród patriotê, œwiadczy o tej przemianie napis na œcianie celi: "Gustaw umar³, narodzi³ siê Konrad". Bohater ten, mimo osamotnienia w poczuciu w³asnej wielkoœci - jako wybitna indywidualnoœæ - obdarzony jest nadludzk¹ wra¿liwoœci¹ i poczuciem ogromnej si³y. Poeta ukazuje tutaj problem antagonizmu miêdzy pokoleniem starym a m³odym. M³odych pokazuje jako ludzi szlachetnych, pe³nych patriotycznego zapa³u do walki z wrogiem. Z kolei "Salon warszawski" charakteryzuje spo³eczeñstwo starych jako ludzi pogodzonych z niewol¹, zobojêtnia³ych na sprawy narodu i ojczyzny. Nie interesuje ich martyrologia narodu. Opowieœciami o losach mêczenników przejmuj¹ siê tylko m³odzi. Konrad staje siê u Mickiewicza uosobieniem ca³ego narodu i jego cierpieñ. Jest to równie¿ genialny poeta, który tworzy pieœni "nieœmiertelne" i jako wielki twórca równa siê z Bogiem-Stwórc¹. W imieniu cierpi¹cego narodu podejmuje samotn¹ walkê z Bogiem i domaga siê od Niego "rz¹du dusz". Wierzy on w to, ¿e si³¹ swojego uczucia wyzwoli naród z niewoli. Czuje w sobie moc kreacji œwiata, nie waha siê mierzyæ z Bogiem w walce o w³adzê nad ludŸmi, którymi chce pokierowaæ w imiê patriotycznych racji. Jednak¿e w swej pysze Konrad posuwa siê za daleko i dopuszcza siê bluŸnierstwa wobec Boga. Ponosi klêskê, bowiem jego bunt i rozpacz okazuj¹ siê wystêpkiem moralnym. Popada wiêc w moc szatana. Jego postawa zosta³a nazwana prometeizmem, gdy¿ podobnie jak Prometeusz - z mi³oœci do ludzi walczy z samym Bogiem maj¹c na wzglêdzie dobro innych i poœwiêca siê dla nich. Bohater ten jest postaci¹ dynamiczn¹ (Gustaw-Konrad), prze¿ywa skomplikowane stany psychiczne, jest postaci¹ tragiczn¹ i samotn¹. Tragizm jego wyra¿ony jest przez przeœladowanie, cierpienie, klêskê próby kontaktu z Bogiem. Konrad przekonany jest o wielkiej roli poety i poezji, gubi go jednak duma, pycha i zarozumia³oœæ. Innym typem bohatera jest Ksi¹dz Piotr, który podobnie jak Konrad, chce uratowaæ naród. Jednak buntowi i pysze Konrada przeciwstawia chrzeœcijañsk¹ pokorê. Dziêki tej postawie i uwielbieniu Boga Ksi¹dz Piotr ma widzenie przysz³ych losów Polski. Widzi jak Polska cierpi i podobnie jak Chrystus skazana jest na ukrzy¿owanie, umiera, by potem zmartwychwstaæ. Cierpienia narodu polskiego doprowadz¹ do odzyskania wolnoœci. Ksi¹dz Piotr reprezentuje ideê mesjanizmu, którego myœl przewodnia brzmia³a: "Polska Mesjaszem narodów". Jest to w miarê optymistyczna filozofia dziejów, gdy¿ zak³ada, ¿e Polska nie tylko odzyska wolnoœæ, ale przyniesie j¹ tak¿e innym uciemiê¿onym narodom. W koñcowej czêœci widzenia poeta powraca do wizji wskrzesiciela narodu, nazywa go namiestnikiem wolnoœci na ziemi, powtórnie nazywa go tajemniczym imieniem "czterdzieœci i cztery". Polemikê z mesjanizmem i prometeizmem stanowi tytu³owa postaæ dramatu "Kordian" Juliusza S³owackiego. Bohaterem jest m³ody poeta-marzyciel nie maj¹cy okreœlonego celu w ¿yciu i nieszczêœliwie zakochany w Laurze. Dziêki rozczarowaniom i doœwiadczeniom zdobytym w podró¿y po Europie przeradza siê w dzia³acza - spiskowca. Myœl¹ przewodni¹ jego dzia³ania jest has³o: "Polska Winkelriedem narodów". Powsta³o od tego pojêcie winkelriedyzmu wed³ug którego Polska mia³a na sobie skupiæ si³y mocarstw umo¿liwiaj¹c sobie, a tak¿e innym krajom ucieœnionym zrywy niepodleg³oœciowe. Oznacza to tak¿e, ¿e naród mo¿e odzyskaæ wolnoœæ jedynie poprzez czynn¹ walkê, choæby straceñcz¹. Maj¹c