54171

4.2. Zarząd państwa

Urzędy centralne i lokalne wstępujące wówczas, w Polsrr powroty z cala IKwncrfcta w dmbr własnego rozwoju, chociaż Motana tcrmmologti w tu /,-woktwic świadczy o Kornych zapożyczeniach z systemu karolińskiego. NTszyst-lach wyższych urzędników okreśJtco w ówczesn^ źródłach tako komesów

Na szczeblu irninlnym nie odróżniano jeaSOK: urzędów dw«5k>ch od urzędów państwowych. .Najwyższym urzędnikiem |ut od XI w był kumo pałacowy (comcs paladnus) zastępujący panującego w nafwazmejszjYh spawach Od jefco uprawnień wojdurwydi pochodzi polska nazwa trgo urzędnika wojewoda W XIII w w Malopolsce wojewodowie osiągnęli taka puzycje, ?e zaoęH tytułować •ję. pwŁjbnłc jak ksfcążęti j. hsk: botef (stak) S*C Cu przyczyną wysuwania w lq dzielnicy przez książąt na pierwszy plan kaszictmów krakowskich) W XI w l**»wi» MC leż kanclerz (z ręguir duchowny) kierujący kancclam wfadcy I uwtaTytełn ujący pieczęcią państwową dokumenty publiczne i pry watne panuią ceąo. Kancdana stale .<* ruzw^a, a kanclerze zain:jty drucie po wojewodzie mielce w hierarchii urzędników. Vt'azna rule odgiywa] Skarbnik kierujący skarbem książęcym. tP xn i XIII W pojawiają się rnbmrzr zarządzający skaitiu-m pieniężnym i mennicy Ol>ok tych urzędów istniały urzędy czcAwka, *iidniki, łowaejto, koniuszego komorników kp

W czasie rozbicia dzlehioowrgo cała la hierarchia powoływana była w lca*dc| (Wdnky W oliwili jednoczenia kilku dzielnic w ręku jednego władcy od XIII w. przestano likwidować udręhny urząd w poszczególnych ckłclni-carh. V rrziillackr takiego postępowania urzędnicy ccntraim w niektórych dzielnicach zaczęli przcks/Jakac się w urzędników ziemskich (dawne księstwo nazywano Zaćmią)

Jecinosduinj podziału Krytort.dnc-gy l»yły okręgi grodowe zwane kasztelaniami. opola iw niektórych okresach prowincje Te swtaime zanudzane przez namiestników- onlltły w okre-óc rozbicia dzielnicowego, kasztelu iii na irrrric olej PoUd byk) * połowic XIII w <jkok> -iu Na czele kasaelamt <aał kasztelan (kumo grodowy) sprawuiący aclminisiraiię, sadownictwo i dowództwo wiąckowe w powierzonym mu okręgu. Kasztelanowie Ściągali •< * daniny i egzekwowali posługi od hldflOŚCi Podlegali Im nts*t urzędnicy choiąży. wujek: .sedzu grodowy, włodarz. Kxcde'an t <go pomocnicy uposażeni tryli częSua danin, j 2. czasem uJcźc ziemią Kompnenije kawielyr.ćnc zaczęły nulcC już w XIII w w związku z upowszechnieniem się iouminiciów Najm/AZą jednostką terytorialnej było opok- iJicjuiująie k3ka Ju kJkurumi wsi, nująrr «wńj cininr/.iil SjiHntaki ono funkcje w zakresie skarbowym (danina upołna). policyj-nynt (Siad) i sądowym (odpowtcdtdshiuSó zbiorowa za popełnione, a nic ujawnione w |Knę przestępstwa na terenie opoła.l Organizacja opoka zaczęła zanikać od XIII w. w /wtą/ku z lokacjami na prawie niemieckan i rozwojem łmmtmtnów.

Pod koniec okresu pojawia s.ę w Polsce urządslarosły l rząd im wprowadzony z<KiaI pnoot Wacława IL Starosta był nanuestnduan pcmująccgo powoływanym lila uih-j zirrai. Iul» nawet kilku ziem. i wyposażonym w pełnie władzy admiu-stracy nc-j wojskowej i sądowej. Stąd nazywany Irył umieniem królewskim, me musol pochodzić spośród rycerstwa danej ziemi i był sWiodnłc powoływany i odwoływany piast monarchę.