56772

W przypadku egzystencjalizmu sytuacja jest o tyle specyficzna, że

■    filozofowie europejscy reprezentujący ten kierunek chętnie wypowiadali się za pośrednictwem utworów literackich- JEAN-PAULSARTRE

■    także europejskich pisarzy uznawano za jego wyrazicieli lub nawet przedstawicieli- ALBERT CAMUS

Oba powody sprawiają że wśród innych doktryn filozoficznych XX wieku egzystencjalizm ma charakter wybitnie literacki.

W XX wiecznej literaturze polskiej nie można wyróżnić osobnego nurtu związanego z europejskim egzystencjalizmem, wymienieni są natomiast niektórzy pisarze(lub ich konkretne utwory), których twórczość wykazuje podobieństwo w^robec idei i odkryć tego kierunku Jego wpływ na polskich autorów^r wymaga jednak każdorazowo osobnego omówienia.

Egzystencjalizm rozwijał się w Europie(Niemcy, Francja)- od lat 20-tych do lat 60-tych W dwudziestoleciu międzywojennym kierunek byl znany w Polsce raczej wyłącznie w kręgach filozoficznych- zwłaszcza w latach 30-tych.

Jednocześnie działali w tym okresie pisarze którzy są łączeni z filozofią egzystencjalizmu Należą do nich pisarze:

•    STANISŁAW IGNACY WITKIEWICZ- w licznych dramamatach i powieściach opisywał tragizm kondycji ludzkiej- POŻEGNANIE JESIENI. NIENASYCENIE, JEDYNE WYJŚCIE Jej wyznacznikami są w ujęciu Witkacego metafizycznie rozumiana nuda i otaczająca zewsząd nicość. Pojęcia te kojarzą się z cliarakterystyką kondycji człowieka dokonana przez egzystencjalistów.

•    Międzywojenna i późniejsza twórczość JAROSŁAWA IWASZKIEWICZA-zbieżność z egzystencjalizmem widoczna w jego klasycznych nowelach pochodzących z lat 30-tych. Podobna kreacja bohaterów' łączy takie opowiadania jak PANNY Z WILKA, BRZEZINA, MŁYN NAD UTRATĄ. Mniej lub wcale nie interesuje pisarza historyczny wymiar i społeczne uw^rarunkowania ich życia. Jego uwaga koncentruje się na analizie sytuacji które egzystencjaliści nazywali sytuacjami granicznymi. Bohaterowie tych opowiadań są postawieni wobec uniwersalnych zagadnień czasu, przemijania, cierpienia, choroby, śmierci, miłości. Podobnie kształtowane bywają postacie innych prozatorskich utworów Iwaszkiewicza- główny boliater Sława i chwała, niektórzy bohaterowie powojeiuiych nowel.

•    Poezja BOLESŁAWA LESMLANA- temat nicości i śmierci zagęszcza się zwłaszcza w jego ostatnich, naznaczonych aurą egzystencjalnego tragizmu tomach poctyckich(NAPÓJ CIERNISTY, DZIEJBA LEŚNA)

•    Powojenna twórczość Witolda Gombrowicza- który z perspektywy lat uważał siebie za prekursora egzystencjalizmu Takie prekursorskie znaczenie przypisał wyprzedzającej późniejsze odkrycia egzystencjalistów powieści FERDYDURKE. Można wymienić także jego utwory powojeime, szczególnie dramat ŚLUB i powieść