wielu przeciwników, Kordian postanawia samotnie zabiæ cara. Nie realizuje jednak tego czynu - pada zemdlony na progu sypialni cara. Bohater S³owackiego ponosi klêskê, gdy¿ jest rozdarty moralnie, pozbawiony silnej woli i determinacji, ulega chorej wyobraŸni i marzeniom. Mimo, ¿e prezentuje czyst¹ intencjê i ogromne poœwiêcenie, nie mo¿e zwyciê¿yæ, bo jako spiskowiec wchodzi w kolizjê z etyk¹ i tradycj¹ narodow¹, które nakazuj¹ czciæ króla i postêpowaæ honorowo. Jest to istot¹ tragizmu Kordiana. Sposób dzia³ania i myœlenia bohatera jest wiêc typowo romantyczny - kieruje siê on rozbudowanym systemem samooceny i motywacji dzia³ania. Zupe³nie inn¹ kreacj¹ bohatera romantycznego jest Jacek Soplica - ksi¹dz Robak z "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza. Romantyczny charakter tej postaci ujawnia jego pe³ne przygód ¿ycie. Jest to postaæ niezwykle dynamiczna. W m³odoœci cz³owiek o nieokreœlonym i zmiennym temperamencie, w afekcie ura¿onej dumy i mi³oœci pope³nia zbrodniê, za co zostaje obci¹¿ony mianem zdrajcy. Prze¿ywa prze³om moralny, przywdziewa habit i staje siê utajonym bojownikiem o wolnoœæ - dzia³a jako emisariusz - uœwiadamia szlachtê o koniecznoœci podjêcia wspólnej walki z zaborc¹. Ksi¹dz Robak ró¿ni siê jednak od swoich poprzedników - jest cichy, pokorny, pracuje i poœwiêca siê dla ojczyzny anonimowo. W cechach osobowych i w swej dzia³alnoœci jest to nowy typ bohatera romantycznego. Znajdujemy tu postaæ przeciêtn¹, posiadaj¹c¹ zdolnoœæ odrodzenia moralnego i podan¹ jako wzorzec mo¿liwy do naœladowania. W swej dzia³alnoœci nie jest osamotniony - poparcia dla g³oszonych idei poszukuje wœród szerokich mas szlacheckich oraz wœród prostego ludu. Cechuje go ponadto demokratyzm pogl¹dów. Z koñcem epoki romantyzmu zmienia siê osobowoœæ i cechy bohatera literackiego. Nastêpuje kryzys indywidualizmu, bohater staje siê przeciêtnym, szarym cz³owiekiem, niczym nie wyró¿niaj¹cym siê z otaczaj¹cej go zbiorowoœci. Literatura przestaje pe³niæ, narzucon¹ jej przez romantyzm, pos³annicz¹ rolê w spo³eczeñstwie. Kolejne pokolenie twórców odwróci³o siê od szczytnych idea³ów romantyzmu, od jego hase³ i nakazów koniecznoœci walki z wrogiem. Chc¹c obudziæ naród z marazmu, pos³u¿ono siê nowymi idea³ami. G³oszono koniecznoœæ pracy nad podniesieniem stanu gospodarki, poziomu materialnego i moralnego spo³eczeñstwa, a tak¿e nad globalnym podniesieniem poziomu wykszta³cenia. Romantycznym ideom przeciwstawiono nowe, pozytywistyczne has³o pracy, a zw³aszcza "pracy organicznej" i "pracy u podstaw". Nowy typ bohatera prezentuje nam Boles³aw Prus w "Lalce". Postaci¹ t¹ jest Stanis³aw Wokulski, który posiada zarówno cechy romantyka, jak i pozytywisty. Jest to postaæ z³o¿ona - osobowoœæ o niemal¿e sprzecznych i wzajemnie wykluczaj¹cych siê cechach. Jego mi³oœæ do Izabeli £êckiej jest tragiczna - tu ponosi klêskê jako romantyk. Nieszczêœliwie zakochany prze¿ywa nadzieje i rezygnacje, uniesienia i zw¹tpienia. Mi³oœæ jego to pasmo rozczarowañ i udrêk porównywalnych z prze¿yciami mickiewiczowskiego Gustawa. W m³odoœci, mimo trudnych warunków, pasjonuje siê nauk¹, któr¹ porzuca dla udzia³u w powstaniu. W czasie zsy³ki ujawniaj¹ siê w nim cechy pozytywisty - kult wiedzy i pracy. Wokulski staje siê autorytetem w dziedzinie nauk przyrodniczych. Jest to typowy przedstawiciel pokolenia, które najpierw zara¿one entuzjazmem walki, dozna³o