56121

AUGUSTYŃSKATEORIA POZNANIA

Głównym punktem teorii poznania Augustyna była teoria iluminacji. To znaczy umysł ludzki w sposób naturalny ma zdolność poznania tego co wieczne i niezmienne, a ponieważ Bóg jest wieczny i niezmienny, więc umysł może Go poznać przez bezpośrednie zetknięcie.

Do szczęścia potrzebne jest - wg Augustyna - poznanie. Nie wystarcza przy tym samo dążenie do poznania, potrzebne jest posiadanie go. Jednak nie wszelkie poznanie jest potrzebne, lecz tylko poznanie Boga i własnej duszy. Człowiek nie potrzebuje szukać wiedzy w świecie zewnętrznym, ponieważ nosi ją w sobie. - „Wejdź w samego siebie, we wnętrzu człowieka mieszka prawda”. - (Augustyn każe człowiekowi wejść w siebie samego i tam szukać prawdy).

Duszę znamy lepiej niż ciało; wiedza o duszy jest pewna. Poznanie jest możliwe, wbrew sceptykom. Zapewne zmysły podlegają złudzeniom, ale po pierwsze, nie podlegają im zawsze, a po wtóre, myśl nie we wszystkim jest od zmysłów zależna, lecz posiadając własne tryby rozumowania może sama niektóre prawdy ustalać. Poznanie musi być połączone z aktem wiary („Uwierz, abyś zrozumiał” - głosił w swojej znanej formule), a jasna świadomość idei - z ich afirmacją. Dusza powinna odwrócić się od zmysłów i skupić się na zawartych w sobie logoi i ideach, wchodząc na drogę samokontemplacji, aby odnaleźć odbijającą się w niej prawdę. Tę metodę uważa Augustyn za jedynie pewną, ponieważ wykluczając możliwość wątpienia o własnym myśleniu daje równocześnie pewność istnienia | myślącego bytu („jeżeli wątpię, to jestem”).

W umyśle człowiek znajduje wszystkie prawdy i zasady: logiczne, matematyczne, przyrodnicze i etyczne, które mają wartość powszechną i ponadczasową, ponieważ ich źródłem jest rozum boży. Ten rozum jest również jedynym kryterium w/g którego człowiek ocenia prawdę i fałsz. W ten sposób człowiek pozostaje wewnętrznie złączony z prawdą absolutną, a Bóg jest „wewnętrznym nauczycielem” jego duszy, kiedy przez Logos przemawia do umysłu ludzkiego i oświeca go. Logos usprawnia w człowieku poznawanie istoty rzeczy, a pojęcia ogólne, jakimi posługuje się jednostka ludzka, są tylko odbiciem pierwowzorów istniejących w umyśle bożym. Dlatego, jeśli poznanie nie zawsze jest przypomnieniem sobie idei wrodzonych, to zawsze podlega autorytetowi Boga jako tego, który bezpośrednio lub pośrednio przekazuje człowiekowi „prawdy naturalne” albo „prawdy nadprzyrodzone”, wiedzę rozumową albo wiarę. Prawdy konieczne „będą istnieć, choćby nawet świat zaginął”; nie powstały one na drodze empirycznych uogólnień, nie zostały także dowolnie skonstruowane przez niedoskonały umysł ludzki. Udzielają się one („iluminują”) w głębi wnętrza duszy, jako odzwierciedlenie boskiego Logosu; nie można się ich nauczyć - można je tylko w sobie odkryć. Ich poznanie, nazywane przez -Augustyna mądrością, jest najwyżej przezeń cenionym rodzajem wiedzy.