54546

Akty administracyjne to dokumenty, wydawane w celach zapewnienia normalnego fiuikcjonowania administracji i innych urządzeń państwa, a więc cala władza wykonawcza państwa (np. nominacje urzędników', przywileje na jarmarki)

Akta sądów' nabierają znaczenia, gdy czynności sądowe są wykonywane przez specjalnych urzędników królewskich a nie pizez samego króla (księcia), pizez co sądownichvo uzyskuje strukturę terytorialną. Zadecydowało to, że sądownictwo centralne i terytorialne musiało rozbudowywać zarówno swe kancelarie jak i registraturę, aby zachować na piśmie ślad dokonanego procesu i wydanego wyroku. Z biegiem czasu kompetencje sądów rozciągnięto z tej racji na sprawy prywatne i niesporne, które dzięki wpisaniu do ksiąg sądowych nabierały mocy publicznej Dokonywał się podział sądów na sądy stanowe. Nie wszędzie kompetencje sądów' terytorialnych były równorzędne z kompetencjami sądów' centralnych. Stąd też akta owych sądów budzą szczególne zainteresowanie Np. w Anglii rozszerzenie kompetencji sądownictwa centralnego (królewskiego) pizez Henryka II spowodowało upadek sądownictwa terytorialnego i stąd rolle (rolls) - księgi sądu królewskiego (curia regis). Podobne zjawisko wystąpiło we Francji gdzie kompetencje sądu królewskiego w XIII wieku skoncentrował jeden z jego organów' - Parlament. Inaczej sprawa wyglądała w Polsce, gdzie właściwie kompetencje sądownictwa królewskiego i centralnego były niewielkie, a to w wyniku jmysdykcji sądów grodzkich i ziemskich w zakresie spraw niespornych Stąd duże znaczenie posiadają u nas akta tych sądów.

Dokumentacja przedstawicielstw stanowych (parlamentów) powstaje równocześnie z ich narodzinami. Są to protokoły z ich obiad, jak również podejmowane pizez nie uchwały. Posiadamy obfitą dokumentację angielskiego Parlamentu, francuskich Stanów Generalnych, niemieckiego Reichstagu, czy hiszpańskich Kortezów. W Polsce obrady sejmu nie były protokołowane, uchwały zaś były publikowane w formie konstytucji.

Dokumentacja samorządów stanowych to akta wytwarzane przez miasta i duchowieństwo.

Opisy majątków to dokumentacja nie tylko wielkiej i średniej własności, ale także drobnej własności pływ alnej. Tak np:

niemieckie Urbare, Urbarien

-    polskie lustracja, inwentarz oddają to samo zjawisko.

Jest to dokumentacja przede wszystkim praw własnościowych a tylko niekiedy stanowi ona dokumentację dochodów' czerpanych z owej własności. Można wyróżnić kilka gatunków' źródeł

Poliptyki lub poliptychy ( grec. Poliptikon) to wczesnośredniowieczne opisy nienichomej własności patrymonialnej lub kościelnej, wywodzące się z póżnorzymskich katastrów (ksiąg podatkowych) Miały one kształt poliptyku czyli kilku kart ze sobą połączonych Z punktu widzenia prawa były one dokumentem stwierdzającym prawo do posiadania opisanego w nich majątku oraz dochodów z nim związanych. Rozróżniamy dw'a typy poliptyków:

-    descriptio breve - gdy daje dokładny opis wsi z liczbą łanów, nazwiskami poddanych i ich dzieci, szczegółowym wykazem czynszów, świadczeń

-    descriptio villarum - gdy daje jedynie sumaryczny wykaz wsi należących do domeny W Polsce nie są one znane

Instytucje kościelne zaczęły sporządzać nie bez wpływu jednak poliptyków, inwentarze swych dóbr z odnotowaniem tytułów prawnych ich nabycia Są to tak zwane indykulusy