póŸniej wszelkich rozczarowañ i tragedii zwi¹zanych z klêsk¹ powstania. Romantyczne uniesienia m³odoœci zamienia na fascynacjê nauk¹ i realizacjê kapitalistycznych inicjatyw. Jest to wiêc reprezentatywny cz³owiek nowej epoki, rzecznik pogl¹dów z tymi, jakie g³osili pozytywiœci. Na przyk³adzie postaci Wokulskiego, autor pokazuje klêskê ideologii romantycznej. Jedyna mo¿liwa do przyjêcia droga to wiernoœæ idea³om pozytywistycznym - wiara, ¿e nauka i praca mo¿e zmieniæ œwiat. Œwiat romantyczny, idealistyczny skazany jest na "zag³adê" dlatego, i¿ nie by³ "dostosowany" do ówczesnego spo³eczeñstwa - trzeba bowiem nowego pokolenia, nowej kultury, stworzonej przez pozytywistów dla jego naprawy. W pe³ni pozytywistyczn¹ postaci¹ w "Lalce" jest Julian Ochocki - ubogi arystokrata, wyobcowany ze swojego "œrodowiska", oddany ca³kowicie nauce. Marzy o skonstruowaniu "maszyny lataj¹cej", która mog³aby s³u¿yæ nowej, lepszej cywilizacji, tworz¹cej œwiat bez granic. Inny typ bohatera tej epoki prezentuje Eliza Orzeszkowa w powieœci "Nad Niemnem". Tak¹ postaci¹ mo¿e byæ tu Benedykt Korczyñski. Jest to równie¿ postaæ dynamiczna i podobnie jak Wokulski - obdarty ze z³udzeñ i idea³ów m³odoœci przystosowuje siê do nowych realiów ¿ycia, lecz jednoczeœnie jest heroicznym obroñc¹ ziemi, której nie chce oddaæ w rêce rosyjskie. Kiedyœ pozostaj¹cy w dobrych stosunkach z zaœciankiem Bohatyrowiczów, po powstaniu procesuje siê z nimi "o ka¿dy grosz" - jest to powodem zatargów z m³odym pozytywist¹ - jego synem Witoldem, który próbuje realizowaæ porzucone przez ojca idea³y m³odoœci. W "Nad Niemnem" znalaz³y odzwierciedlenie istotne problemy epoki - zachowanie ziemi, praca organiczna, kwestia kobieca, oœwiecenie ludu. Powieœæ jest apoteoz¹ wiernoœci wobec ziemi, tradycji i ojczyzny. Bohater jest tutaj wyraŸnie oceniany z punktu widzenia swej przydatnoœci dla spo³eczeñstwa - pracy bêd¹cej czynnikiem poczucia u¿ytecznoœci cz³owieka nadaj¹cym ¿yciu sens i wartoœæ. Na prze³omie XIX i XX wieku narasta krytyka hase³ pozytywizmu, nie tylko przez zwolenników zmian w literaturze, ale i przez samych pozytywistów. Atakom podlega nie tylko program, który zawiód³ pok³adane w nim nadzieje, lecz i literatura, która go mia³a rozpowszechniaæ i która przez swój realizm i tendencyjnoœæ ogranicza³a swobodê twórcz¹ pisarzy. Najczêœciej u¿ywana nazwa nowej epoki to M³oda Polska, lecz znana jest i inna - neoromantyzm, podkreœlaj¹ca zwi¹zek tej epoki z romantyzmem. W literaturze tego okresu widzimy powrót do tendencji idealistycznych, zwiêkszenia roli indywidualizmu i subiektywizmu, a tak¿e tendencje wznowienia wysi³ków prowadz¹cych do odzyskania niepodleg³oœci. Typ takiego bohatera przedstawia nam Stefan ¯eromski w "Ludziach bezdomnych". T¹ postaci¹ jest doktor Judym, wywodz¹cy siê z niskich sfer spo³ecznych, podejmuj¹cy walkê o los skrzywdzonych i poni¿onych. Po latach upokorzeñ i wyrzeczeñ zdobywa zawód, który mu umo¿liwi niesienie ludziom pomocy - chce on siê poœwiêciæ g³ównie pomocy najubo¿szym. Niestety napotyka liczne przeszkody - nie poddaje siê jednak i próbuje walczyæ do koñca. Postawa jego jest jednak dyskusyjna - stwierdza on, ¿e walka ze spo³eczn¹ krzywd¹ i niesprawiedliwoœci¹ wymaga najwiêkszych wyrzeczeñ, w³¹cznie z wyrzeczeniem siê w³asnego szczêœcia - zrywa z ukochan¹ kobiet¹, uzasadniaj¹c swoje postêpowanie tym, ¿e nie ma prawa byæ szczêœliwym, gdy dooko³a jest tyle ludzkiej nêdzy. Bohater jest bezdomny - w sensie dos³ownym i psychicznym. Po zdobyciu wykszta³cenia staje siê "wyobcowany" ze swojego dawnego œrodowiska - miejskiej biedoty. W swojej idei i d¹¿eniu do jej realizacji jest samotny i niezrozumia³y. Sam wybiera bezdomnoœæ - stanowi ona bowiem cechê ludzi skrzywdzonych lub odczuwaj¹cych krzywdê innych i z ni¹ walcz¹cych. Dyskusje mo¿e wywo³aæ tak¿e fakt, ¿e program tej walki z niesprawiedliwoœci¹ jest doœæ mglisty, ma³o precyzyjny - jest to raczej program dzia³ania o charakterze filantropijnym, program jednostek. Postawa Judyma nakazuje najwy¿szy szacunek, lecz nie uwalnia od oceny jego dzia³alnoœci jako niecelowej i ma³o skutecznej. Bohater neoromantyczny g³osi kult jednostki - lecz nie wybitnej, ale zdeterminowanej i tragicznej. Zupe³nie inny typ bohatera wykreowa³ Stefan ¯eromski w "Przedwioœniu", wydanym ju¿ po odzyskaniu niepodleg³oœci. Postawa bohatera - Cezarego Baryki - jest po³¹czeniem dwóch si³: idealizmu spo³ecznego, pragnienia walki i pracy w imiê postêpu spo³ecznego, sprawiedliwoœci (protestuje przeciw krzywdzie i nêdzy ludzkiej), ale tak¿e têsknot do przygód i erotyzmu. Wierzy on w mo¿liwoœæ realizacji utopii "szklanych domów", wielkich prac technicznych pozwalaj¹cych na produkcjê taniej energii, jest spo³ecznikiem - marzycielem, lecz tak¿e m³odym cz³owiekiem obdarzonym natur¹ gwa³town¹ i niezale¿n¹. Bohater powraca z Rosji, gdzie widzia³ i prze¿y³ rewolucjê. Za³o¿enia jej budz¹ jego podziw, lecz nie godzi siê on z gwa³tami i przemoc¹, jakie ona za sob¹ niesie. Jest przesycony wiar¹ w potrzebê wyzwolenia inicjatywy i "energii mas", ma nadzieje i wierzy w skutecznoœæ tego wyzwolenia. Po przybyciu do kraju prze¿ywa rozczarowanie - widzi nêdzê polskiej prowincji, bezmyœln¹ wegetacjê bogatego ziemiañstwa i bezwzglêdnoœæ nowych polskich w³adz. Polska jawi mu siê krajem kontrastów. Szuka dla siebie programu, który móg³by realizowaæ, lecz nie znajduje go ani w dzia³aniach obozu rz¹dz¹cego, ani komunistów. Baryka wybiera bunt (mimo solidarnoœci z robotnikami) - jest to bunt indywidualisty i cz³owieka samotnego. Postawy prezentowane przez twórców nurtów literackich znalaz³y odzwierciedlenie tak¿e w ich ¿yciu. Zw³aszcza zaœ postawa bohatera romantycznego znalaz³a swoj¹ realizacjê w postaciach twórców pokolenia Kolumbów - okresu wojny. Twórczoœæ poetów tamtego okresu jest wyraŸn¹ kontynuacj¹ poezji romantycznej. Dojrzewa³a ona tak¿e w warunkach zagro¿enia - sta³a siê orê¿em w walce z przemoc¹. Twórcy tacy jak Baczyñski, Gajcy, Trzebiñski byli postawieni przed tragiczn¹ koniecznoœci¹ przeciwstawienia siê wrogiej rzeczywistoœci okupacyjnej. Nie mieli wyboru - walka to ich patriotyczny obowi¹zek. Jednak ich heroizm by³ œciœle zwi¹zany z tragizmem pokolenia. Mo¿na stwierdziæ, ¿e ka¿da epoka znajdowa³a swoje odzwierciedlenie w literaturze tworz¹cej nowych bohaterów, niekiedy nawet podaj¹c wzorce do naœladowania. Bohater ulega³ permanentnej ewolucji. Spór literatury klasycznej i romantycznej poci¹ga za sob¹ kreowanie nowych bohaterów, wzorców i wartoœci, a tym samym wzbogaca literaturê. Literatura XIX i XX wieku jest bardzo bogata i obszerna, a bohaterów tak wielu, ¿e nie sposób przybli¿yæ sylwetki ich wszystkich. Jednak przedstawione postacie, wed³ug mnie, s¹ doœæ wyraŸn¹ syntez¹ rzeczywistych tendencji w danych okresach literackich i doœæ dobrze je charakteryzuj¹.